سه شنبه, ۲۹ اسفند, ۱۴۰۲ / 19 March, 2024
مجله ویستا

جوان در آموزه های قرآنی


جوان در آموزه های قرآنی
اینكه جوان در سیر حركت تكاملی خود دارای چه ویژگیهایی است لازمه هر نوع تعامل و ارتباط دوسویه با جوانان است كه در مقام تبیین این مسئله نویسنده مقاله حاضر ویژگیهای دوران جوانی را برشمرده و آنها را براساس آموزه های قرآنی مورد ارزیابی قرار می دهد اینك با هم آن را از نظر می گذرانیم.
● جوانی دوران كمال
قرآن برای دوره جوانی كه بخش از مراحل زندگی بشر است، ویژگی هائی برشمرده است كه دانستن آن می تواند برای كسانی كه در این مرحله زندگی می كنند و یا با جوان و جوانان سروكار دارند مفید باشد.
در شعر پارسی و فرهنگ ایرانی اسلامی بر این نكته تاكید شده است كه چون سر و كارت با كودك افتاد، با او كودكی كن. به این معنا كه نمی توان از كودك انتظار رفتاری مطابق سن خودمان داشته باشیم، بلكه می بایست با توجه به روحیات مخاطب عمل كرد.
جوانی سنی است كه انسان از مرحله كودكی و بلوغ گذشته است و به سوی رشد و كمال فكری می رود. در این دوره برخی علائم در انسان ظاهر می شود كه یكی از آن ها رشد دندان عقل است. به عنوان نشانه ای از بلوغ عقلی، چنان كه بلوغ جنسی اولین نشانه ورود به سن نوجوانی و جوانی است. با علامت دندان عقل، آدمی درمی یابد كه در آغاز عقلانیت قرار گرفته است و مسیر رشد را طی می كند.
انسان رشید به كسی می گویند كه این فرآیند را در صحت و سلامت جسم و جان طی می كند و به بلوغ عقلی می رسد كه كمال آن در قرآن سن چهل سالگی است. در چهل سالگی است كه جوانی به یك معنا تمام می شود و میان سالی آغاز می گردد.
خصوصیاتی كه قرآن برای دوره جوانی بیان می كند نشان می دهد كه در این دوره برخی از خصوصیات آدمی به كمال خود می رسد. این خصوصیات در دو جنبه جسمی و روانی است. به یك معنا انسان در این دوره از جهت جسم كامل می شود و آن چه شایسته قوا و نیروهای غریزی و جسمی است به بلوغ و نهایت كمال خود می رسند. چنان كه برخی از حالات روانی و عاطفی نیز در این دوره تشدید شده و كامل می گردد.
قرآن بیان می دارد كه انسان در این دوره به نهایت قدرت جسمانی و توانایی بدنی می رسد كه از آن به اشد یعنی توان و شدت تعبیر می شود. (كهف آیه و نیز حج آیه ۵ و قصص آیه ۱۴ و ۱۵ و نیز غافر آیه ۶۷) تعبیر استوا به معنای اعتدال در جنبه بدنی و رشد، بیانگر آن است كه این بخش از قوای انسانی به كمال خود دست یافته است.
● زیبایی طلبی در جوانان
در دوره جوانی امور عاطفی در شخص تقویت می شود و به نهایت می رسد، از این روست كه قرآن به مسئله زیبایی طلبی جوانان اشاره می كند و این كه جوان در این دوره به خاطر مسائل عاطفی و روانی می كوشد خود را در لباس و جمال بیاراید، بنابراین توجه فطری و غریزی به خودآرایی در جوانان امری عادی تلقی شده است و قرآن در آیه ۲۰ سوره حدید به این مسئله اشاره می كند.
در قرآن از دوره جوانی به دوره گیاهان تمثیل شده كه چگونه در گیاهان دوره ای است كه بهجت و رنگ های شاد در آن نمایان می شود و پس از آن اندك اندك به زردی می گراید و از زیبایی می افتد. جوانی دوره ای است كه از این نظر انسان به كمال می رسد و رنگ و چهره اش شاد و شاداب و باطراوت است.
● خصوصیات جوانان
از خصوصیاتی كه قرآن برای جوانان بیان می كند، تهور، شجاعت و زیر پا گذاشتن مصلحت سنجی هاست. در این دوره جوان به چیزی كه نمی اندیشد، مصلحت هاست و از این رو بی محابا جانش را در خطر می افكند. شور و شادابی و گرایش فطری و غریزی به احساس و عواطف، وی را به سوی تهور و شجاعت پیش می برد.
