مصرف بیشتر بنزین را ترغیب نکنیم

اجرای سهمیه‌بندی بنزین شوكی بود كه نهایتا به اقتصاد وارد شد. اعمال این شوك به اقتصاد تبعات چندی برجای گذاشت اما از دید سیاست‌گذاران و مسوولان كشور، تبعات امنیتی اهمیت بیشتری داشت.
اغتشاشاتی كه در برخی پمپ بنزین‌ها ایجاد شد، ظاهرا مسوولان امر را از واكنش مردم نگران ساخته است. لذا به اشكال گوناگون و به صد زبان به مردم گفته می‌شود كه نگران نباشند و بدانند كه سهمیه در نظر گرفته شده برای سفرهای روزمره آنها كفایت می‌كند. اندكی بعد مسوولان یك گام جلوتر آمده و عنوان كردند كه مردم می‌توانند از سهمیه چهارماهه خود به نحوی استفاده كنند كه به سفرهای تابستانی‌شان لطمه نخورد. اخیرا در سخنان وزیر نفت یك گام دیگر عقب‌نشینی صورت گرفته و دوره زمانی مذكور به شش‌ماه افزایش یافته است. شواهد نگران‌كننده‌ای هم در حال ظهور است كه نشان می‌دهد تغییر رفتار مصرفی مردم كه در هفته اول ظاهر شد، مجددا در حال بازگشت به وضعیت سابق است و نرخ مصرف بنزین توسط شهروندان رو به تزاید است.
این وضعیت آبستن شكل‌گیری یك بحران در رابطه میان دولت و توده مردم است. این بحران نه بحرانی امنیتی بلكه بحرانی است كه در سطح سیاست‌گذاری اقتصادی ظاهر می‌شود. به این معنی كه دولت و توده مردم در یك بازی (game) به تعبیر متعارف قرار می‌گیرند. در یك حالت بازی‌گونه به تعبیر دقیق كلمه، توده مردم تلاش می‌كنند با رفتارهای خود عملا سیاست‌های سیاست‌گذاران را خنثی كرده و مانع از تحقق مقصود سیاست‌گذاران شوند، حتی اگر در حاق واقع خواست سیاست‌گذاران در جهت تحقق منفعت عمومی باشد.
بگذارید با یك مثال به موضوع اشاره كنیم. فرض كنید منطقه‌ای سیل خیز است. دولت به مردم هشدار می‌دهد كه در این منطقه خانه‌سازی نكنند، چرا كه جانشان در معرض خطر خواهد بود. دولت می‌تواند با صرف هزینه‌ای بسیار سدی در آن منطقه ساخته و مانع از زیان دیدن شهروندان شود. حال مردم و دولت در یك بازی قرار می‌گیرند. دولت پیشاپیش اعلام می‌كند كه به هیچ عنوان در آن منطقه سیل‌بندی نخواهد ساخت اما توده مردم می‌دانند كه اگر به این تهدید بی‌اعتنا بمانند و آرام‌آرام در آنجا چنان ساخت‌و‌ساز كنند كه تعداد قابل‌توجهی در منطقه ساكن شوند، آنگاه دولت دیگر نمی‌تواند نسبت به جان آنها بی‌تفاوت باشد و النهایه مجبور خواهد شد تا سیل بند را احداث كند.
شرایط فعلی آبستن همین رخداد است. ظاهرا هراس مسوولان از واكنش‌های اولیه و سخنان اطمینان بخش آنها مبنی بر اینكه مشكلی برای مصرف روزمره وجود نخواهد داشت و اینكه طرح‌های تكمیلی در دست مطالعه است، این سیگنال را به شهروندان می‌دهد كه آنها اگر مصرف فعلی خود از سهمیه را در زمان حال (دوره تابستان) مصرف كنند، در آینده می‌توانند فشاری اجتماعی را ایجاد كنند كه مسوولان را به اختصاص سهمیه بیشتر متقاعد سازد. ارسال سیگنال‌هایی كه نشان از ضعف قاطعیت سیاست‌گذاران در اجرای این طرح داشته باشد می‌تواند موجب شكل‌گیری شرایط بازی‌گونه، فوق شود.
لذا حال كه سیاست سهمیه‌بندی اجرا شده است، باید بلافاصله سیاست عرضه آزاد بنزین اجرا شود تا مردم امیدی به این نداشته باشند كه در آینده می‌توان از طریق اعمال فشار اجتماعی سهمیه‌بندی را افزایش داد. مضاف بر این خاطرنشان می‌شود كه سفرهای تابستانی آن‌چنان سفرهای ضروری نیستند كه مسوولان در قبال آنها از خود ضعف نشان می‌دهند.

علی سرزعیم

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد