کاربرد لیزر در ایران، همگام با دنیاست

كاربرد لیزر در ایران به استاندارد جهانی نزدیك است تمام هدف پزشكان و دانشمندان عرصه پزشكی تلاش برای جلوگیری از بروز بیماری‌ها و همچنین درمان بیماری‌ها با ابزاری مطمئن و كم‌خطر، ارزان و كم‌عارضه برای بیماران است و در این راه از تمام علوم و تجهیزات كمك می‌گیرند. لیرز این نور كوچك اما پركاربرد، امروزه به عنوان یكی از اجزای لاینفك در درمان بیماری‌ها به كمك پزشكان آمده است.
در مصاحبه با دكتر شهرام اخلاق‌پور، فلوی فوق‌تخصص رادیولوژی اینترونشنال، شما را با كاربردهای جدید لیزر در درمان بیماری‌های دیسك مهره آشنا می‌كنیم:
▪ كاربرد لیزر در درمان بیماری‌های دیسك چگونه است؟
استفاده از لیزر در درمان دیسك دو نوع است: نوع اول، استفاده از لیزر بدون استفاده از آندوسكوپی است. در این روش، سوزن نازكی وارد دیسك می‌شود و با استفاده از لیزر، محتویات درون دیسك تبخیر می‌شود تا فشار داخل دیسك كم شود.
این كار سال‌هاست كه انجام می‌شود اما آمارها نشان می‌دهد كه فقط ۲۰ درصد از افرادی كه به بیماری دیسك مبتلا می‌شدند، به این درمان جواب می‌دادند و ۸۰ درصد باقی‌مانده باید روش‌های دیگر مثل جراحی را انتخاب می‌كردند. متاسفانه وقتی این روش وارد ایران شد، بیشتر بیماران را بدون توجه به ارزشمند بودن روش برای بیمار،‌ تحت این روش قرار دادند و بیماران بسیاری بی‌دلیل لیزر دیسك شدند و چون درمان نشدند، این روش بدنام شد.
▪ این ۲۰ درصد را چه كسانی شامل می‌شدند؟
اینها آن دسته از بیماران هستند كه دیسك آنان بیرون زده و روی لیگامان خلفی كه جلوی دیسك را گرفته، فشار وارد می‌كند اما لیگامان آسیب ندیده و نیز دیسك پاره نشده است و تنها به علت فشاری كه به دیسك وارد شده است،‌ فشار داخل دیسك بالا رفته است.
لیرز، جلوی قطعه بیرون زده را خالی می‌كند و به این ترتیب فشار داخل دیسك كم می‌شود و آن بیرون‌زدگی به حالت اول خود برمی‌گردد اما اگر دیسك پاره شده باشد، عملا فشار دیسك بالا نیست و لیزر كردن دیسك كمكی به این بیماران نمی‌كند.
▪ پارگی دیسك را چگونه تشخیص می‌دهید؟
كاری كه باید كرد، این است كه پس از ورود سوزن به داخل دیسك، مقداری ماده حاجب به درون دیسك تزریق می‌شود. اگر فشار دیسك بالا باشد،‌ با تزریق ماده حاجب درد بیمار افزایش می‌یابد، ضمن این‌كه تصویربرداری به وسیله سی‌تی.اسكن انجام می‌شود اما اگر دیسك پاره باشد، هیچ تفاوتی در درد بیمار ایجاد نمی‌شود.
▪ این روش در دیسك‌های حاد كاربرد بیشتری دارد یا در دیسك‌های مزمن؟
هرچه دیسك حادتر باشد،‌ بهتر به درمان جواب می‌دهد. چون در دیسك مزمن، كم‌كم به مروز زمان فشار دیسك كم می‌شود و عملا لیزر دیسك مزمن ارزشی ندارد. همچنین چون در قطعه بیرون زده چسبندگی ایجاد می‌شود، به راحتی به عقب برنمی‌گردد. بحث مهم درباره افراد كاندید لیزر این است كه اگر این افراد شش هفته استراحت مطلق داشته باشند بهبود می‌یابند و این حرف كاملا صحیح است. لیزر در این افراد از منظر اقتصادی و زمان مهم است چون با انجام لیزر بیمار به سرعت به كار برمی‌گردد و نیازی به استراحت مطلق ندارد. ضمن این‌كه لیزر دیسك امكان عود دوباره را كمتر می‌كند.
▪ مدل دوم استفاده از لیزر در درمان دیسك چگونه است؟
در این مدل،‌ تكنیك كمی پیشرفته‌تر شده و فیبر لیزر را به یك آندوسكوپ قابل انعطاف متصل كرده‌اند. وقتی كه سوزن وارد دیسك می‌شود، می‌تواند به سمت قطعه بیرون زده بچرخد و فقط همان قطعه را كه عامل فشار است لیزر كند. این نوع درمان نسبت به روش اول بسیار گران‌تر است چون باید از لیزری استفاده شود كه برد كوتاهی داشته باشد چون باید به سمت قطعه بیرون زده كه به طرف نخاع است، شلیك شود و نباید به نخاع آسیبی وارد كند.
