بزه دیدگان اعتیاد

اولین ضربه‌های اعتیاد بر پیکره خانواده و به ویژه فرزندان وارد می شود. شاید اگر در یک موقعیت انتزاعی آسیب اجتماعی و روانی مثل اعتیاد را بررسی کنیم، بتوانیم آنان را مقصرین و عاملا ن اصلی اعتیادشان تلقی نمائیم و فرض کنیم آنان پیله اعتیاد را خود به دور خویش تنیده اند و این لباس نازیبا را به دست خود بر تن کرده اند. اما با نگاهی جامع تر و عمیق تر و با استفاده از رویکردهای تعمیقی علمی، ابعاد، علل و عوامل این پدیده چند متغیره تحت عنوان یک آسیب اجتماعی بررسی می شود. در چنین دیدگاهی نوجوانان در میان مجموعه ای از علل و عوامل روانی، زیستی و اجتماعی معتاد می شوند و فرد به عنوان یک عامل میزبان تحت تاثیر دوعامل در دسترس بودن مواد مخدر و محیط آلوده و آسیب زا به رفتار سو» مصرف و وابستگی به مواد مخدر گرایش پیدا می کند. در این محیط اعتیاد نه فقط یک بزهکاری، بلکه قبل از آن یک نوع بزه دیدگی است. اعتیاد عبارت است از حالتی که استعمال متوالی یا متناوب ماده مخدر در فرد ایجاد می کند. با استعمال مواد مخدر تحریک پذیری سلولهای عصبی در دستگاه عصبی افزایش می یابد در نتیجه داروی بیشتری لا زم است تا او را به حالت تعادل برگرداند. اعتیاد همراه با بی دردی مزمن است که سبب افت تمامی فعالیت ها می شود. افراد معتاد افرادی هستند ناتوان، کم تجربه، لذت طلب و در اکثر این افراد شروع به اعتیاد برای برطرف کردن یک حالت روانی یا بیماری روانی است که شایع ترین آن افسردگی است که در همه گروه های سنی و اجتماعی دیده می شود. اعتیاد خطر بزرگی برای ارزش های اسلا می جامعه محسوب می شود. دروغ گفتن، دزدی کردن، خباثت و حتی پشت پا زدن به ناموس همه از عوارض اعتیاد است. در زمینه فکری و فلسفه زندگی، معتادان بی اعتنا به زندگی، بدبین، منفی باف، بی هدف، بی بند وبار، بی هیجان و بی توجه به ارزش های حاکم بر جامعه هستند. خود معتاد در اولین تجربه ها حالت هایی پیدا می کند که تا به حال احساس نکرده و این حالت است که فرد را به طرف اعتیاد می کشاند. باتوجه به مواردی که ذکر شد مصرف بیش از حد موادمخدر یکی از بزرگ ترین مشکلا ت قرن حاضر است به طوری که تقریبا تمامی کشورهای جهان سعی دارند برنامه هایی برای پیشگیری از اعتیاد و درمان معتادان را به اجرا گذارند ولی اغلب این برنامه ها کمتر موثر واقع می شود. چرا که سوداگران و سودجویان با صرف هزینه های گزاف، گاهی تا چند برابر بودجه دولت ها در این زمینه هزینه می کنند. سوداگران مرگ از ناآگاهی و مشکلات گوناگون جوانان برای گسترش و رونق بازارهای خود سو»استفاده می کنند و با راه های مختلف قربانیان بیشتری را در دام مخوف خویش گرفتار می سازند. آمار و اطلاعات دفتر کنترل مواد مخدر نشان می دهد که در سراسر جهان سن ابتلا به سو»مصرف مواد در بین نوجوانان درحال افزایش است به نحوی که این امر به عنوان سومین بحران جهانی قلمداد می شود.
● علت های اعتیاد
الف) استفاده روزافزون مواد مخدر منحصر به عده خاصی نیست بلکه در تمام گروه ها و طبقات مردم کشورهای مختلف در حال پیشرفت است تا حدی که در سال های اخیر مصرف مواد مخدر در بین دانشجویان و دانش آموزان بسیار زیاد دیده شده است.
ب) خانواده:
براساس نتایج تحقیقات انجام شده محرومیت های عاطفی فرد در دوران کودکی و کمبود محبت لازم منجر به ساز و کاری می گردد که نوجوان را برای دستیابی به تسکین و لذت سریع بی اختیار می سازد. نبودن مرجع و تکیه گاه ثابت پدر یا مادر در خانواده از عوامل مهم است همچنین اعتیاد یکی از والدین به مواد مخدر در فرزندشان این گمان را به وجود می آورد که اعتیاد یک عمل معمولی و از خصوصیات افراد سالم و بزرگسال است.
