مهرورزی در خانواده

مهرورزی خانواده به عنوان هسته اولیه و مهمترین كانون زندگی انسان، دارای اهمیت ویژه ای در ساختن شخصیت اوست. چنانچه زن و مرد بتوانند براساس دستورات حیاتبخش اسلام، این هسته اولیه زندگی اجتماعی را سرشار از مهر و عطوفت و گرمی و شادابی نمایند سعادت دنیوی و اخروی خود و فرزندانشان را فراهم كرده اند.
دین مبین اسلام برای حفظ و زیباسازی و مهرورزی و استحكام بنیان خانواده اهمیت خاصی قائل شده است. در مقاله حاضر نگاهی به عوامل استحكام روابط خانوادگی از منظر قرآن كریم و احادیث ائمه اطهار(ع) شده است. با هم مطلب را از نظر می گذرانیم:
و من ءایته ان خلق لكم من انفسكم ازوجا لتسكنوا الیها و جعل بینكم موده و رحمه ان فی ذلك لایا ت لقوم یتفكرون؛ از نشانه های خداوند این است كه برای شما از جنس خودتان همسرانی آفرید تا بوسیله آنان آرامش و سكون یابید و در میان شما و همسرتان دوستی و مهربانی قرار داد. مطمئناً در این امر برای اهل اندیشه و تفكر، نشانه ها و عبرت هایی وجود دارد.» طبق این بینش قرآنی، خانواده نشانه ای از رحمت، عطوفت وحكمت اوست. و شایسته است صفات رحمت وجمال حضرت پروردگار در یك خانواده سالم خودنمایی كند و در محیط آن نشانه ای از عدالت، رحمت، علم و حكمت، خداوند و سایر صفات الهی در آن به نوعی نمایان گردد.
بنابراین بنیان خانواده كه مهم ترین عامل در ساختار شخصیت افراد و جلوه ای از رحمانیت پروردگار است باید همواره همچون دژی مستحكم در برابر انحرافات، لغزش ها و آفات و آسیب های مهم اجتماعی تقویت گردیده و ارتباط اعضای آن براساس رحمت، مودت بویژه رابطه قلبی و عاطفی میان زن و شوهر استحكام یابد.
در این فرصت برخی از عوامل استحكام و تقویت ارتباط اعضای خانواده بویژه رابطه زوجین را بر اساس رهنمودهای قرآنی بررسی می كنیم.
۱) ایجاد فضای عاطفی
آدمی از سویی ذاتاً شخصیت خود را دوست دارد و پیوسته تلاش می كند كه بسوی اعتلا و ترقی شخصیت خویشتن گام بردارد و از سوی دیگر انسان كه از ماده انس اشتقاق یافته است به موانست و الفت شدیداً نیازمند است. او دوست دارد بیشتر به سوی افرادی كه عزت نفس و شخصیتش را مورد توجه قرار می دهند جذب شده و با آنان مانوس گردد. پس برای تحكیم روابط میان اعضای خانواده باید با ایجاد فضایی عاطفی، با تقویت غریزه موانست و بهره گیری از حس حب ذات همراه با درك نیازها و خواسته های مشروع طرفین اقدام نمود از سیاق آیات قرآن می توان برخی از راهكارهای ایجاد فضایی عاطفی و مهرآمیز را بدست آورد.
الف ) خطاب زیبا
نام هر كس برای او عزیز و دوست داشتنی است و در ایجاد انس و الفت و تقویت ارتباط نقشی بسزا دارد. فرهنگ متعالی اسلام علاوه بر آموزش نام های نیك و سفارش به ترویج آن، كوشیده است تا مردم را در گفتگوها و خطاباتشان به سوی معاشرت نیكو و خطاب های احسن راهنمایی كند.
