استان همدان

استان همدان یكی از مناطق تاریخی ایران و از قدیمی ترین كانون های تمدن در جهان به شمار می رود. آثار تاریخی موجود در این استان قدمت و كهن سالی آن را به خوبی نشان می دهد. از اردیبهشت تا اواخر مهرماه علاوه بر زیبایی و سرسبزی های پراكنده در سراسراستان همدان؛ تابش آفتاب و درجه حرارت بسیارمطلوب است و فرصت مناسبی برای علاقه مندان به طبیعت و تاریخ استان همدان است كه از تعطیلات تابستانی خود بیش ترین بهره را ببرند.
در فصل زمستان در دامنه های الوند اگر كسانی قصد استفاده از برف برای وزش اسكی و سایر ورزش های زمستانی را داشته باشند؛ امكانات ورزش اسكی و كوه نوردی زمستانی در دامنه های الوند همدان فراهم است. استان همدان از طبیعت, تاریخ, كشاورزی, صنایع, معادن و جاذبه های جهانگردی پررونقی برخوردار است.
● مکان های دیدنی و تاریخی
در استان همدان نقاط دیدنی و تاریخی فراوانی وجود دارد كه عبارت اند از: آرامگاه بوعلی‌سینا، آرامگاه بابا طاهر، موزه و تپه‌ی هگمتانه، موزه‌ی تاریخ طبیعی، موزه‌ی بوعلی، مسجد جامع، برج قربان، گنبد علویان، شیرسنگی، گنج‌نامه، امام‌زاده شاه‌زاده حسین, امام‌زاده یحیی، تپه‌ی توشیجان، مسجد شیخ‌الملوك، مسجد سیف‌الدوله، حمام بلور و امام‌زاده زبیده‌خاتون (در ملایر)، ستون سلوكی، میدان قیصریه، حمام حاج آقاتراب، سراب گیان، مقبره‌ی باباپیره و بند لیلی یادگار (در نهاوند)، مقبره‌ی حیقوق نبی، كاروان‌سرای شاه عباس، آبشار افشار، كمربسته سركان، كاروان سرای فرسنج، آرامگاه میررضی‌الدین و مدرسه‌ی علمیه‌ی شیخ علیخان زنگنه (در تویسركان)، حمام سنگی، قلعه‌ی كیكاوس (در كبودر آهنگ)، كتیبه‌ی سلطانیه، مسجد شاه‌ طهماسب، آب انبار شاه عباس، تالار دربند و كتیبه‌ی یادبود سیدجمال (در اسدآباد) و لالجین، دشت بهار و آرامگاه شیخ محمدبهاری (در بهار) و غار علی‌صدر (در روستای علی‌صدر).
● صنایع و معادن
صنایع استان همدان در دو دسته صنایع دستی و كارخانه ای دسته بندی می شوند. دراستان همدان؛ صنایع دستی بیش از صنایع ماشینی گسترش دارد. مهم ترین صنایع دستی استان قالی بافی، سفال گری، گیوه بافی، كفش دوزی، پوستین دوزی و دباغی است. قالی بافی همدان در سطح ملی مشهور است و قالی های ریز باف آن به خارج از كشور نیز صادر می شود. سفال گری از صنایع دستی مهم استان به ویژه لالجین در شهر بهار است. انواع این ظروف و ابراز سفالی علاوه برمصرف محلی به خارج از آن نیز صادر می شود.
در استان همدان كارگاه ها و كارخانه های متعددی تاسیس شده كه به تدریج بر تعداد آن ها افزوده می شود. یكی از صنایع سبك استان كارخانه صنعتی تولید شیشه است كه در باختر ایران كم نظیر بوده و از ظرفیت تولیدی منحصر به فردی برخوردار است.
