استان هرمزگان

استان گرم و ساحلی هرمزگان در جنوب ایران و در ساحل آب های گرم ونیل گون دریای عمان وخلیج فارس واقع شده و دارای ۱۴ جزیره بزرگ و مسكونی است كه از دیدگاه های مختلف جهانگردی, اقتصادی و سیاسی این منطقه را دارای اهمیت كرده است.
استان هرمزگان یكی از مهم ترین و استراتژیك ترین استان های ایران است كه از جاذبه های منحصر به فردی چون جنگل های بی همتای حرا و مرغوب ترین مروارید جهان و ده ها اثر تاریخی و طبیعی برخوردار است. در پنج ماه از سال، هنگامی كه بیش ترین قسمت های ایران و نواحی شمالی آمریكا و اروپا را برف, یخ بندان و سرما فرا گرفته، سواحل و جزایر خلیج فارس خوش آب و هوا، آرام و زیباهستند.
هوای معتدل پاییز و زمستان، امواج دریا، دسته های فراوان ماهی در اطراف ساحل و گروه های پرندگان زیبای دریایی كه در گوشه و كنار و بر روی آب ها بیتوته كرده اند، مناظر بدیع و روح نوازی را فراهم می آورند و جذابیت های استان را بیش تر می كنند. استان هرمزگان به لحاظ اقتصادی, سیاسی و ترانزیتی یكی از مهم ترین مناطق ایران است كه از نظر گردشگری نیز دارای اهمیت بسیار بوده و بدین لحاظ همواره در طول تاریخ مورد طمع كشورهای دیگر بوده است.
این سرزمین گرم و با اهمیت؛ از كشاورزی پررونق, راه های ارتباطی بین المللی, اقتصاد پویا, صنایع بزرگ, معادن غنی و... برخوردار است و به لحاظ دربرگرفتن تنگه هرمز؛ یكی از مهم ترین و استراتژیك ترین مناطق ایران و جهان به شمار می رود.
● مکان های دیدنی و تاریخی
مكان های دیدنی و تاریخی استان هرمزگان عبارتند از: سواحل خلیج فارس و دریای عمان, جنگل های مانگرو(حرا), معبد هندوها, مسجد گله داری، حمام گله داری, عمارت كلاه فرتگی, مسجد جامع دل گشا، امام زاده سید مظفر, مسجد سبز كهنه, عمارت کلاه فرنگی، پل لاتیران, مسجد افغان و ملک عباس, قلعه لشتان, قلعه پرتغالی ها, قلعه قشم, قلعه نادری, غار خروس, شهر باستانی حریر, جاده دنیا, مسجد نور, كلبه حور, جزایر كیش, قشم و....
● صنایع و معادن
صنایع استان هرمزگان به دو دسته صنعتی و دستی تقسیم می شوند كه صنایع دستی این استان را لنج سازی، گلابتون دوزی، خوس دوزی، شک دوزی بافی، کم دوزی، کلاه دوزی، سوند بافی، سوزن دوزی، چادر شب بافی، فرش بافی، حصیر بافی، تور بافی، گرگور سازی، سفال گری، سبد بافی، صنایع صدفی، عبا دوزی، درو پنجره جوبی، کرچاپ، بادله دوزی، ملیله دوزی دور لباس، کوزه سازی تشكیل می دهد.
با توجه به قرار گرفتن این استان در کنار دریای عمان و خلیج فارس، مهم ترین صنایع رایج در این استان عبارتند از: کارخانه های کنسرو ماهی، پودرماهی، قایق سازی، کشتی سازی و هم چنین صنایع نفتی. استان هرمزگان از نظر منابع معدنی توانمند بوده و علاوه بر نفت و گاز، معادن کرومیت و خاک سرخ آن نیز مشهور است.
مدر جزیره ابوموسی معدن اکسید سرخ آهن و هم چنین معدن خاک سرخ وجود دارد و آب های پیرامون آن، دارای نفت است. حدود ۱۰۰ سال پیش، نخستین امتیاز استخراج این معدن ها، از سوی ناصرالدین شاه قاجار به مرحوم معین التجار بوشهری واگذار شد. نفت جزیره ابوموسی که به میدان مبارک، در بخش دریایی خاوری جزیره محدود است، از نظر گونه و کیفیت، بهترین نفت در خلیج فارس شناخته شده است. منابع نفت جزیره سوری که نقش مهمی در صادرات نفتی کشور دارند را می توان از مهم ترین منابع زیرزمینی این شهرستان نام برد.