خداوند متعال در سوره حجرات از خطاب های زشت و نفرت انگیز نهی كرده و به مسلمانان یادآور می شود كه همدیگر را با نام نیك وخطاب مهرانگیز صدا كنند و از كلمات زشت و مستهجن و اهانت آمیز در روابط فیمابین استفاده نكنند «یاایهاالذین ءامنوا لایسخر قوم من قوم عسی ان یكونوا خیرا منهم و لانساء من نساء عسی ان یكن خیرا منهن ولاتلمزوا انفسكم و لاتنابزوا بالالقب بئس الاسم الفسوق بعدالایمن؛ ای اهل ایمان! گروهی از شما گروه دیگر را مورد تمسخر قرار ندهد شاید آن مسخره شدگان بهتر از این مسخره كنندگان باشند وزنان هم شایسته نیست زنان دیگر را مورد تمسخر قرار دهند شاید آنان بهتر از اینان باشند. ای مومنان! و یكدیگر را مورد طعن و عیبجویی قرار ندهید و با القاب زشت و ناپسند یكدیگر را خطاب نكنید چه زشت است كه بعد ازایمان از نام های بد وناروا استفاده كنید.
براساس این راهكار قرآنی، زن و شوهر و سایر اعضای خانواده برای تقویت ارتباط خود باید از بهترین و دوست داشتنی ترین القاب و اسامی بهره گیرند و صفا و صمیمیت را در فضای خانواده حاكم سازند. حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) در این رابطه به خانواده های مسلمان یادآور می شود كه: سه چیز دوستی و محبت را در میان دو مسلمان تقویت می كند و صفا و صمیمیت را در میان آنان حاكم می سازد.
۱) هنگام ملاقات با خوشرویی و چهره ای گشاده برخورد كند.
۲) برای برادر مسلمان خود جا باز كند و برای نشستن او جایی شایسته نشان دهد.
۳) به بهترین نامی كه دوست دارد او را صدا بزند. رسول اكرم (صلی الله علیه و آله) هنگامی كه همسران خود را مورد خطاب قرار می داد از بهترین نام ها و دوست داشتنی ترین اسامی بهره می گرفت.
ب ) گفتگوهای مهرآمیز
ارتباط كلامی با عبارات عاطفی و دلنشین می تواند روابط زوجین را تقویت نموده و موجب پایداری بنیان خانواده گردد. این شیوه كارآمد تربیتی نه تنها برای استحكام روابط خانوادگی و ایجاد فضای عاطفی مناسب است بلكه در تربیت فرزندان نیز تاثیر دارد. خداوند متعال در سوره قصص با نقل قصه یك بانوی وارسته به گفتگوی دلنشین و محبت آمیز او با همسرش پرداخته و می فرماید و قالت امرات فرعون قرت عین لی ولك لا تقتلوه عسی ان ینفعنا او نتخذه ولدًا؛ همسر فرعون درمورد طفلی كه از دریا گرفته بودند به همسرش گرفت، این نوزاد نور چشم من و توست او را نكشید شاید برای ما سودی داشته باشد یا اینكه او را به عنوان فرزند خود بپذیریم. این بانوی شایسته با گفتگوی دلنشین و استدلال متین خود خانواده اش را از یك بحران نجات داده و همسرش را از قتل یك كودك بی گناه بازداشت.
به گفتار شیرین جهان دیده مرد/
كند آنچه نتوان به شمشیر كرد
امام علی(علیه السلام) در این رابطه می فرماید: زیبا و دلنشین سخن بگوئید تا پاسخ های زیبا و دلنشین بشنوید. بدون تردید موجودات عالم بویژه اقشار مختلف مردم در هر سن و طبقه ای كه هستند از همه چیز بیشتر به مهر و محبت نیاز دارند. خطاب های دلنشین و گفتگوهای ملاطفت آمیز و دلربا، روح و جسم انسان را نوازش داده و مخاطب را تحت تأثیر شدید عاطفی قرار می دهد. بعضی از عبارات چنان جذاب و دوست داشتنی است كه هرگز تا آخر عمر فراموش نمی شود.