صنایع غذایی، نساجی, چرم سازی سلولزی، شیمیایی، كانی غیر فلزی، برق و الكترونیك نیز از مهم ترین صنایع سبك استان همدان است. مهم ترین فعالیت صنایع سنگین استان همدان عبارتند از: ریخته گری چدن و تولید ادوات كشاورزی، ماشین آلات ساختمانی و راه سازی، سوپاپ انواع خودرو و شركت فولاد همدان. استان همدان از نظر معادن نیز بسیار غنی است و مهم ترین معادن آن گرانیت، سنگ آهك، سنگ ساختمانی، فلدسپات، سرب، روی، نقره آهنگران، گچ،‌ لیمونیت، ‌سیلیس، تراورتن و سنگ آهن است. رونق كشاورزی، دام داری و صنایع دستی در استان همدان سبب رونق بازرگانی در منطقه شده افراد بسیاری در این زمینه مشغول به كار هستند.
● کشاورزی و دامداری
كشت در سطح استان همدان به دو شكل دیم و آبی صورت می گیرد، اما بیش تر زمین های كشت شده به صورت دیم است. مهم ترین محصولات كشاورزی استان گردو، گندم، جو، سیب زمینی و چغندر قند است كه كشت گندم و جو حدود سه چهارم زمین های زیر كشت را به خود اختصاص داده است. محصول گردو به ویژه در شهرستان تویسركان به دست می آید. محصولات مهم دیگر استان در قسمت های كوهستانی، انواع میوه ( به ویژه گلابی و سیب ) و در دامنه انگور غلات، حبوبات و صیفی جات است.
استان همدان منطقه ای است كوهستانی كه در دامنه های رشته كوه الوند قرار گرفته و سرچشمه رود ها و جویبار های فراوانی است. مراتع بین دره ای آن از دیر باز سبب جذب بخشی از دام داران و عشایر به این منطقه بوده و با توجه به زمستان های نسبتا سرد و تابستان های معتدل، مراتع چرای بهاره و تابستانه را برای عشایر فراهم می كند. تا حدی كه عشایر استان های هم جوار نیز به این استان كوچ ییلاقی می كنند.
تابستان كوتاه خاصه در مناطق مرتفع شمال تویسركان و جنوب همدان سبب شده است كه ایلات و عشایر صرفا به دام داری بپردازند. شیوه دام داری در این استان بیش ترسنتی است. در حال حاضر وجود مجتمع های دام داری صنعتی و نیمه صنعتی كه زیر نظر مركز گسترش خدمات تولیدی و عمرانی فعالیت دارند، تولید فرآورده مشغول هستند .
● وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
نام همدان؛ نخستین بار در ۱۱۰۰ پیش از میلاد در كتیبه تیگلات پالسر اولین حاكم آشوری به نام اموانه یا آمادای ضبط شده است. هرودت مورخ یونانی نام همدان را اكباتان ثبت كرده است و بنای احداث شهر همدان را به دیااكو نخستین امپراتور ماد نسبت داده است.
پس از دیااكو سه حكم ران دیگر در این سرزمین حكومت كرده و در سال ۵۵۳ پیش از میلاد موسس سلسله هخامنشی مخالفت با آژی دهاك حاكم ماد را آغاز كرد و در ۵۵۰ پیش از میلاد همدان را متصرف شد. وی با انقراض سلسله ماد به واسطه مزایای طبیعی همدان، آن جا را مقر فرماندهی خود قرار داد. به هر حال آن چه مسلم است در تمام دوره تسلط مادها همدان مركز سیاسی آن ها بوده است. هخامنشیان علاوه بر حفظ و توسعه آثار دیااكو و هوخشتره خود نیز ساختمان هایی در اكباتان احداث كردند.
مورخین و باستان شناسان عقیده دارند كه خزانه حكام هخامنشی در هگمتانه نگه داری می شد و كشف آثاری مانند الواح زرین و نفایس دیگر موید این نظریه است. با توجه به حفاری های متوالی كه در محله های شاه داراب و سرقلعه بند هگمتانه به عمل آمده و منجر به كشف ستون های سنگی و دفینه های نفیس شده است، دیگر در این که كاخ حكم رانان هخامنشی در محل كنونی تپه هگمتانه وجود داشته، تردیدی نیست.