ج) وفور مواد مخدر:
وفور مواد مخدر یکی دیگر از علل عمده ای است که در اعتیاد جوانان و خانواده ها نقش به سزایی دارد. آزاد بودن مصرف مواد مخدر با وجود قوانین ناقص و استعمال مشروط آن در بعضی از کشورها سبب فراوانی و دستیابی آسان به آن می گردد.
د) در دسترس بودن مواد مخدر:
یکی از عوامل موثر در اعتیاد جوانان در دسترس بودن این مواد است. وقتی چیزی به آسانی در اختیار مردم قرار گیرد گرایش به آن آسانتر صورت می پذیرد.
با رشد نامنظم صنعت در جامعه زمانی که رشد صنایع در جامعه ای سریع انجام می شود و درآمد ناشی از این رشد صنعتی به طور عادلا نه بین افراد تقسیم نمی شود کارکنان ناچارند برای اداره زندگی خود ساعت های بیشتری را به کار مشغول شوند که این امر منجر به خستگی روحی و جسمی آنان می شود و ناگزیر می شوند که خستگی خود را از طریق مصرف این مواد برطرف کنند به خصوص زمانی که امکانات ورزشی و تفریحی برای گذراندن اوقات بیکاری مردم از طرف مسوولا ن برنامه ریزی نشده باشد!
هر چند فشار والدین و اعضای خانواده بسیاری از معتادان جوان علت اعتیاد خود را روابط نامطلوب والدین با یکدیگر و فرزندان ذکرکرده اند چون وقتی محیط خانواده کانون مناسب برای زندگی نباشد انسان سعی می کند بیشترین اوقات خود را در خارج از خانواده بگذراند و این کار ارتباط او را با دیگران که چون شکارچیان ماهری به دنبال شکار می روند زیاد می کنند و آنان پس از شناخت مشکل شخص در نقش انسانی دلسوز ظاهر می شوند و برای فرار از این واقعیت تلخ او را به مصرف موادمخدر دعوت می کنند و این امر پس از چند بار تکرار باعث اعتیاد فرد می گردد. هر چقدر درگیری ها و کشمکش های خانوادگی بیشتر باشد احتمال گرایش فرد به اعتیاد و دیگر انحرافات اجتماعی بیشتر است.
به هر حال اعتیاد یک بزه دیدگی اجتماعی است پس باید به عنوان یک بیمار به معتاد نگاه کرد و برای درمان آنان باید مراکز مشاوره و درمان در کشور راه اندازی شود تا بتوان این عارضه اجتماعی و بلا ی خانمانسوز را از دامن جامعه پاک کرد. با توجه به تاثیر مسئله عاطفی و روانی در اعتیاد افراد، پیشنهاد می شود مراکز روان درمانی و روان پزشکی همانند سایر کشورها در کشور ما گسترش یابد تا افراد در زمانی که مشکل عاطفی یا روانی دارند برای درمان به این مراکز مراجعه کنند با توجه به تاثیر عوامل مدرسه ای و حوادث دوران تحصیل در اعتیاد، پیشنهاد می شود مراقبت بیشتری از سوی مسوولا ن مدارس به خصوص دانش آموزان انجام گیرد. از طرفی والدین نظارت بیشتری در دوره های مختلف تحصیلی بر رفت و آمد فرزندان داشته باشند و مسائل کوچک و ابتدایی را جدی تلقی کنند. معتادان در جامعه لا زم است شناسایی بشوند تا با استفاده از شیوه های درمانی کاهش تدریجی، درمان شوند و درصورت تایید مشکل و ترک نکردن اعتیاد، مراکز درمانی، مواد در اختیار این گروه خاص قرار دهند. نیروهای نظارتی جامعه نظارت بیشتری بر افراد سودجود داشته باشند تا مواد در سطح جامعه پخش نگردد. آموزش مهارت های اجتماعی و به ویژه مهارت های زندگی و تاکید بر روش های عقلا نی در تعلیم و تربیت بایستی با جدیت دنبال شود و منشور حقوق باز توانی و سلا مت بخشی معتادان به عنوان بیمار تدوین شود. شیوه برخورد با عوامل قاچاق، حمل و نقل مواد مخدر به عنوان جرم و برخورد شدید قضایی برای جلوگیری از آن و آسیب سو» مصرف مواد مخدر به عنوان بیماری و اختلا ل روانی، اجتماعی مورد بازنگری قرار گیرد.

زهره نراقی

منبع : روزنامه مردم سالاری