رسول گرامی اسلام این حقیقت را این گونه بیان فرمود: مردی كه به همسرش بگوید من تو را دوست دارم این سخن هرگز از دل آن زن بیرون نمی رود.
چه زیباست كه زن و شوهری كه می خواهند سالها با همدیگر زندگی مشترك داشته باشند گفتگوهای خود را براساس عشق و علاقه و محبت تنظیم كنند زبان خود را به نیكو سخن گفتن عادت دهند اندیشه های زیباگویی را در اذهان خود بپرورند رعایت ادب، عفت كلام، اجتناب از كلمات اهانت آمیز و همراه با مسخره و تحقیر، موجب افزایش مهر و محبت در فضای خانواده خواهدشد. حضرت علی(علیه السلام) می فرماید: زبان خود را به سخنان ملایم، لطیف، دلنشین و سلام كردن به دیگران عادت بده تا دوستانت فراوان و دشمنانت اندك گردند.
به شیرین زبانی و لطف و خوشی
/ توانی كه پیلی به مویی كشی
بنابراین كلمات و عباراتی كه روزانه در میان زوجین مطرح می شود ممكن است تأثیر بسزایی در تقویت و استحكام روابط مشترك آنان داشته باشد و یا خدای ناكرده به فروپاشی اركان یك خانواده بینجامد.
ج) سلام كردن
از ویژگی های فرهنگ متعالی اسلام سلام كردن مسلمانان به همدیگر است. سلام با صدایی رسا، واضح، و با آهنگی جذاب موجب تقویت بنیان خانواده و فراگیر شدن فضای عاطفی در میان اعضای آن خواهد بود. سلام كردن به اعضای خانواده كینه را از بین می برد، روحیه ها را شكوفا می كند و دل ها را به هم مأنوس و نزدیك می گرداند و نوعی ابراز محبت و اظهار علاقه به طرف مقابل می باشد. خداوند متعال می فرماید «فاذا دخلتم بیوتاً فسلموا علی انفسكم تحیه من عندالله مبا ركه طیبه كذلك یبین الله لكم الأیت لعلكم تعقلون؛ هرگاه به خانه ای وارد می شویداگر كسی هم در آنجا نباشد بر خودتان سلام كنید سلام خوش آمدی است مبارك و پاكیزه از جانب خدا، پروردگار متعال اینگونه آیات خود را بر شما آشكار می كند تا درمورد آنان به تفكر و اندیشه بپردازید.» و در سوره ابراهیم می فرماید: تحیتهم فیها سلام؛ تحیت اهل بهشت با سلام است.» آغاز ارتباط اهل بهشت و خوش آمد و انس شان با همدیگر با سلام و تحیت شروع می شود.
در تفسیر این آیه كریمه حضرت باقر(علیه السلام) فرموده اند: هرگاه مردی به خانه اش وارد می شود و كسی در آنجا باشد به او یا به آن ها سلام كند و اگر كسی نباشد باید بگوید: «السلام علینا من عند ربنا؛ سلام بر ما از جانب پروردگار ما كه این سلام تحیتی است مبارك و پاك از جانب خدا.» در این رابطه رهنمود حكیمانه ای نیز از پیشوای ششم شیعیان حضرت صادق(علیه السلام) نقل شده است آن حضرت می فرماید: وقتی كه مردی از بیرون به خانه می رود به اعضای خانواده بویژه همسرش سلام كند.
د) مشورت
مشورت كردن یكی از شیوه های پسندیده قرآنی است. این عمل موجب می شود تا انسان از افكار دیگران استفاده نموده و از اندیشه ها و افكار جدیدی كه خود به آن نرسیده بهره گیرد.
