خوردن به شرط چاق نشدن

سفره جشن و سرور گشاده است و همه دور آن جمع اند. در هنگام ورود همه با انواع شربت، شیرینی و میوه پذیرایی شده اند. ظرف ها در چشم به هم زدنی خالی و پر شده و همه برای جلب رضایت میهمان كوتاهی در خالی كردن آنها نكرده اند و حال این است شام چرب و شیرین: بره سرخ شده، مرغ بریان، كباب سلطانی و غیرسلطانی، ماهی تنوری، پلوهای مخصوص و ویژه و سالادهای متنوع.
چرب و شیرین ها آماده اند تا شما به مدد آنها آنقدر معده خود را پر كنید كه دیگر توانی برای زنده ماندن نداشته باشید. دسر بعد شام نیز بماند.
جای تعجب نیست، اگر دقت كنید تغذیه شما نیز همین طور یا شاید به نوع دیگری آشفته باشد.
جامعه امروز ما واقعاً با انواع مشكلات تغذیه ای ناشی از كم خوری و پرخوری مواجه است و كم خوری ها به شكل سوء تغذیه شامل كوتاه قدی، كم وزنی و لاغری، كمبود ریز مغذی ها، كمبود ید و گواتر، كمبود كلسیم و پوكی استخوان و كمبود ویتامین ها و پرخوری ها نیز به شكل افزایش مصرف مواد قندی و چربی، شیوع روزافزون بیماری های متابولیك و غیرواگیر، فشار خون بالا، دیابت، چاقی و انواع سرطان ها مشاهده می شود.
باید توجه داشت كه شیوع روزافزون سكته های قلبی و مغزی، افزایش فشار خون، دیابت و انواع سرطان ها كه یكی از عوامل مهم و زمینه ساز آن، تغییر در رژیم غذایی و الگوی مصرف غذا به شمار می رود، ضمن كاهش طول عمر افراد جامعه، هزینه های درمانی سنگینی را نیز تحمیل می كند و بنابراین به نظر می رسد مردم باید بازنگری مجدد و یا وسواس بیشتری را در رژیم غذایی و نحوه تغذیه خود داشته باشند.
آخرین آمارهای بررسی وضعیت تغذیه نشان می دهد كه تنها در پایتخت، ۶۳ درصد مردم تهران چاقی و اضافه وزن، ۵۴ درصد اختلالات چربی خون، ۲۴ درصد فشار خون و ۱۱ درصد دیابت دارند و این جدای از آمار فوت سالانه ۷۰ هزار نفر در كشور بر اثر بیماری های قلبی و عروقی است.
● تحفه غذاهای خیابانی
وضع سوء تغذیه كودكان زیر ۵ سال و كوتاه قدی، لاغری و كم وزنی كه كشور در دهه گذشته با آن درگیر بود، امروز روبه بهبود گذاشته است اما از سویی دیگر اكنون دچار مشكل تغذیه ای در بزرگسالان شده ایم.
دكتر سیدمرتضی صفوی، مدیركل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی در گفت وگو با «ایران» در این باره می گوید: «متأسفانه هم اكنون تغذیه نوجوانان و بزرگسالان به علت مصرف غذاهای خیابانی و مواد غذایی دارای شكر و روغن زیاد دچار مشكل شده است و به همین خاطر در بزرگسالی و میانسالی بویژه در زنان، شاهد افزایش چاقی هستیم.»
وی می افزاید: «در این وضع، چاقی های درجه یك، ۲ و ۳ در زنان چند برابر مردان است و حتی در چاقی درجه ،۳ زنان تا ۸ برابر چاق تر از مردان هستند و علت عمده آن، تحرك نداشتن و نوع تغذیه افراد است و در این شرایط فكر می كنم كه وضع كودكان را بهبود دادیم اما از این سوی قضیه غافل مانده ایم.»
● كاهش میانگین سن ابتلا به پوكی استخوان زنان
دكتر صفوی با بیان این كه چربی ها و مواد قندی به عنوان مشكل دارترین مواد غذایی سبب ایجاد بیماری های متابولیك، قلبی ـ عروقی، دیابت و... می شود، می گوید: «باید توجه داشت كه از همه گروه های مواد غذایی در حد تناسب استفاده كرد. نیاز روزانه به انرژی ۳۰ درصد است كه می تواند از چربی ها تأمین شود اما توزیع آن باید بسیار دقیق باشد. متأسفانه هم اكنون با مشكل چربی روغن و مصرف قند روبه رو هستیم كه در سال های گذشته به غلط به این مواد یارانه نیز تعلق گرفته و مصرف آن بالا رفته است.»
