دو چهره متفاوت ترکیه مدرن

ساعت پنج صبح اغلب روزها، نخبگان و مسوولان شهر قیصریه پیش از آغاز یک روز کاری، سرزنده و شاداب مشغول ورزش روی تپه هایی هستند که این شهر را دربرگرفته است. یکی از این مردان در حالی که چند لحظه می ایستد تا نفسش جا بیاید، می گوید؛ «ما همیشه روزمان را زود شروع می کنیم.» در کنار او شهردار قیصریه، چند تن از تجار سرشناس و رئیس پلیس شهر مشغول راه پیمایی هستند.
مرد می گوید؛ «ما مردم آناتولی همه مان این طوری هستیم؛ سحرخیز و پرانرژی.» قیصریه شهری به لحاظ اخلاقی منزه و در عین حال دارای مردمانی مومن و معتقد است. در ترکیه امروز تعداد اینگونه شهرها روز به روز بیشتر می شود. در حومه این شهر تمیز و نظیف، احمد حسینجو صاحب کارخانه نساجی پررونقی است.
او همچنین رئیس یک شهرک صنعتی است که در طول چهار سال گذشته دو برابر شده است و اکنون بیش از ۷۰۰ شرکت در آن فعالیت می کنند. در مرکز این شهرک صنعتی مسجد بزرگی جلب توجه می کند. هر کارخانه ای هم لااقل یک اتاق نمازخانه برای کارکنانش دارد. حسینجو در حالی که میان انبوه قرقره های نخ سفید کارخانه اش ایستاده است، می گوید؛ «قیصریه به عنوان شهری محافظه کار و مذهبی شهرت پیدا کرده است، اما از خیلی لحاظ نیز پیشرو و نوجو هستیم. تجار و بازرگانان ما حامی اصلاحات هستند و از هر تغییری استقبال می کنند. ما مذهبمان را با کارمان مخلوط نمی کنیم.»
این منطقه از ترکیه همیشه ناحیه ای مذهبی بوده است. اما اکنون افرادی مانند حسینجو چشم انداز ایجاد یک طبقه متوسط مذهبی و تاثیرگذار را پیش چشم خود دارد. در کشوری که به شدت به ارزش های سکولار پایبند است، این مساله باعث نگرانی عده زیادی شده است. حسینجو با خنده ای از سر تمسخر می گوید؛ «به نظر شما ما واقعاً تهدیدی برای نظام سیاسی ترکیه هستیم؟ ترک های سکولار سعی می کنند از ما تصویری ارائه کنند که ما نیستیم.
انگار در حال دیدن کابوس باشند.» اگر بخواهیم نمادی برای نگرانی های ترک های سکولار پیدا کنیم، آن نماد حجاب اسلامی زنان است و در شهرهایی مانند قیصریه زنانی که موهای خود را زیر روسری پوشانده اند به وفور به چشم می خورند.
در یکی از اتاق های شیک و مدرن مرکزی که زیر نظر شورای شهر اداره می شود، سه دختر مشغول مطالعه هنرهای اسلامی هستند. آنها می گویند سر کردن روسری برای آنها تنها نشانه ای از یک اعتقاد شخصی است. اما در مکانی فرسنگ ها دور از اینجا، ترک های کمتر مذهبی می گویند روسری یک نماد سیاسی- مذهبی است. در آخرین انتخابات عمومی ترکیه، ۵۴ درصد از رای دهندگان این ناحیه آرای شان را به نفع حزب عدالت و توسعه به صندوق ها ریختند. عبدالله گل، وزیر خارجه دولت، اهل همین جا است.
قیصریه تلاش می کند تا اثبات کند که شما می توانید یک مسلمان معتقد باشید و در عین حال سکولار و مدرن هم باشید. اما این واقعیت که محافظه کاران مسلمان به قدرت سیاسی نیز دست پیدا کرده اند، موجب نگرانی بسیاری از ترک ها در دیگر نقاط این کشور شده است. این نگرانی را می شود در ازمیر، واقع در ساحل غربی ترکیه، به خوبی احساس کرد، جایی که هر شب دیسکوها و کلوب های شبانه مملو از مردم محلی می شود.
زنان هر جور که بخواهند لباس می پوشند و مشروبات الکلی همه جا در دسترس است. اما مردم ازمیر هم خود را مسلمانانی مدرن می دانند و از نظرشان سکولاریسم چیز مقدسی است- همان سکولاریسمی که آتاتورک جامعه مدرن ترکیه را بر اساس آن بنا کرد. آتاتورک هنگام بنیان گذاری جمهوری ترکیه میان مذهب و سیاست یک دیوار بتونی کشید.
علی کرور، صاحب یک کلوب ساحلی در ازمیر که ۲۴ ساعته صدای موسیقی آن در ساحل طنین می اندازد، می گوید؛ «ما نمی خواهیم آدم های مذهبی و خیلی محافظه کار بر ما حکومت کنند. ما باید از سبک زندگی مدرن مان حفاظت کنیم.»در مرکز شهر، هانری بنازوس عکس های کسی را که نخستین بار چهره ترکیه را به سمت غرب گرداند، ورق می زند. «آتاتورک واقعاً مرد بزرگی بود. همه چیزهایی که در ترکیه امروز داریم، مدیون اوست.
عده ای فکر می کنند دستاوردهای او در خطر نابودی است، اما مردمی که به زندگی مدرن عادت کنند هیچ گاه به عصر جهالت برنمی گردند.» اما این ترس برای خیلی ها واقعی است. هنگامی که حزب عدالت و توسعه تلاش کرد تا مردی مومن و معتقد (عبدالله گل) را به ریاست جمهوری برساند، هزاران نفر از مردم ترکیه در اعتراض به این تصمیم به خیابان ها ریختند. یکی از بزرگترین این تظاهرات در شهر ازمیر بود.دولت تحت کنترل حزب عدالت و توسعه فعلاً از موضع خود عقب نشینی کرده است، اما به اعتقاد بسیاری این بحران نشان از شکافی عمیق در جامعه ترکیه می دهد. پروفسور تانجو تاسون، از دانشگاه اژه ازمیر می گوید؛ «شاید ما به لحاظ سبک زندگی دو ترکیه کاملاً متفاوت داشته باشیم.
اما ما به تدریج ارزش های دموکراتیک را جذب می کنیم و یاد می گیریم که کنار هم زندگی کنیم.» هشت دهه است که دو ترکیه شانه به شانه هم زندگی کرده اند. اما اکنون که سکان قدرت به سمت سیاستمداران مذهبی تر می چرخد، ارزش های سکولار این کشور- و نیز سیستم دموکراتیک آن- به بوته آزمایش گذاشته می شود.

منبع: BBC
نیما ملک محمدی

منبع : روزنامه شرق