عقلها مر عقل را یاری دهد/ مشورت ادراك و هشیاری دهد خداوند متعال در قرآن سوره ای را به همین نام اختصاص داده و بارها به مشورت با اهل فن سفارش نموده است. از جمله در سوره آل عمران می فرماید: «و شاورهم فی الامر؛ در كارهای خود با آنان مشورت كن!» و درمورد امور خانه و خانواده مشورت با همسر در حوزه خانواده از امور پسندیده و عقلانی بشمار می آید. در روایتی آمده است كه پیامبر(صلی الله علیه وآله) فرمود: با زنانتان در امور مربوط به دخترانتان مشورت كنید. رایزنی با همسر وفرزندان در امور خانواده علاوه بر حكمت فوق نشانه علاقه و احترام به افكار دیگران، تلطیف فضای خانواده و در تقویت ارتباطات خانوادگی كاملا مؤثر است.
قرآن كریم از تبادل افكار فرعون با همسر خود خبر داده و پذیرفته شدن رأی همسر فرعون را در آن جلسه نقل می كند كه رأی مشورتی او به نجات جان یك پیامبری انجامید. خداوند در این رابطه می فرماید: «وقالت امرات فرعون قرت عین لی ولك لاتقتلوه عسی ان ینفعنا او نتخذه ولدا؛همسر فرعون گفت: این كودك نور چشم من و توست او را نكشید شاید به ما سودمند باشد یا او را به فرزندی بپذیریم. و در سوره بقره به مشورت زن و شوهر در مورد چگونگی رفتار با كودك شیرخواره اشاره كرده و می فرماید: «فان ارادا فصالا عن تراض منهما و تشاور فلاجناح علیهما؛ اگر آن دو با مشورت و رضایت یكدیگر بخواهند كودك را زودتر از شیر بازگیرند گناهی بر آنها نیست. و در سوره شوری می فرماید: «وامرهم شوری بینهم» اهل ایمان با همدیگر مشورت می كنند و چه زیباست كه زن و شوهر مسلمان كارهای خود را براساس مشورت انجام دهند. و به این ترتیب در تحكیم روابط و نظام خانواده تلاش نمایند.
و) هدیه دادن
ابراز علاقه و محبت زن و شوهر به همدیگر راههای مختلفی دارد كه یكی از زیباترین روش های آن هدیه دادن به یكدیگر است. قرآن در مواردی از این شیوه مهرآور سخن گفته است و گاهی به آن ترغیب می كند. و از هدیه مناسب از سوی مردان به همسرانی كه می خواهند از آنان جدا شوند هدیه در حج تمتع به درگاه ربوبی كه در جلب محبت تاثیر فراوان دارد. رسول خدا در روایتی می فرماید: مردی كه داخل بازار شود و تحفه ای را خریده و به خانواده اش برساند ثوابش معادل با عمل كسی است كه نیاز گروهی از مستمندان را رفع كرده باشد.
انسانی كه هدیه ای را دریافت می كند بی اختیار مهر و محبت هدیه دهنده را در دل خود احساس میكند. این نكته در روابط زناشوئی از اهمیت ویژه برخوردار است. امام باقر(علیه السلام) در این رابطه فرمود: به یكدیگر هدیه دهید كه هدیه غبار كینه ها را از دل می زداید و عداوت و دشمنی و روابط تیره را به دوستی و مهربانی بدل می سازد.۲) عفو و گذشت
هر زن و شوهری طبعا در زندگی خود دچار خطاها و لغزش هایی می شوند چرا كه انسان جایزالخطا است و به غیر از چهارده معصوم (علیهم السلام) كسی را نمی توان مصون از اشتباه و لغزش دانست. به همین جهت قرآن كریم می فرماید: «ولیعفوا ولیصفحوا الا تحبون ان یغفرالله لكم و الله غفور رحیم؛ آنان شایسته است عفو كنند و از لغزش های دیگران چشم بپوشند آیا دوست نمی دارید كه خداوند نیز شما را عفو كند البته كه خدا آمرزنده و مهربان است.» یكی از علل مهم اختلافات خانوادگی عدم تحمل و كم صبری زن و شوهر نسبت به یكدیگر است این بگومگوها معمولا در اول زندگی بیشتر است و هر قدر كه زن و مرد بیشتر همدیگر را می شناسند و درك می كنند و عفو و اغماض به خرج می دهند تدریجا نزاع ها فروكش كرده و جای خود را به مهر و صفا و گذشت می دهد. امام صادق(علیه السلام) فرمود: هر انسان مسلمانی كه خشمگین شود و با وجود فوران شعله غضب و توانائی بر اعمال آن، خشم خود را فرو برد خداوند در روز قیامت دل او را سرشار از رضایت و خشنودی خود خواهد نمود.