مهم ترین معدن های شهرستان بندر لنگه که به گونه پراکنده در نواحی بستک، تدرویه، پل غار، . . . وجود دارند، می توان معدن سنگ گچ، سنگ لاشه و شن و ماسه را نام برد. منابع نفت حوزه جزیره لاوان به نام های : رسالت، رشادت و سلمان، از دیگر منابع معدنی شهرستان لنگه به شمار می روند. جزیره فارور دارای معدن های زیادی نظیر آهن، سنگ کاربیت، سنگ گرانیت، سنگ های سیلیس، خاک سرخ و دیگر فلزات است.
بندرعباس دارای معدن آهک و گچ است که در ۲ کیلومتری خاور و هم چنین باختر آن قرار دارند. از مهم ترین معدن های این شهرستان، معدن گاز سورو، سرخون، گیشو، شن وماسه، نمک آبی را می توان نام برد. معدن هایی که مورد بهره برداری قرار گرفته اند، معادن سنگ گچ خمیر، سنگ گچ کشکوییه و نمک در گور است.
ازمهم ترین معادن های شهرستان جاسک، که در بخش شمالی و در بخش بشاگرد قرار دارند می توان معادن آهک، آهن، سنگ نمک، پنبه نسوز، خاک سرخ، گوگرد، کرومیت، سنگ گچ، تالک و منگنز را نام برد.
معدن کرومیت شهرستان میناب از منابع مهم استان هرمزگان است. کرومیت استخراجی این معدن ها به خارج از کشور صادر می شود و بهره برداری از آن ها از فعالیت های اقتصادی بسیار مهم به شمار می رود. استخراج سالانه ذخایر معدنی این شهرستان، عبارت اند از: مجتمع معدنی کرومیت فاریاب، که شامل ۳۲ معدن بزرگ و کوچک بوده، واندازه استخراج آن، ۴۰ هزار تن می باشد و اندازه استخراج معدن سنگ گچ فاریاب حدود ۳ هزار تن و معدن مرمریت سرنی حدود ۵ هزار تن بوده است. آهن، گوگرد، نمک و آهن، از دیگر معدن های شهرستان میناب به شمار می روند.
شرکت ملی نفت ایران از چندین سال پیش اقدام به کاوش و حفاری در جزیره قشم کرده که در همه کاوش ها، به منابع گاز طبیعی دست یافته است. به دنبال اجرای پروژه هایی، مانند: صنایع فولاد، مس سرچشمه و نیروگاه حرارتی توانیر، بهره برداری از گاز گورزین جزیره قشم آغاز شد و منابع گاز سلخ جزیره به دلیل نامرغوب بودن (ترش) مورد استفاده قرار نگرفت.
کوه نمکدان (معدن نمک)، در ۸۵ کیلومتری شهر قشم قرار گرفته است. این منابع به گونه تپه های گنبدی شکل و به قطر ۷ کیلومتر و بلندی ۲۳۷ متر از سطح دریا قرار گرفته اند. انبارهای آن، ۴۲۰ هزار تن برآورده شده است. معدن به گونه گنبد نمکی است، که در درون آن، یک جریان آب زیرزمینی گذشته و در مسیر خود، به گونه پشمه های نمکی آشکار شده و در حوضچه های طبیعی گسترده می شود که پس از تبخیر سطحی، نمک به جای می ماند.
در بخش های سنگ های رسوبی بالای گنبد، گوگرد و سولفور فلزات دو ظرفیتی، مانند آهن و سرب با کیفیت پراکنده وجود دارد. در حال حاضر از معدن نمکدان، سه گونه نمک بهره برداری می شود: نمک آبی یا پاریو، نمک کوهی، نمک بلور یا ترکه. در جزیره قشم معدن سنگ لاشه، شن و ماسه نیز وجود دارد.