وی با اشاره به این كه افراد روزانه بین ۶ تا ۱۱ سهم به كربوهیدرات ها كه منبع تأمین آنها نان، برنج، سیب زمینی و... است نیاز دارند، می افزاید: «همچنین میزان روزانه مصرف سبزیجات باید روزانه ۳ تا ۵ سهم، میوه ۲ تا ۴ سهم، مواد نشاسته ای ۶ تا ۱۱ سهم و لبنیات ۲ تا ۳ سهم باشد، اما هم اكنون به عنوان مثال درباره لبنیات، نصف میزان ذكر شده در كشور مصرف داریم كه نتیجه این امر رسیدن سن پوكی استخوان زنان به ۳۵ سال است.»
مدیركل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت می افزاید: «مصرف سرانه شیر در كشور ۳۵ لیتر در سال بوده و این در حالی است كه معدل این مصرف در دنیا ۳۵۰ كیلوگرم است و در بعضی كشورها تا ۵۰۰ كیلوگرم در سال نیز می رسد همچنین متأسفانه سرانه مصرف نوشابه در ایران ۴۰ تا ۴۲ لیتر است و هر شیشه نوشابه ۲۸ گرم قند شیرین داشته و اسید فسفوریك و كافئین موجود در آن مشكلات گوارشی، پوكی استخوان و خرابی دندان ها را به دنبال دارد.»
● لبنیات نامحبوب
دكتر صفوی با بیان این كه میانگین مصرف غلات در ایران ۴۴۴ گرم در روز، شكر ۵۹ گرم در روز، روغن ۴۶ گرم در روز و گوشت ۷۸ گرم در روز است، می گوید: همچنین ایران در برابر
۲۱۴‎/۵ گرم در روز مصرف لبنیات دنیا، ۱۳۹ گرم در روز لبنیات مصرف دارد.
وی با استناد به تحقیقات انجام شده روی دانش آموزان ۶ تا ۱۸ ساله ۲۳ شهرستان و والدین آنها، می افزاید: «این افراد میان وعده های غذایی شیرین را ۱۰ بار در هفته، شیر و لبنیات را ۲۴‎/۵ بار در هفته، سبزی را ۱۶‎/۵ بار در هفته مصرف می كرده اند و در مقابل آن
۴‎/۱۹ ساعت در روز تلویزیون تماشا می كردند. این در حالی است كه توصیه ما بر ۲ و نیم ساعت تحرك در روز است.»
● مصرف روزانه پفك بین ۹۰ درصد ۱۲ تا ۲۳ ساله ها
به گفته وی ۴۷ درصد كودكان ۶ تا ۱۲ ساله و ۹۰ درصد افراد ۱۲ تا ۲۳ ساله این تحقیق در مناطق شهری و روستایی هر روز پفك مصرف می كردند و متأسفانه پفك با جذب آب بدن تا ۹ برابر معده كودكان را پر كرده و آنها را از غذا می اندازد.
● ماهی فراموش نشود
دكتر غلامرضا خاتمی، رئیس انجمن علمی تغذیه كودكان نیز با دسته بندی مواد غذایی موردنیاز روزانه افراد، نخستین دسته را لبنیات دانسته و می گوید: «مصرف لبنیات به میزان ۲ تا ۳ سهم در روز بسیار ضروری است اما باید توجه كرد كه لبنیات كم چرب را بر پرچرب ارجحیت دهیم. همچنین گوشت و پروتئین به عنوان دسته دیگری از مواد ریزمغذی های موردنیاز بدن را تأمین و از كم خونی و پوكی استخوان جلوگیری می كند. توصیه متخصصان بر استفاده بیشتر از گوشت ماهی است چرا كه دارای امگا ۳ و امگا ۶ بوده و از ابتلا به بیماری های قلبی پیشگیری می كند.» به گفته وی حبوبات نیز می توانند جایگزین خوبی برای گوشت ها باشند و خیساندن آن روش خوبی برای جلوگیری از ایجاد نفخ در معده است. به علاوه سویا با پروتئین بیشتر نسبت به گوشت و كلسیم بیشتر نسبت به شیر و لسیتین بیشتر نسبت به تخم مرغ ماده غذایی بسیار مهمی محسوب می شود.