آری بهترین و زیباترین روش در تقویت بنیان خانواده توسل به عفو و گذشت و بردباری در مقابل خطاهای اعضای خانواده بویژه زن و شوهر نسبت به همدیگر است. رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمود: عفو و گذشت را از عادات روزمره خود قرار دهید زیرا كه عفو موجب عزت و سربلندی هر بنده ای است پس عفو كنید تا خداوند شما را عزیز و بلندمرتبه گرداند. زنان و مردان مسلمان نه تنها از خطاهای خود نسبت به همدیگر عفو می كنند بلكه از ترشروئی و نگاه های تند نسبت به همدیگر اجتناب می ورزند. پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرمود: حق زن بر شوهرش این است كه او را گرسنه نگذارد، بدنش را بپوشاند و هرگز با او با بدخلقی و ترشروئی و چهره ای گرفته برخورد ننماید.
۳) خدمت به خانواده
تأمین نیازهای خانواده از جمله وظائف مرد است او با این عمل خود علاوه بر ایفای نقش خود در مدیریت خانه، رضایت خداوند و همسرش را جلب می كند و در تقویت پیوند زناشویی گام برمی دارد. در آیات قرآن این عمل پسندیده از شیوه های مردان خدا و پیامبران الهی محسوب می شود. در داستان سفر حضرت موسی به همراه خانواده اش به ناحیه مصر، قرآن می فرماید: «فقال لاهله امكثوا انی ءانست نارا لعلی ءاتیكم منها بقبس او اجد علی النار هدی؛ موسی به خانواده اش گفت: اندكی مكث كنید كه من آتشی می بینم شاید شعله ای از آنرا برای شما بیاورم یا بوسیله این آتش راه را پیدا كنم.
خدمت به خانواده و یاری رساندن به كدبانوی خانه دلها را به هم نزدیك می كند نیازهای زندگی را برطرف ساخته و به فرزندان نیز درس عشق و محبت و خدمتگزاری می آموزد. چرا كه انجام كارهای منزل تنها به عهده بانوان نیست بلكه همكاری، مساعدت و یاری شوهر را می طلبد. امام باقر (علیه السلام) فرمود: حضرت فاطمه (علیها السلام) همسر بزرگوار علی (علیه السلام) خانه داری می كرد، خمیر كردن، نظافت منزل از جمله كارهای او بود و علی (علیه السلام) نیز بیشتر به كارهای بیرونی منزل مانند آوردن هیزم و تأمین مواد خوراكی اقدام می نمود. روزی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به منزل آنان وارد شد و مشاهده كرد كه این زن و شوهر نمونه با كمك همدیگر با آسیاب دستی آرد می كنند. پیامبر فرمود: كدامیك خسته ترید علی(علیه السلام) فرمود: فاطمه خسته تر است. پیامبر به او فرمود: دخترم برخیز! من كار تو را انجام دهم. فاطمه (علیهاالسلام) برخاست و پیامبر (صلی الله علیه و آله) خود علی (علیه السلام) را در آرد كردن گندم یاری نمود. از نمونه های بارز خدمت به خانواده كه از وظایف شرعی مرد نیز محسوب می شود تأمین مخارج خانواده از راه حلال است. تهیه درآمد حلال و گسترش سفره های پاكیزه و غذاهای لذتبخش از جانب مدیر خانواده از عوامل كارآمدی است كه در استحكام خانواده اثر دارد. امام باقر (علیه السلام) فرمود: هر كس در دنیا به دنبال كسب روزی حلال برود و قصدش این باشد كه به دیگران نیازمند و محتاج نگردد و مخارج زن و فرزندش را تأمین نماید و به همسایه ها و هم نوعان مستمند و بی بضاعت خود یاری رساند در روز قیامت با سیمایی نورانی مانند مهتاب شب چهارده خداوند را ملاقات خواهد كرد.