در جزیره لارک معدن های خاک سرخ، آهن و نمک وجود دارد. از گذشته های دور معدن خاک سرخ، در این جزیره شناخته شده و مردم خلیج فارس برای رنگ آمیزی چوب، فلز، بدنه کشتی، پارچه، . . . از آن استفاده می کردند. این معدن از پر درآمدترین معدن های ایران است. در جزیره هرمز معدن سنگ لاشه و نمک آبی نیز وجود دارد و از معدن نمک آن، سالانه تا ۳ هزار تن بهره برداری می شود.
● کشاورزی و دام داری
بیش تر جمعیت استان هرمزگان، در بخش کشاورزی به کار مشغول اند. شکل چیره تولید کشاورزی در هرمزگان، گونه های صیفی و سبزی، مانند: گوجه فرنگی، بادمجان، پیاز، هندوانه، خیار، خربزه، بامیه، است. نخلستان ها، که حدود ۴۰ هزار هکتار از زمین های استان هرمزگان را به خود اختصاص داده است و بیش از هفت میلیون اصله درخت خرما را در بر می گیرد، با توجه به شمار نخل ها و تولید سالیانه آن ها، از جایگاه خوبی بر خوردار است.
بیش از ۴ میلیون اصله درخت خرما، در شهرستان های میناب و رودان و بقیه در سایر نقاط هرمزگان کاشته شده است. بیش از صد گونه متفاوت نخل بومی در هرمزگان وجود دارد، که گونه های سرشناس آن، عبارت اند از: مهتری، شاهانی، خنیزی، زرک، هلو، مرداسنگ، آلو، مهتری، سلانی، سهمران، زامردان، پنجه عروس، نوعروس، . . .
مرکبات استان هرمزگان زمین های پهناوری را به خود اختصاص داده و فرآورده های آن شامل پرتقال، نارنگی، لیموترش، لیموشیرین، گریپ فروت و نارنج می شود. لیموترش از آن دسته مرکباتی است که در رودان به دلیل آب و هوای مناسب، جایگاه ویژه ای پیدا کرده است از نظر میزان تولید، دارای اهمیت است و به عنوان فرآورده پایه استان به شمار می رود، . مرکبات استان هرمزگان مانند نارنگی ناحیه سیاهو و لیموترش شهرستان رودان از مرغوبیت و شهرت ویژه ای برخوردار بوده و می توانند با مرکبات دیگر نواحی کشور رقابت کنند. فرآورده های دیگر کشاورزی استان هرمزگان، عبارت اند از: حنا، تنباکو، یونجه، انبه، حبوبات، سنجد و سیب زمینی، که ۴ تا ۵ هزار هکتار از زمین های استان به کشت آن ها اختصاص دارد.
استان هرمزگان از لحاظ دام داری جایگاه ویژه ای دارد. برابر برآوردها، یک میلیون دام محلی و ساکن و یک میلیون دام عشایر کوچ رو استان های فارس و کرمان، در زمستان از مراتع هرمزگان استفاده می کنند، که به دلیل چرای بی رویه و عدم کنترل درست، مراتع بازدهی خود را از دست داده و به مراتع فقیر تبدیل شده اند. از این رو دام های استان با وجود کمیت مناسب، از کیفیت پایینی برخوردار است. مردم این استان بیش از هر دام دیگری به پرورش بز می پردازند. گونه ای بز بومی در هرمزگان پرورش می یابد، که به بز «تالی» یا بز «جزیره ای» سرشناس است که خود را با شرایط آب و هوایی منطقه سازش داده است.
● وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
استان هرمزگان از لحاظ تاریخی دیرینه گی زیادی دارد. بندرها و جزیره های هرمزگان، در دوران های گوناگون پیش از اسلام اهمیت داشته و از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده اند. دریای پارس (دریای عمان و خلیج فارس)، که استان هرمزگان نیز در کنار آن قرار گرفته، از کهن ترین دریاهایی است که انسان شناخته است. ساکنان پیرامون آن، ازجمله مردم باستان هرمزگان، نخستین انسان هایی بوده اند که با فن دریا نوردی آشنا شده و به کشتی رانی پرداخته اند. دراین منطقه، دریانوردی و چیر گی بر راه آبی سبب پیدایش و رشد فرهنگ، بازرگانی دریایی و ایجاد دولت های با فرهنگ ازجمله ایلام شد.