هر چند به غیر از مجسمه شیر سنگی و آثار به دست آمده از گورستان شمال خاوری میدان سنگ شیر، تا كنون آثار دیگری از دوره سلوكی در همدان به دست نیامده ولی همین مقدار آثار نیز می تواند دلیل برحضور سلوكیان در شهر باستانی اكباتان باشد. آثار و شواهدی كه در تپه مصلی وجود دارد حكایت از تنها قلعه نظامی همدان در عهد اشكانیان دارد و چنین به نظر می رسد كه همدان در این دوره نیز مورد توجه بوده است. حكام ساسانی هم با توجه به موقعیت ویژه همدان و نزدیكی آن به تیسفون و شوش، كاخ های تابستانی خود را در همدان تدارك دیده بودند.
دیلمیان در جنگ با كردهای حسنویه و كاكویه به این شهر مسلط شده و آن را ویران كردند. چنان که پاره ای از مورخین از بین رفتن یكی از دو شیر سنگی كه در كنار دروازه باب الاسد قرار داشته است را به این دوران منسوب می کنند. در تقسیمات فتوحات دیلمیان همدان از آن ركن الدوله شد و سپس شمس الدوله از طرف سیده خاتون زمامداری همدان را به دست آورده و فیلسوف بزرگ شرق، بوعلی سینا را به وزارت خویش برگزید.
هر چند همدان از كشمكش های دوران دیالمه آسیب فراوانی دید لیكن بعداز مدت كوتاهی در زمان سلاجقه دوباره عظمت از دست رفته خود را باز یافت. به طوری كه مدتی مركز حكومت سلجوقیان شد. همدان در زمان صفویان بسیار مورد توجه بود. به دنبال انقراض سلسله صفویه همدان به تصرف احمد پاشا والی بغداد در آمد، اما بعد توسط نادر شاه افشار از ترکان باز پس گرفته شد. استان همدان در دوره های قاجاریه و بعد ها به عنوان یكی از مهم ترین مناطق ایران؛ همواره آباد و مستقل بوده و هم اكنون نیز یكی از قطب های مهم و با اهمیت ایران است.
● مشخصات جغرافیایی
استان همدان در باختر ایران و بین مدارهای ۵۹ درجه و ۳۳ دقیقه تا ۴۹ درجه و ۳۵ دقیقه پهنای شمالی و ۳۴ درجه و ۴۷ دقیقه تا ۳۴ درجه و ۴۹ دقیقه درازای خاوری از نیم روز گرینویچ قرار گرفته و حدود ۲/۱ درصد از كل مساحت ایران را در بر می گیرد.
این استان از شمال با استان های زنجان و قزوین، از جنوب به استان لرستان، از خاور به استان مركزی و از باختر به استان های كرمانشاه و كردستان محدود می شود. بلندترین نقطه استان همدان قله الوند با ارتفاع ۳۵۷۴ متر است. با توجه به شرایط اقلیمی؛ مناسب ترین زمان برای مسافرت به همدان از اواخر اردیبهشت تا اواخر مهر ماه است. بر اساس آخرین سرشماری سراسری سال ۱۳۷۵ جمعیت این استان ۱۶۷۷۷۸۹ نفر برآورد شده است و شهرستان های آن عبارتند از: اسد آباد، بهار، تویسركان، رزن، كبودر آهنگ، ملایر، نهاوند و همدان. راه های دسترسی به این استان عبارتند از:
۱) راه اصلی تهران – همدان به درازای ۳۴۱ كیلومتر
۲) راه اصلی تهران – خسروی كه همدان در كیلومتر ۳۷۵ این مسیر قرار دارد.
۳) راه اصلی تهران – سنندج كه همدان در ۳۴۳ كیلومتری این مسیر قرار دارد.
۴) راه اصلی سنندج – همدان به طول ۱۸۲ كیلومتر
۵) محور زنجان – همدان به طول ۲۷۵ كیلومتر
استان همدان در مركز خود دارای فرودگاه است.
● شهرهای استان:
بهار - رزن - اسدآباد - تویسرکان - نهاوند - همدان - ملایر - کبوترآهنگ .

منبع : شبکه جهانی جام‌جم