امام رضا(علیه السلام) نیز در مورد خدمتگزاری كه همواره در اندیشه خدمت به خانواده اش و كسب درآمد حلال بوده و در این راه از هیچ كوششی فروگذاری نمی كند می فرماید: كسی كه با تكیه به فضل و عنایت خداوند بدنبال بدست آوردن روزی حلال است از رزمنده ای كه در راه خداوند متعال جهاد می كند پاداش افزونتری دارد.
این عامل مؤثر در تقویت اركان خانواده یكی از شیوه های قرآنی و مورد توجه پیامبران و بندگان صالح پروردگار بوده است. در این رابطه به پاداش بزرگی كه زنان در مقابل خدمت به همسرانشان دریافت می كنند نیز اشاره می كنیم: امام باقر(علیه السلام) فرمود: هر زنی كه شوهرش را با شربت آبی سیراب سازد برتر از عبادت یك سال است كه در آن سال روزها را روزه بدارد و در شبهایش نماز بخواند.
۴) سفر های خانوادگی
اعضای خانواده كه معمولاً در منزل تنها هستند بویژه در عصر ما كه زندگی های شهری و ماشینی موجب شده افراد در خانه ها بمانند و كمتر به بیرون رفتن نیاز پیدا می كنند رفتن به سفرهای زیارتی، صله ارحام و تفریحی به همراه خانواده از جمله ضروریات زندگی محسوب می شود. این امر آثار و بركات تربیتی و اخلاقی و آموزشی فراوانی به همراه دارد.
شكوفا شدن روحیه تعاون و همیاری در میان اعضای خانواده، كسب تجربه بویژه برای فرزندان، مشاهده اعجازانگیز و شگفت آور آثار طبیعی و معرفت بیشتر به قدرت الهی، دیدار بستگان و خویشاوندان، بدست آوردن پاداش های معنوی و از همه مهم تر تألیف قلوب و انس بیشتر اعضای خانواده با همدیگر از جمله ره آوردهای سفرهای خانوادگی است كه در استحكام پیوستگی اعضای خانواده مؤثر است. قرآن كریم نیز در لابلای آیات آسمانی خود به سفرهای خانوادگی اشاره دارد. سفر حضرت ابراهیم به همراه خانواده به سرزمین وحی و كعبه معظمه، مسافرت حضرت موسی به همراه همسرش صفورا از مدائن به مصر، سفر خانوادگی حضرت یعقوب از كنعان به سوی مركز حكومت یوسف(علیه السلام) نمونه هائی از سفرهای خانوادگی است. در سیره اهل بیت (علیهم السلام) نیز از این گونه موارد زیاد گزارش شده است. آری سفرهای خانوادگی فرح بخش، مسرت آور، و موجب سعادت و رفاه و تقویت بنیان خانواده است و اگر در مواردی مرد به تنهایی مسافرت كند شایسته است كه سوغات سفر را فراموش ننماید. پیامبر اكرم (صلی الله علیه وآ له) فرمود: هر گاه مردی به تنهایی مسافرت كند وقتی به جمع خانواده اش برمی گردد حتماً برای آنان سوغاتی و هدیه نو و تازه ای بیاورد هر چند كم ارزش باشد. اساساً قرآن كریم به گردش و سفر اهمیت ویژه ای قائل است و در آیات متعددی انسان ها را به سیر و سفر فراخوانده و عبرت گیری از سرنوشت اقوام دیگر را یادآور می شود. و مسافرت با خانواده علاوه بر آثار و منافع فراوان عبرت گرفتن برای اعضای خانواده نیز به همراه دارد.