ایلامیان از هزاره سوم پیش از میلاد صدها سال بر خلیج فارس و جزیره های استان هرمزگان، به ویژه جزیره های قشم، کیش، لارک، لنگه، و جاسک حکم رانی داشته و از آن ها به عنوان راه ارتباطی برای بازرگانی با هند باختری و درّه نیل استفاده می کرده اند.
مادهای آریایی نژاد، در آغاز سده ۸هشتم پیش از میلاد، حکومت «ماد» را به وجود آوردند. این حکومت، در روزگار پادشاهی هووخشتره گسترش یافته توانمند شد و مرز جنوبی آن را کرانه های جنوبی دریای پارس تشکیل می داد. در این زمان هرمزگان تابع ساتراپی (استان) درنگیانه و بخشی از کرمان بوده است. در روزگار هخامنشی، به ویژه داریوش بزرگ، ایرانیان اندک اندک در کرانه ها و آب های دریاهای سیاه و سرخ نیز رخنه کردند. داریوش بزرگ، دریا سالار یونانی خود، اسکولاخ (اسکیلاس) را مأمور بررسی کناره های دریای پارس کرد.
اسکولاخ و همراهانش تمامی جزیره ها و کرانه های دریای مکران، خلیج فارس، دریای سرخ و دریای باختر را در نوردیده و آگاهی های ارزنده ای به دست آوردند. این سفر دریایی از نظر بازرگانی و نظامی برای ایران سودمند بود، و باعث برقراری وابستگی بازرگانی میان هندوستان و دریای باختر گردید.
اشکانیان پس از چیر گی بر جانشینان اسکندر (سلوکی ها)، کرانه های خلیج فارس از جمله استان هرمزگان را بر قلمرو خود افزودند و در برابر رومیان، از دریای پارس و بین النهرین پاسداری کردند. در زمان ساسانیان، هرمزگان از مراکز مهم داد و ستد و پیوند بازرگانی به شمار می رفته است. چند سکّه نقره از این دوران در اثر کاوش هایی که در اسکله سازی «سورو» انجام گرفت، به دست آمده است.در نخستین سال های حکومت اسلامی، کرانه های هر دو سوی دریای پارس، از جمله استان هرمزگان به دست مسلمانان افتاد. ابوهوریره، در روزگار عمر- خلیفه دوم - بر بحرین و کرانه های باختری خلیج فارس دست یافت و از آن جا به کرانه های خاوری آن یورش برد و تمامی دریای پارس و بندرها و جزیره های آن را بر قلمرو مسلمانان افزود. پس از چیر گی عرب ها، دیلمیان نخستین دودمان ایرانی بودند، که بار دیگر بر سراسر جزیره ها، بندرها و آب های استان هرمزگان و دیگر نقاط خلیج فارس چیره شدند.
هرمزگان، عمان و بندرها و جزیره های آن به ترتیب در سال های ۳۲۳ و ۵۳۴ هـ . ق، توسط علی (عمادالدوله)، و احمد (معزالدوله) به قلمرو آل بویه ملحق گردیدند. حکومت آل بویه، در زمان عضدالدوله گسترش یافت و در تمام مدت حکومتشان، فارس و هرمزگان در قلمرو فرمانروایی آن ها بود. پس از دیلمیان، سلجوقیان کرمان از سال ۴۵۴ تا ۵۸۳ هـ . ق، بر منطقه خلیج فارس، از جمله استان هرمزگان و عمان تسلط یافتند. در دوران سلجوقی، از سوی فرمان روایان این خاندان، حاکمانی با عنوان«اتابک» به مناطق گوناگون ره سپار می شدند.
اتابکان فارس برعمان، بحرین و کرانه ها و جزیره های خلیج فارس دریای عمان(مکران) دست یافتند و حکومت آنان تا ۶۶۱ هـ . ق، بر فارس و هرمزگان بر قرار بود. دراین سال سلجوق شاه سلغری بر هلاکو خان مغول شورید، اما شکست خورد و حکومت فارس، هرمزگان و تمامی منطقه خلیج فارس به دست مغولان افتاد. در دوره فترتی که بین سپری شدن حکومت ایلخانان مغول و برآمدن تیموریان وجود داشت، حکومت هرمزگان و خلیج فارس با مظفریان بود.