این گونه است كه محافظه كاری را كناری می نهد و با فرمان عشق و احساس، حركت می كند و عقل را به هیچ می گیرد؛ زیرا در این دوره كه آغازین سال های رشد عقل و عقل گرایی است، عاطفه و احساس به اوج خود و به كمال لایق خود رسیده است. از این رو هیچ توجه و نظری به عقل چنان كه باید و شاید ندارد. تصمیمات همه بر پایه احساس و شور و عاطفه است. (یونس آیه ۸۳ و كهف آیه ۱۰ و ۱۶ و قصص آیه ۱۴ و ۱۵) در همه این آیات به جوانانی اشاره می شود كه برخلاف مصلحت سنجی های معمول عمل می كردند.
سخن از اصحاب كهف است كه جوانان شجاعی بودند كه وقتی به حقانیتی دست یافتند آن را آشكارا و بی محابا بدون هیچ مصلحت سنجی بیان كردند و سر در این راه نهادند و یا سخن از ابراهیمی است كه به شناخت دست یافته است و بی محابا به جان بتان بی جان می افتد و آتش نمرودیان را به جان می خرد.
البته این بدان معنا نیست كه جوان همواره در خطا و تحت تاثیر عاطفه عمل می كند؛ زیرا جوانی زمان رشد عقلانی نیز است و سخن از جوانانی است كه در سال های میانی سی و چهل است. در این دوره جوانی نوعی هماهنگی میان عقل و عاطفه برقرار می شود و احساس و عقل و نیز جسم و جان به اعتدال دست می یابند این گونه است كه اینان به عنوان رهبران عمل می كنند. قدرت، شجاعت، عقل و احساس به وی كمك می كند تا بتواند به خواسته های خود به آسانی دست یابد.
اگر قرآن جوان و جوانی را به لهوگرایی و سرگرمی ها و بازی های بیهوده متهم می سازد، نه از باب سرزنش است بلكه از آن روست كه این دوره اقتضائاتی دارد كه می بایست طی شود. بلوغ جنسی و یا بهره مندی از سرگرمی ها، توان و قدرت فوق العاده جوان و جوانی را نشان می دهد.
هر عنصر و قوه ای در انسان می بایست در یك فرآیند و در زمانی به بلوغ برسد تا انسان از آن برای رشد و بالندگی كمالی خود بهره برد.
در این دوره این قوا به كمال می رسد ولی از آن جایی كه جوان برنامه ای عقلانی در آغاز قدرت گیری ندارد آن را صرف كارهای بیهوده می كند. از این رو لازم است كه در آغاز راه وی را یاری رساند و برنامه ای متناسب و متنوع با دوره جوانی برای او فراهم آورد. در گذشته به جوانان فنون رزمی و یا جنگی می آموختند تا قدرت خود را در راه درست و صحیح كه در آینده برای حفظ جان خود و خانواده و كشور مفید است، بكار گیرد. اكنون نیز چنین چیزی نیاز است. این هم نیازمند برنامه است. به هر حال آغازین روزهای جوانی تا چند سال نخست آن، روزهای سرگرمی و بیهودگی جوانان است مگر آن كه ساماندهی و هدایت شود. (حدید آیه ۲۰)
از دیدگاه قرآن دوره جوانی كه از بیست تا چهل سالگی طول می كشد، دوران قدرت، زیبایی، شجاعت، تهور و بی باكی انسان است. در این دوره است كه جسم و جان آدمی به كمال می رسد و عقل و خردش به نهایت خود دست می یابد. (حج آیه ۵) پایان این دوره نقطه آغازین منحنی نزول انسانی است (همان و غافر آیه ۶۷)
قرآن با اشاره به زندگی جوانانی چون حضرت ابراهیم(ع) (انبیاء آیه ۶۰) اسماعیل (صافات آیه ۱۰۱ و ۱۰۲) اصحاب كهف (كهف آیه ۱۳) موسی (قصص آیه ۱۴) مریم (آل عمران آیه ۳۷) و یوسف (یوسف آیه ۲۳ تا ۳۲) نمونه هایی از جوانان و جوانی و شیوه جوانی كردن را به انسان می آموزد كه می توان با الگوبرداری از آنان جوانی را بر پایه آموزه های قرآنی و كمالی آن به سر آورد.
صادق كریمی
منبع : روزنامه کیهان


همچنین مشاهده کنید