۵) مصالحه و مدارا
درزندگی مشترك میان زن و شوهر اگر مصالحه و مدارا حكمفرما نباشد بدون تردید نظام خانواده از هم گسیخته خواهد شد.
صائب می گوید:
تارو پود عالم امكان به هم پیوستن است
/ عالمی را شاد كرد آن كس كه یكدل شاد كرد
هر فردی نسبت به خودش عادات و رفتارهای ویژه دارد و همچنین سلیقه و افكار و اندیشه های زن و شوهر ممكن است با هم متفاوت باشد. اگر یكی از زوجین براساس غرور و خودخواهی بخواهد سلیقه و اندیشه های فردی خود را بردیگری تحمیل كند مطمئنا راه بجایی نخواهد بود. اختلاف والدین با فرزندان نیز همین گونه است كه نمی توان عادات متفاوت و اندیشه های گوناگون را با زور و اجبار و تهدید به جدایی و امثال این شیوه ها از میان برداشت. برای ارتباط بیشتر وتعمیق روابط زن و شوهر بهترین شیوه ای كه قرآن پیشنهاد می كند صلح و سازش و مدارا است. قرآن در این زمینه می فرماید:«و ان امراه خافت من بعلها نشوزا او اعراضاً فلا جناح علیهما ان یصلحا ان یصلحا بینهما صلحا والصلح خیر و احضرت الانفس الشح و ان تحسنوا و تتقوا فان الله كان بما تعملون خبیرا» ۳۲ اگر زنی از ناسازگاری و رویگردانی شوهرش بیم داشته باشد مانعی ندارد كه با هم صلح و سازش كنند زن یا مرد با چشم پوشی از پاره ای حقوق خود با همسرش مدارا كند و مصالحه و مدارا بهترین راه زندگی است. اگر نفس های خودخواه طبق غریزه حب ذات دراین گونه موارد از صلح و صرف نظر كردن از حقوق خودبخل می ورزند و اگر به نیكی و پرهیزگاری روی آورید و به خاطر خدا صلح و سازش كنید)خداوند به اعمال شما آگاه است, می داند كه چه بهره های سودمندی درانتظار شما وخانواده تان می باشد.
كوتاه آمدن در مسائل خانوادگی مانند خطای همسر و فرزندان و یا حساس نشدن درمقابل عادات و سلیقه های ناموزون اعضای خانواده،سعادت دنیا و آخرت و عزت و سربلندی در پی دارد و بنیان خانواده را از تزلزل و سستی باز می دارد كه خداوند در توصیف انسان های مومن می فرماید: آنان خشم خود را فرو می برند و از لغزش های مردم عفو می كنند و خداوند نیكوكاران را دوست دارد. ۳۳ علی (علیه السلام) فرمود: درهرحال با همسرت مدارا كن و با او به شیوه ای نیكو رفتارنما تا زندگی با صفا و آرامی داشته باشی! ۳۴ ۶- تأثیر رفتارهای زن برخی از عوامل استحكام بنیان خانواده را می توان در رفتار و برخوردهای بانوان مسلمان جستجو كرد. آنان اگر وظایف خود را به نحو شایسته ای انجام دهند و در رعایت حقوق شوهران خود كمال تلاش را به عمل آورند بخش عظیمی از مشكلات خانواده ها حل خواهد شد. ما در اینجا چند مورد از وظایف زنان را در ارتباط با همسرانشان از زبان وحی مرور می كنیم.
