منطق قدیم و جدید

▪ آیا دو منطق جدید و قدیم در پذیرش مسلمات با یکدیگر تفاوت دارند؟‌به عنوان مثال آیا منطق جدید اجتماع نقیضین را محال می‌داند؟
ـ منطق جدید هم اجتماع نقیضین را محال می‌داند اما اینکه مسلمات دیگر چه هستند مسئله قابل بحثی است. در منطق جدید اصل موضوع و محمول کنار گذاشته می‌شود. در منطق‌های چند ارزشی هم اصل دو ارزشی بودن کنار گذاشته می‌شود.در منطق شهودی هم اصل امتناع ارتفاع نقیضین را کنار می‌گذارند. در هر صورت در کنار منطق رسمی که در مسلمات اشتراک فراوانی با منطق‌های قدیم دارد منطق‌های دیگری هم داریم که البته اختلاف‌های بنیادی با منطق قدیم دارد.
منطق قدیم تعریف شده به “آله قانونیه...” ولی از منطق جدید هیچ تعریفی مطرح نشد.
اگر منطق جدید را منطق ریاضی با تمام وسعتش بگیریم تعریفی از آن می‌توان به دست داد. یعنی باید آن را با مصادیقش تعریف کنیم و مثلا گفت منطق ریاضی شامل نظریه بازگشت )recursion(، نظریه برهان )proof(، نظریه مجموعه‌ها )set( و نظریه الگوها )model( است. تازه این هم تمام نیست. اما اگر بخواهیم منطق جدید را در معنای محدود آن تعریف کنیم البته تعریف دقیقی دارد و آن این است که بگوییم منطق عمل استلزامات است.
▪ در مورد تئوری‌های صدق در منطق قدیم و جدید توضیح دهید.
ـ در منطق قدیم نظریه صدق همان نظریه مطابقات است یعنی مطابقت خبر با واقع. این تعریف از ارسطو است. در منطق جدید نظریه غالب نظریه صدق تارسکی است. اما اینکه این نظریه نظریه مطابقت است یا نظریه هماهنگی )they coherence( اختلاف نظر وجود دارد. نظریه‌های دیگری هم داریم اما مهمترین آنها تا به امروز همین دونظریه است.
▪ چند درصد منطق از خود انسان گرفته شده و چند درصد بر انسان تحمیل شده و چند درصد راه را آمده‌ایم و کی منطق جدید قدیم می‌شود؟
ـ دو سوال اخیر مستلزم غیب گویی است که از من ساخته نیست. اما اینکه چند درصد از خود انسان گرفته شده است باید بگویم در حدود صد درصد. برای مثال همین قواعد استنتاج که در “درآمدی به منطق جدید” (تالیف دکتر ضیاء موحد) آمده به استنتاج طبیعی معروفند و منظور از طبیعی هم این است که مردم واقعا همین قواعد را ناخودآگاه به کار می‌برند. به نظر هم چنین می‌رسد هرچند بعضی منطق‌دانان در مورد طبیعی بودن یکی دو تای آنها حرف دارند و شکل آنها را عوض کرده‌اند. بنابراین در مجموع نمی‌توان گفت این قواعد بر ما تحمیل شده‌اند. آنهایی هم که در بعضی قواعد شک کرده‌اند در نهایت قاعده‌های خودشان را طبیعی‌تر می‌دانند و البته معنای طبیعی‌تر این است که به عمل ذهن نزدیک‌ترند یعنی به ما تحمیل شده‌اند.
▪ در منطق جدید وقتی استدلال می‌کنند انسان به یقین می‌رسد ولی در منطق قدیم به یقین نمی‌رسیم؟
ـ در منطق جدید چنانچه که می‌دانید استدلال‌ها را نخست به زبان صوری ترجمه می‌کنیم و بعد با کاربرد قواعد مرحله به مرحله پیش می‌رویم تا به نتیجه برسیم. این کار که تمام جزئیات بر کاغذ ثبت می‌شود مفید یقین است. در منطق قدیم قضیه به این وضوح نیست. از این گذشته استنتاج جزئی از کلی در هر حال درست می‌دانند که استنتاجی نادرست است.
در قیاس‌های شرطی هم استنتاج‌ها در مواردی حتما نادرست است. من دلیل آن را در مقاله‌ قیاس‌های شرطی ذکر کرده‌ام. اشتباه دیگری که ارسطو هم کرده تناقض دانستن ؟؟ است که منطق دانان ما فراوان از آن استفاده کرده‌اند و نتایج نادرست به دست آورده‌اند.

برای تفصیل این مطلب خوانندگان می‌توانند به شماره اول مجله ارغنون به مقاله “تاریخ یک اشتباه” مراجعه کنند.

منبع : روزنامه رسالت