▪ در نسل سوم، چه تفاوت‌هایی نسبت به مدل‌های قبل ایجاد شد؟
در نسل سوم بیشتر توجه به این مساله شده است كه به جای انجام جراحی باز و بریدن استخوان مهره، به كمك حفره‌های طبیعی مهره‌ها یعنی سوراخ دو طرف مهره كه عصب‌های نخاعی از آنجا بیرون آمده است، وارد كانال نخاعی بشویم كه به آن فورامنسكوپی می‌گویند و یا از جایی كه استخوان نداریم و لیگامان است،‌ از طریق سوراخ كردن لیگامان وارد دیسك شویم. این جدیدترین روش در درمان دیسك است.
▪ مزایای این روش نسبت به روش‌های قبلی چیست؟
وقتی كه با آندوسكوپ وارد می‌شویم، به‌طور كامل بر قسمت‌های دیگر اشراف داریم. دوربین‌های دیجیتال قوی به ما كمك می‌كنند كه نخاع و دیسك را به خوبی ببینیم. لیزر نیز در این روش كمك بسیاری به ما می‌كند. پس از دیدن با آندوسكوپ، قسمتی كه لازم است لیزر می‌كنیم و یا همان قطعه بیرون زده را می‌بریم و جدا می‌كنیم و جای پارگی دیسك را با لیزر جوش می‌دهیم و به این صورت محل بریدگی را ترمیم می‌كنیم. قطعه جدا شده را نیز به طور كامل خارج می‌كنیم. در اندوسكوپی، لیزر سه كاربرد دارد:
۱) در صورت خون‌ریزی، به كمك لیزر جلوی خون‌ریزی را می‌گیریم.
۲) از خاصیت برش و تبخیر كردن دیسك به وسیله لیزر استفاده می‌كنیم.
۳) پس از انجام برش، از خاصیت جوش دادن و ترمیم كنندگی لیزر استفاده می‌كنیم.
▪ یكی از مشكلات در بیماری‌های دیسك، وجود هارددیسك در منطقه دچار درگیری است آیا با استفاده از لیزر می‌توان به این بیماران نیز كمك كرد؟
یكی از كاربردهای لیزر در اندوسكوپی، بحث برداشتن هارددیسك و استخوان‌های اضافی و مزاحم به نام استئوفیت است. هارددیسك همان ضایعات استخوانی اضافه است كه به طور معمول در افراد مسن ایجاد می‌شود و گاهی در جوانان نیز دیده می‌شود. این ضایعات استخوانی اضافه بر اثر ضربات مكرر یا شدیدی كه به بدنه مهره وارد می‌شود، به مرور زمان تشكیل می‌شود. اگر هارددیسك تشكیل شده باشد، با آندوسكوپ و پنس نمی‌توان آنها را برداشت و انجام چنین كاری با كمك آندوسكوپ،‌ كاری خطرناك است چون امكان دارد كه به نخاع آسب برساند. یكی از بهترین روش‌های برداشت هارددیسك به كمك لیزر است. لیزرهایی وجود دارد كه برای انجام سنگ شكنی در اورولوژی كاربرد دارند. از همین لیزرها برای از بین بردن این استخوان‌های اضافه می‌توان استفاده كرد. یعنی هنگامی كه در اندوسكوپی آن زایده را می‌بینیم،‌ لیزر را روی آن گذاشته و به طرفش شلیك می‌كنیم، در نتیجه آن زایده به طور كامل تبخیر می‌شود و حتی نیاز به خارج كردن نیز ندارد. خوشبختانه وضعیت كاربرد لیزر در ایران به استاندارد جهان نزدیك است و چیزی از دنیا عقب نیستیم. با كمك این امكانات، بسیاری از جراحی‌های دیسك با كمك لیزر انجام می‌شود.
▪ به غیر از دیسك و هارددیسك، اگر یك اثر فشاری مثل یك تومور روی نخاع باشد، استفاده از لیزر به درمان كمك می‌كند؟
بله، می‌شود از لیزر استفاده كرد اما مشكل این است كه تومورها مثل دیسك‌ها كوچك نیستند و به طور معمول از جسم مهره یا نخاع می‌آیند كه از سوراخ‌های كوچك طبیعی مهره نمی‌توان وارد آن شد. به همین دلیل باید یك قسمت از استخوان مهره را برداشت.
اما برای برداشتن و برش دادن و بندآوردن خون‌ریزی، لیزر كاربرد فراوانی در جراحی‌ها دارد. لیزر مثل یك تیغ جراحی عالی است كه به اندازه دلخواه جراح و بسیار ظریف برش می‌‌زند.

منبع : روزنامه سلامت