الف) اطاعت از همسر
مدیریت خانواده بر عهده مرد است و آنان طبق فطرت و قانون الهی وظیفه هدایت و راهنمائی سایر اعضای خانواده را برعهده دارند. خداوند متعال در آیات متعددی این حقیقت را یادآور شده و به زنان مسلمان سفارش كرده است كه از شوهران خود كه مدیرخانواده هستند، اطاعت كنند. در سوره بقره می فرماید: «للرجال علیهن درجه؛ مردان بر زنان برتری دارند.» و در سوره نساء می فرماید: «الرجال قومون علی النساء بما فضل الله بعضهم علی بعض و بما انفقوا من امولهم فالصا لحا ت قا نتا ت؛مردان سرپرست زنان هستند و این به جهت برخی برتری هائیست كه خداوند (برای حفظ نظام جامعه) به بعضی نسبت به برخی دیگر قرار داده است و نیز به خاطر انفاق برخی از اموالشان در مورد زنانشان می باشد و زنان صالح و شایسته نیز آنهائی هستند كه مطیع بوده و تواضع دارند. براساس این رهنمود اطاعت زنان از شوهران خود- البته در مواردی كه معصیت خدا نباشد- می تواند پیوند زناشویی را محكمتر و به قوام خانواده یاری كند. پیامبر فرمود: بهترین زنان شما زنی است كه فرزند به دنیا بیاورد مهربان و پاكدامن باشد در میان خانواده اش عزیز و نسبت به شوهرش خاضع و فروتن باشد.
ب) حفظ عفت و حریم خانواده
پاسداری از حریم خانواده بر زن و مرد لازم است. داشتن عفت و حجاب نیز بر هر دو ضروری است. قرآن می فرماید: به مردان مؤمن بگو چشمان خود را از نامحرم فرو بندند و دامن خود را از گناه باز دارند... و به زنان مؤمن نیز بگو چشمان خود را از نگاه های هوس آلود بازگیرند و دامن خود را از گناه حفظ كنند و زینت های خود را در مقابل نامحرمان نمایان نسازند.
اما حفظ عفت و رعایت حجاب در مورد زنان ویژگی های خاصی دارد كه شایسته است آنان برای پاسداری از حریم خانواده ها حتماً در پوشش حجاب و عفاف باشند. از منظر آیات وحی حفظ حجاب برای زنان آنچنان اهمیت دارد كه حتی نوع پوشش، آهنگ صدا، آرایش های او و نكات ریز دیگری نیز به صراحت در قرآن آمده است.
امام صادق (علیه السلام) فرمود: بهترین زنان شما آن زنی است كه چون با همسرش خلوت كند زره حیا را از خود دور سازد و چون از خلوت شوهرش بیرون آید زره حیا را بر تن كند و حجاب و عفت خود را كه نشانه حیای اوست كاملا رعایت نماید. رسول خدا(صلی الله علیه و آله) در مورد بانوان شایسته صفاتی را برشمرده كه از جمله آنها آرایش برای همسر و پوشش كامل از دیگران است.
ج) جلب رضایت شوهر
برای گرم كردن روابط خانواده یك بانوی مسلمان می تواند علاوه بر موارد فوق رضایت مرد را كه مدیر خانواده محسوب می شود جلب كند و ناراحتی های او را رفع نموده و به این ترتیب در مقابل مشكلات و سختی هایی كه مرد در بیرون منزل با آنها دست به گریبان است كدورت و تیرگی هایش را از دل او بزداید. مردی به پیامبر(صلی الله علیه و آله) عرضه داشت. یا رسول الله! من همسری دارم كه هرگاه وارد خانه می شوم به استقبالم می آید و چون می خواهم از منزل بیرون روم مرا بدرقه می كند. هرگاه اندوهگین شوم از من دلجویی می كند و دلداریم می دهد. پیامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) فرمود: خداوند در روی زمین كارگزارانی دارد و این زن یكی از آنهاست برای او نصف پاداش شهید می باشد.

حانیه دانشگر