تیمور لنگ به سال ۷۸۵ هـ . ق، سیستان را گشود و در یورش های بعدی خود، اصفهان، فارس، بوشهر، بندرها و جزیره های هرمزگان را به قلمرو خویش افزود. تیموریان تا سال ۸۷۳ هـ . ق، که در ایران حکومت داشتند، خراج بندرها و جزیره های خلیج فارس و دریای عمان(مکران ) را دریافت می کردند.
در سال ۹۱۳ هـ . ق، ناوگان پرتغالی ها به فرماندهی البوکرک با گشودن مسقط که خراج گذار امیر هرمز بود، با سیف الدین، امیر هرمز به جنگ پرداخته و با شکست وی هرمز را تابع و خراج گزار پرتغال کردند. پرتغالی ها در جزیره های هرمز، کیش، بحرین، قشم، نابند، و . . . دفتر بازرگانی و چندین دژ نظامی ساختند. از مرگ آلفونسو دو آلبوکرک (در ذیقعده سال ۹۲۱ هـ . ق)، تا روزگار شاه عباس اوّل (۹۹۶ – ۱۰۳۸ هـ . ق) حکومت پرتغال در دریای پارس توان داشت و در این مدت مراکز بازرگانی دریای عمان (مکران) و خلیج فارس، چون کیش، چابهار، هرمز، مسقط، بحرین، قشم، جاسک، . . . به سبب ستم کاری آنان رو به ویرانی نهاد.
شاه عباس اوّل صفوی پس از جنگ با عثمانی ها تصمیم به آزاد ساختن جزیره های دریای پارس و بیرون راندن پرتغالی ها گرفت. شاه عباس بزرگ نه تنها بحرین را آزاد ساخت، بلکه جزیره های هرمز، کیش، قشم و بندرهای جاسک، چابهار, لنگه، . . . را از پرتغالیان پس گرفت. نادرشاه افشار (۱۱۴۹ – ۱۱۶۰ هـ . ق) در سال ۱۱۴۹ هـ . ق، با بیرون راندن افغان ها از ایران بر تمامی کرانه ها و جزیره های شمالی و جنوبی خلیج فارس چیره شد. با مرگ نادر شاه افشار، شورشی دوباره سراسر کشور را فرا گرفت و کریم خان زند با خواستاران پادشاهی به جنگ پرداخت و سرانجام در ۱۱۷۹هـ . ق، بر سراسر فارس، جزیره ها و بندر های خلیج فارس، . . . دست یافت و کارهای نیمه تمام نادر شاه را دنبال کرده و به پایان رسانید.
● شهرهای استان:
بستک - بندرعباس -بندرلنگه - رودان - جاسگ - جزیره ابوموسی - حاجی آباد - قشم -میناب .
● مشخصات جغرافیایی
استان هرمزگان در جنوب ایران در كنار دریای عمان و خلیج فارس واقع شده و شمال تنگه هرمز در ۲۵ درجه و ۳۴ دقیقه تا ۲۸ درجه و ۵۷ دقیقه ی پهنای جغرافیایی و ۵۲ درجه و ۴۱ دقیقه تا ۵۹ درجه و ۱۵ دقیقه ی درازای خاوری نسبت به نیم روز گرینویچ قرار دارد. این استان از سوی شمال به استان کرمان، از خاور به استان های سیستان و بلوچستان و کرمان، از باختر به استان های فارس و بوشهر و از جنوب به دریای عمان و خلیج فارس محدود است.
تنگه هرمز یكی از حساس ترین و حیاتی ترین گذرگاه های آبی عصر حاضر؛ در قلمرو سیاسی استان هرمزگان قرار دارد. این تنگه هلالی شكل ۱۸۷ كیلومتر درازا دارد. عمق تنگه هرمز به دلیل شیب تند كف آن از قسمت شمال به جنوب متغییر است. به طوری كه در نزدیكی جزیره لارک در حدود ۳۶ متر و در ساحل جنوبی نزدیك شبه جزیره مسندام ۱۸۰ متر است. هم چنین ۱۴ جزیره کوچک و بزرگ به نام های ابوموسی، بنی فرور، تنب بزرگ، تنب کوچک، سیری، شتور، كیش، اردن، قشم، لاوان، لارك، هرمز، هندورابی، و هنگام در محدوده آب های ساحلی این استان قرار دارند. بر اساس آخرین تقسیمات كشوری شهرستان های استان هرمزگان عبارتند از: ابوموسی، بستك, بندرعباس، بندر لنگه، جاسك، حاجی آباد، رودان (دهبارز)، قشم، میناب راه های دسترسی به استان هرمزگان عبارتند از:
راه های زمینی استان هرمزگان، شامل راه شوسه و راه آهن است. راه شوسه، شامل راه اصلی، راه فرعی و راه روستایی است.
