کودکان کار و خیابان

از آنجا که دولت ها با کودکان خیابانی نه به عنوان کودکانی که باید مورد پرورش و حمایت قرار گیرند که چون آفتی که باید در ریشه کن کردن آن کوشید برخورد می کنند. این کودکان همواره در سرتاسر جهان در معرض خشونت جسمانی از سوی پلیس قرار گرفته و یا آشکارا به قتل می رسند و پیوسته تنها به دلیل بی خانمانی توسط پلیس بازداشت شده و یا از لحاظ کیفری به جرایمی نامشخص و جزئی متهم می شوند و اغلب برای مدتی طولانی در شرایطی نامساعد نگهداری می شوند یا به کانون های اصلاح و تربیت منتقل می شوند.
اگرچه این کودکان از سوی داخل و جوامع بین الملل مورد توجه عموم قرار دارند اما کانون اصلی این گونه توجهات اساساً مشکلات اجتماعی ناشی از حضور این کودکان - فقر، بی سوادی، ایدز، فحشا، سوءاستفاده های مادی- است. به استثنای کشتار گسترده کودکان خیابانی در برزیل و کلمبیا که در سال ۱۹۹۴ توسط دیده بان حقوق بشر گزارش شد و غالباً از سوی پلیس صورت گرفته بود، توجه اندکی به خشونت و سوءاستفاده دائمی پلیس، که کودکان زیادی متحمل آن هستند، شده است.
زندگی کودکان خیابانی از این زاویه، مرکز توجه تحقیقات و اقدامات دیده بان حقوق بشر است. در بسیاری از کشورها عموم مردم دیدگاهی شدیداً منفی نسبت به موضع کودکان خیابانی داشته و اغلب از اقداماتی که در جهت جمع آوری آنها از خیابان ها صورت گرفته حمایت کرده اند حتی اگر به گردآوری آنها از سوی پلیس یا کشتار آنها منتج شده باشند. گرایش غیر انسانی برخی از اجرا کنندگان قانون و شهروندان و صاحبان مشاغل و شرکت های خصوصی آنها به کودکان خیابانی بسیار نگران کننده است.
طبق گزارش دیده بان حقوق بشر در بلغارستان، گواتمالا، هند و کنیا خشونت پلیس علیه کودکان خیابانی بسیار گسترده بوده و معافیت از مجازات برای این گونه خشونت ها یک اصل پذیرفته شده و عادی است.
هم چنین عدم اقبال هیات اعمال قانون در رسیدگی و پیگیری دقیق و موثر موارد تجاوز به کودکان خیابانی موجب تداوم این گونه اعمال خشونت آمیز است. به دلیل اینکه این کودکان اغلب چاره یی جز شکایت مستقیم به پلیس علیه تجاوزات و خشونت های نیروهای آن ندارند، پلیس نیز از پاسخگویی به این موارد سر باز می زند. خطر انتقام جویی پلیس علیه آنها، هر کودکی را که برای شهادت و یا شکایت علیه یک مامور حاضر شود را تهدید می کند و این خود به عنوان یک عامل بازدارنده مهم محسوب می شود. کودکان خیابانی طیف گسترده یی را با شرایط متفاوت تشکیل می دهند که تعریف مشخص آنها اولین چالش در برابر ما است. براساس تعاریف سازمان های بین المللی همچون سازمان بهداشت جهانی، یونیسف و آژانس بین المللی کودکان خیابانی، کودکان خیابانی را می توان بر اساس وضعیت زندگی آنها به چهار گروه تقسیم کرد؛
۱) کودکان بی خانمان که خانه و خانواده ندارند و در خیابان زندگی می کنند.
۲) کودکانی که دارای خانه و خانواده هستند و به دلایلی مختلف از خانواده خود جدا شده اند و تنها به صورت گروه های کوچک و گاه زیر پوشش باند های مربوط زندگی می کنند.
۳) کودکانی که قبلاً بی خانمان بوده اند اما در حال حاضر در سرپناه ها و مراکز حمایتی نگهداری می شوند.
۴) کودکانی که دارای خانواده هستند و با خانواده خود زندگی می کنند اما به دلایل مختلف و عمدتاً فقر، زندگی خود را در خیابان می گذرانند. این گروه از کودکان به دو دسته تقسیم می شوند؛
▪ گروهی از آنان در خیابان به کارهای مختلف مانند فروش گل، روزنامه، زباله گردی و واکس زنی و مشاغل کاذب دیگر می پردازند که این گروه کودکان کار و خیابان را تشکیل می دهند.
▪ گروه دیگر به تنهایی یا به همراه پدر و مادر خود به گدایی مشغولند و برخی از آنها در سنین بسیار کم به عنوان ابزاری برای تکدی گری مورد سوء استفاده قرار می گیرند.
این درحالی است که همه این کودکان با تفاوت هایی که با یکدیگر دارند در موارد زیر مشترک اند؛
- بیشترین وقت خود را در خیابان می گذرانند.
- از حقوق اساسی خود همچون آموزش، تغذیه، بهداشت و امنیت محرومند.
- به علت حضور طولانی در خیابان ها، مشکلات و آسیب های فراوانی را تجربه می کنند.
● اما چرا توجه به پدیده کودکان خیابانی ضروری است؟
کودکان خیابانی پدیده یی رشد یابنده در جهان و در کشور ما است. بر اساس آمارهای موجود حدود صد میلیون کودک خیابانی در جهان وجود دارد که در کشور ما آمار دقیقی از این کودکان خیابانی در دست نیست اما با توجه به ازدیاد فقر در جامعه بدیهی است که هر روز به تعداد این کودکان در خیابان ها افزوده خواهد شد و از آن جایی که کودکان آسیب پذیرند و قادر به دفاع از خود نیستند و نیاز به حمایت و کمک بزرگسالان دارند، کودکان خیابانی به علت شرط خاص زندگی خود آسیب پذیری بیشتری نسبت به دیگر هم سن و سالان خود در برابر مشکلات دارند.
این درحالی است که در حال حاضر حدود ۱۰۰ میلیون کودک خیابانی در جهان زندگی پر رنجی را می گذرانند، ۲۵۰ میلیون کودک زیر سن قانونی کار در کشورهای جهان سوم به کار مشغولند، ۱۵۰ میلیون کودک در جهان از سوء تغذیه رنج می برند، ۱۰ میلیون کودک زیر ۵ سال هر سال در کشورهای در حال رشد از بیمارهای قابل پیشگیری و درمان جان خود را از دست می دهند، بیش از نیمی از کودکان آفریقایی از بیماری های ناشی از آلودگی آب و بهداشت رنج می برند و حدود یک چهارم از هفده میلیون نفر از کسانی که به علت بیماری ایدز فوت کرده اند از کودکان بوده اند.

نیلوفر انسان
منابع
زنستان؛ کودکان خیابان / مترجم؛ مرجان نمازی
کودکان خیابانی؛ چالش ها و راهکارها

منبع : روزنامه اعتماد