دكتر خاتمی با تأكید بر این كه هر فرد سالم باید هفته ای ۳ روز از تخم مرغ استفاده كند، اظهار می كند: «غلات به عنوان گروه سوم مواد غذایی مورد نیاز بدن از اهمیت برخوردارند و بهتر است گندم و برنج به همراه سبوس مصرف شود و ذرت و جو نیز بیشترین كالری موردنیاز بدن ما را تأمین می كند. سبزی و میوه نیز ضمن تأمین كلسیم، روی، فسفر و آهن ویتامین های مختلف بدن را تأمین كرده و فعالیت روده ها را نیز تنظیم می كند.»
به گفته وی قند و چربی نیز از نظر غذایی دارای ارزش هستند اما نیاز بدن ما به آنها كمتر است لذا در مورد قندهای تازه و شكر مصرف كم آنها توصیه می شود و روغن نباتی و حیوانی مصرفی نیز باید نصف به نصف و روغن نباتی ضرورتاً مایع باشد.
● «سیب سبز» كیفیت برتر
دكتر صفوی در پاسخ به این كه تا چه میزان استانداردهای لازم در تهیه مواد غذایی بخصوص نان در كشور رعایت می شود، اظهار می كند: «استانداردهای لازم برای هر ماده غذایی مشخص است و هم اكنون وزارت بهداشت برنامه ای برای تولیدات با كیفیت برتر تهیه كرده و «سیب سبز» را برای محصولات با كیفیت در نظر گرفته است.»
● ممنوعیت استفاده از سنگ نمك
دكتر صفوی درباره استفاده از سنگ نمك در تولید نان، توضیح می دهد: «اصولاً استفاده از سنگ نمك در مواد غذایی توصیه نمی شود و بخشنامه ای به بیمارستان ها برای استفاده نكردن از سنگ نمك در پخت برنج فرستاده شده و لذا وزارت بهداشت مصرف این ماده را ممنوع كرده است. اخیراً شورای اقتصاد سیاست هایی را تدوین كرده است كه
بر مبنای یكی از آنها، از این پس نانواها خود آرد مصرفی را انتخاب می كنند و این رقابتی بین كارخانه های آرد برای بهبود كیفیت آردهای تولیدی خود ایجاد می كند.»به گفته وی از امسال آردهای كشور با آهن و اسید فولیك غنی می شود و تمامی كارخانه های تولید آرد موظفند این ۲ ماده را به محصول خود اضافه كنند. اعتبار این طرح از سوی شورای اقتصاد در قالب یارانه ها به میزان ۵۰ میلیارد ریال تعیین شده است.
● حذف یارانه مواد غذایی مضر
مدیركل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با اعلام این كه به دنبال حذف یارانه مواد غذایی مضر و سوق دادن آن به سمت مواد غذایی مفید هستیم، می گوید: «هم اكنون تلاش بر این است تا یارانه موادی چون قند و شكر حذف و به سمت موادی مانند لبنیات و در مرحله بعدی سبزی یا میوه ها سوق یابد كه البته این امر تا زمانی كه مصوبه شورای سلامت نباشد، محقق نمی شود.»
جدای از همه این موارد بر هیچ كس پوشیده نیست كه نخستین نقش در تأمین غذایی سالم و بهداشتی را خود ما ایفا می كنیم.
كارشناسان سبد مطلوب غذایی برای جامعه ایرانی را مطابق نمونه زیر می دانند:
نان ۳۲۰ گرم در روز، برنج ۱۰۰ گرم در روز، ماكارونی ۲۰ گرم در روز، حبوبات ۲۶ گرم در روز، سیب زمینی ۷۰ گرم در روز، سبزی ۲۸۰ گرم در روز، میوه ۲۶۰ گرم در روز، گوشت قرمز ۴۸ گرم در روز، گوشت سفید ۵۰ گرم در روز، تخم مرغ ۲۴ گرم در روز، شیر و لبنیات ۲۴۰ گرم در روز، روغن جامد و مایع ۳۵ تا ۴۰ گرم در روز و قند و شكر ۴۰ تا ۵۰ گرم در روز.

مریم وادی پور

منبع : روزنامه ایران