راه اصلی شوسه در استان هرمزگان، راه بندرعباس به تهران است که از طریق این راه، بندرعباس به تمامی نقاط کشور می پیوندد. این راه محور اصلی ارتباطی استان و از پر رفت و آمد ترین شبکه های ارتباطی کشور، به ویژه در حمل ونقل بار با وسایط نقلیه سنگین به شمار میرود.
راه های فرعی هرمزگان، عبارتند از: سیاهو، خوش هنگام، جاسک، جگین، گاوبندی دریا، بندر چارک، جایین احمدی، لنگه، گاوبندی، ستاق، مقام، گهره.
راه های شنی بین آبادی های استان است، که پل های آن با لوله و آب نما ساخته شده اند و هم چنین راه های مال رو که با گریدرزنی و شن ریزی ساخته شده اند، مانند راه های روستایی بشاگرد.
دو خط آهن تازه تأسیس بندرعباس – بافق و مشهد – سرخس، راه آهن ایران را به شبکه خط آهن آسیای مرکزی، پیوند می دهد. ازهمین مسیرها است، که کالاها باید به روسیه یا از باختر به اروپا ارسال شوند. راه آهن بندرعباس، در راه روهای ترانزیتی (گذری) راه آهن جمهوری اسلامی ایران، دارای جایگاه ویژه ای است.
راه آهن بندرعباس - سرخس – بندرعباس. مسیر: بندرعباس، سیرجان، بافق، یزد، قم، تهران، شاهرود، فریمان ( مشهد)، سرخس و برعکس، با درازای خط ۲ هزار و ۵۴۰ کیلومتر و گنجایش حمل و نقل سه میلیون تن بار در سال.
راه روی بندرعباس – بندرهای شمال (ترکمن – امیرآباد)، بندرعباس. مسیر: بندرعباس، بافق، یزد، تهران، گرمسار، قایم شهر، بندر امیرآباد و یا ترکمن و برعکس، با درازای خط یک هزار و ۸۷۸ کیلومتر و یک هزار و ۹۴۷ کیلومتر و گنجایش حمل یک میلیون تن بار در سال.
راه روی بندرعباس – رازی – بندرعباس. مسیر: بندرعباس، سیرجان، بافق، یزد، تهران، تبریز، رازی و برعکس، با درازای خط ۲ هزار و ۴۴۶ کیلومتر و گنجایش حمل بار دو میلیون تن در سال.
راه روی بندرعباس، جلفا، بندرعباس. مسیر: بندرعباس، سیرجان، بافق، یزد، تهران، تبریز، جلفا و برعکس، با درازای ۲ هزار و ۴۷۰ کیلومتر با گنجایش حمل بار دو میلیون تن در سال.
راه روی بندرعباس، لطف آباد، بندرعباس. مسیر: بندرعباس، بافق، تهران، مشهد، لطف آباد و برعکس، به درازای ۲ هزار و ۶۶۵ کیلومتر و گنجایش سه میلیون تن در سال.
به طور کلی ارتباطات و حمل ونقل د ر استان هرمزگان با توجه به وجود بندرها و اسکله های بزرگ و ورود و خروج کالا از این استان، در شبکه حمل ونقل کشوری و ارتباطی دارای اهمیت بسیار است.
حمل و نقل هوایی استان هرمزگان از طریق فرودگاه بندرعباس و فرودگاهای دیگر، از جمله فرودگاه کیش، قشم، لنگه، . . . این استان انجام می شود.
