قرآن به زبانی ساده

مسعود ریاعی که اخیرا ترجمه جدیدی از قرآن را منتشر کرده است یکی از قرآن پژوهانی است که سعی نموده قرآن را به زبانی ساده و همه فهم ترجمه کند. وی در گفت وگو با خبرگزاری "مهر" گفت: قرآن "کتاب الناس" است پس باید ترجمه ای از آن ارائه شود که همه مردم بتوانند به اندازه فهم خود از آن استفاده کنند.
ریاعی در پاسخ به این پرسش که دلایل شما برای ترجمه ای روان و ساده از قرآن چه بوده و چه ضرورتی را برای ارائه ترجمه جدید از قرآن احساس کردید گفت: از قدیم الایام به قرآن و مفاهیم قرآنی بسیار علاقه مند بودم. حتی یادم است آن زمانی که برخی از دروس حوزوی را می خواندم دل چسب ترین درس برایم تفسیر قرآن و کشف معانی بلند آن بود. این جذبه و علاقه همواره در من بود، حتی در دانشگاه که رشته زبان و ادبیات عربی را پی می گرفتم باز بهترین واحدهای درسی ام فهم و تفسیر قرآن کریم بود که با علاقه دنبال می کردم. کم کم این انگیزه در من به وجود آمد که شاید بتوانم لذتی را که خود از معانی آیات قرآن کریم می برم به دیگر فارسی زبانان انتقال دهم. بدون شک این مهم برای فارسی زبانانی که عربی نمی دانن میسر نبود مگر آن که ترجمه ای روان و ساده به زبان امروزی محقق شود. چون به راحتی می دیدم چه برای مردم و چه برای فارسی زبانان تحصیل کرده خواندن ترجمه های تحت لفظی و یا ترجمه های فصیح با بافتهای ادبی و پیچیده نه تنها سخت و در برخی جاها غیر قابل فهم می نماید، بلکه آن لذت و اشتیاقی را که باید به همراه ندارد.
این کتاب "کتاب الناس" است پس باید ترجمه ای ارائه شود که مردم بفهمند. اگر قرار باشد ترجمه ای از قرآن را جلوی مردم و حتی بسیاری از درس خوانده ها بگذاریم و بگویم این ترجمه به زبان شما و برای شماست و او نفهمد و لذتی نبرد ما چه ترجمه ای و برای چه کسی ارائه داده ایم. من نمی گویم که ترجمه تحت لفظی و یا فصیح ادبی جایگاهی ندارند، خیر بلکه آنها هم دارای جایگاه علمی خودشان می باشند و محققین می توانند از آنها بهره بگیرند. سخن من وجود یک ترجمه با بافت زبان امروزی برای نسل امروز با ادبیات امروز است. ترجمه ای که اگر فارسی زبانی آن را باز کرد نه چشم او خسته است و نه ذهن او در پیچیدگی های ادبی و لفظی به زحمت بیافتد. خواننده باید به راحتی بخواند و از معانی آیات تاثیر گرفته و از آن لذت ببرد. البته این نکته بسیار مهم را بگویم که نه حقیر و نه هیچ کس دیگر نمی توانند ادعا کند که ترجمه ای کماهوحقه بی عیب و نقص و لغزش ارائه داده ام و کلام وحی همان است که در ترجمه آمده است، زیرا کلام خدا کلام خداست و در اوج قرار دارد و ترجمه های ما ترجمه های بشری است. کلام خدا کلامی بلند و چنان عمیق است که هیچ غواص قابلی نمی تواند ادعا کند به کنه ان پی برده است مگر خود خداوند و کسانی را که خودش اجازه می فرماید. ما فقط آنقدر که خداوند بخواهد می فهمیم و می توانیم ارائه دهیم.
وی در پاسخ به این پرسش که ترجمه فنی و دقیق مهم است یا ترجمه روان و ساده گفت: از نظر من این دو می توانند قابل جمع باشند و تعارضی نداشته باشند. یعنی علاوه بر دقت در انتقال معانی به زبانی دیگر، باید آن را با جملاتی قابل فهم و ساده نگارش کنیم. اما اگر منظورتان از دقیق و فنی ترجمه های تحت لفظی بسیار فصیح و پیچیده و ادبی است که جوابتان را در سئوال قبل دادم. این نکته را تکرار می کنم که هر ترجمه ای جایگاه علمی- فرهنگی خودش را داراست و وجودشان لازم و ضروری است زیرا هر کدام کاربردهای خاص خودش را دارد.
ریاعی منابع مورد استفاده در ترجمه اش را مختلف عنوان کرد و گفت: اولین منبعی که در این کار مورد استفاده قرار گرفته است خود قرآن است، زیرا برخی آیات برخی دیگر را تفسیر می کنند، چه منبعی بهتر از کلام خداوند سبحان است. اما از آن جا که ما انسانها خطا کار هستیم و از اشتباه و لغزش وبدفهمی دور نیستیم نیازمند راهنمایی و علم و تجربه دیگرانیم. تفاسیر، اندیشمندان بزرگ و اساتید نکته سنج و تیزبین از جمله منابع ارزشمند برای فهم و ترجمه قرآن کریم هستند. تفاسیری همچون مجمع البیان مرحوم طبرسی، المیزان علامه طباطبایی، نور الثقلین الحویزی، تفسیر نمونه، فی ظلال القرآن سید قطب، بخش های موجود تفسیر ملاصدارا از جمله تفاسیری هستند که در ترجمه خود از انها بهره گرفته ام.
وی علت رجوع به تفاسیر مختلف را چنین ذکر کرد: اگر می بینید که برای فهم برخی آیات به تفاسیر گوناگون با مشربهای بعضا متفاوت مراجعه کرده ام برای این است که نظرات این بزرگان و فرهیختگان نه تنها جالب و سودمند است، بلکه باعث باز شدن ذهن می گردد اما در نهایت این صاحب قرآن است که اجازه فهم و قلم زدن می دهد.
ریاعی در برابر این پرسش که آیا ما می توانیم از سوی یک فرد یا سازمان ترجمه ای به صورت واحد وملی ارائه کنیم گفت: سوال مهمی پرسیدید، بله نظام جمهوری اسلامی ایران می تواند شخص یا گروهی را مامور کند ترجمه ای از قرآن کریم را به انجام برسانند اما حقیر صلاح نمی دانم چرا که همانطور قبلا نیز گفتم هیچ کس و هیچ گروهی نمی تواند ترجمه ای از کلام وحی ارائه دهد و بگوید ترجمه قرآن همین است و لا غیر و این بر می گردد به ذات کلام الهی و وجوه مختلف معنایی که در آیات قرآن وجود دارد ، پس بهتر است که راه برای ترجمه اندیشمندان همچنان باز باشد تا وجوه مختلف این کتاب ارزشمند را بیش از پیش نمایان کند.

گفت و گو با مسعود ریاعی- مترجم قرآن کریم

منبع : مرکز جهانی اطلاع رسانی آل بیت