از طریق بندرهای استان هرمزگان، حمل و نقل بار و مسافر به جزیره های ایران در خلیج فارس و شیخ نشین ها و دیگر کشورها انجام می گیرد، و کالاها از طریق همین بندرها، به ویژه بندرعباس، بندر شهید رجایی و بندر شهید باهنر، . . . وارد یا صادر می شود. مهم ترین بندراستان هرمزگان، بندرعباس است. سایر بندرها، عبارتند از: لنگه، جاسک، خمیر، سیریک، معلم، کنگ، کوهستک، چارک، تیاب، بستانو، گچین، مغان (مغوییه)، بونجی، بریزک، . . . روزانه بیش از یک هزار کامیون وارد بندرعباس می شوند تا کالاهای گوناگون بخش کشاورزی، صنایع و مصالح ساختمانی را حمل کنند.
اسکله چوبی با استخوان بندی آهنی بندرعباس، در سال ۱۳۱۸ هـ . ش، به درازای ۱۸۵ متر و پهنای ۲۰/۴ متر برای حمل و نقل و داد و ستدهای مرزی، در بندرعباس ساخته شد. بعدها ضمن بررسی جایگاه این بندر و نیاز بسیار به گسترش آن، در سال ۱۳۳۴ هـ. ش، محل مناسبی در ۸ کیلومتری باختر شهر بندرعباس، یعنی محل کنونی اسکله ها و تأسیسات بندر پیشین، انتخاب شد و در آبان ۱۳۴۶ هـ . ش، تأ سیسات و اسکله های شماره ۱ تا ۷، اسکله صدور سنگ دلفین، اسکله «شرکت نفت دلفین» و اسکله و بندر «شهید رجایی» در بندرعباس به بهره برداری رسید.
این بندر گنجایش پهلو گرفتن هم زمان ۷- ۸ کشتی را تا ظرفیت ۳۰ هزار تن داراست. بندر شهید رجایی، با پهنه ای حدود ۲۵ کیلومترمربع، در حدود ۳۰ کیلومتری باختر شهر بندرعباس قرار دارد. مجتمع بزرگ این بندر، در سال ۱۳۶۳ هـ . ش، گشایش یافت و یکی از بندرهای بزرگ خاورمیانه به شمار می رود. .
این بندر به لحاظ دارا بودن ترمینال های گوناگون و تأسیسات بسیار، بندری کامل و مدرن است و دارای یک حوضچه اصلی گردش و سه حوضچه برای پهلوگیری کشتی ها است. ترمینال های بندر شهید رجایی، عبارتند از: ترمینال کانتینر شماره یک، کانتینر اصلی، کالای عمومی، کالای ویژه، غلات، تخلیه روغن مایع، تأسیسات پهلوگیری کشتی ها، ترمینال نفتی، ترمینال کشتی های لش. ترمینال نفتی اسکله، ۲ کشتی ۷۰ هزارتنی را در یک زمان می تواند بپذیرد.
تمامی اسکله ها مجهز به تأسیسات آب، برق، سوخت و تلفن است و کشتی ها می توانند از این تسهیلات استفاده کنند. درازای موج شکن ها، در این بندر ۷ هزار متر است و تا انتهای موج شکن ها و شاخه های فرعی آن ها دارای جاده ماشین رو است. بندر شهید رجایی دارای یازده انبار سرپوشیده نگاهداری کالا، هر یک به پهنه ۹ هزار متر مربع است. آب مورد نیاز بندر و کشتی ها با ۳ دستگاه آب شیرین کن تأمین می شود. برق بندر از نیروگاه گازی بندرعباس تأمین می شود و خود بندر نیز دارای نیروگاه برق اضطراری است.
در خاور بندر شهید رجایی، بندرگاه ترافیک کرانه ای و ماهی گیری قرار دارند، که دارای موج شکن، شامل ۲ شاخه اصلی و ۲ شاخه فرعی و بندرگاه کرانه ای، دارای ۱۱۷۳ متر اسکله و دروازه ورود و خروج ویژه است. بندرشهید رجایی با راه آسفالته به دیگر نقاط کشور می پیوندد. به علاوه از راه آهن بافق - بندرعباس، می تواند کار کالا رسانی را انجام دهد. برای این منظور ۱۹ کیلومتر خط آهن در بندر ساخته شده است که به راه آهن بافق - بندرعباس می پیوندد.

منبع : شبکه جهانی جام‌جم