درباره «عصر سی ان ان و هالیوود»

ظهور رسانه ها و فناوری های ارتباطی، تاثیری عمیق بر نگرش، عقاید و رفتار مخاطبان بر جای گذاشته است. علاوه بر جنبه های مثبت رسانه های جمعی مانند ارائه اخبار، ترویج دانش و آگاهی و جنبه آموزشی آنها می توان به آثار مخربی همچون انفعال و یکنواختی مخاطبان، ایجاد جامعه توده وار، مصرف گرایی، قطبی کردن مخاطبان و گسترش فرهنگ توده ای اشاره کرد.
لویی آلتوسر از نئومارکسیست های ساختارگرا با دیدگاهی انتقادی نسبت به فرهنگ توده ای، بیگانگی رایج میان مردم را زاییده فرهنگ عوامانه امریکایی می داند و از ابزارهای ایدئولوژیک قدرت که به بازتولید این فرهنگ دامن می زنند، سخن می گوید. به عقیده او مظهر این عوام زدگی «هالیوود» و «تلویزیون» است. اندیشمندان مطالعات انتقادی معتقدند رسانه ها با ارائه فرهنگ همگانی، سطح نازل و مبتذلی از محتوا را به مخاطبان ارائه می دهند و در جهت سازگارسازی اجتماعی آنان می کوشند.
در عصر بازتولید مکانیکی فرآورده های فرهنگی، رسانه ها نقشی تعیین کننده در فرهنگ و کردارهای فرهنگی ایفا می کنند و از حد رسانه و قالب انتقال دهنده پیام های فرهنگی بسی فراتر می روند. تقریباً همه نظریه های عمده فرهنگ توده ای بر نقش رسانه ها در تولید و تکثیر الگوهای فرهنگی تاکید می کنند.
کتاب «عصر سی ان ان و هالیوود؛ منافع ملی، ارتباطات فراملی» با اشاره به فرهنگ توده ای، مشتمل بر مقالاتی درباره رسانه های ملی و ارتباطات بین المللی و نیز نقشی است که آنها در حیات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی هر جامعه ایفا می کنند.
محمدمهدی سمتی، نویسنده کتاب، توضیح می دهد که فضای اجتماعی به وجود آمده توسط رسانه ها دریچه ای است برای بازاندیشی اعمال رسانه ای ملت ها و قابلیت های داخلی و بین المللی آنها. در مقالات این کتاب به شیوه های مختلف بحث می شود که اعمال و اقدامات رسانه های هر کشور در دنیایی که روز به روز به سمت جهانی شدن پیش می رود، برای منافع و نیز امنیت ملی آن اهمیتی بسیار دارد.
حسین بشیریه در مقدمه کتاب آورده اسـت؛ نویسنده تلاش کرده با الهام از نظریات بودریار، لاکان و ادوارد سعید نقش رسانه های امریکا و نیز سینمای هالیوود را در تعریف و تعیین منافع و هویت سازی ملی نشان دهد. برای نمونه، رسانه های امریکا، از جمله هالیوود در فیلم های پرفروش خود در دهه ۸۰ و ۹۰ با بازتولید تصویرهای کلیشه ای، خاورمیانه را سرزمینی مرموز، پیچیده و خارج از زمان نشان می دهد.
از جمله نکات مورد توجه در این کتاب، «تروریسم» در غرب است که از خلال بحث های لاکان و ادوارد سعید به آن پرداخته شده است. مباحث «غیریت» یا «دیگربودگی» لاکان (وی معتقد بود، غیر یا دیگری وقتی هویت پیدا کند به «ما» نیز هویت می بخشد) و همچنین مجموعه پیچیده ای از تصورات هویت فرهنگی غرب که به عنوان هویتی برتر تعریف شده، در برابر دیگر فرهنگ ها قرار گرفته است.
آنچه ادوارد سعید آن را شرق شناسی می داند و بیان می کند شرق شناسی در غرب گفتمانی درباره شرق است که با نظر به جزئیات فراوانی شرق را «شکل» می دهد، این رابطه گفتمانی، رابطه قدرت و سلطه است که در پس آن همواره دوگانگی میان «ما» (غرب) و «آنها» (شرق) نهفته است.
به عنوان مثال، مقاله«بمب گذاری شهر اکلاهما» تاملی بر موضوع هویت ملی در جامعه امریکا دارد و از طریق گزارش های مطبوعاتی، دو حادثه تروریستی مورد بررسی قرار گرفته است؛ واکنش به بمب گذاری شهر اکلاهما و مقایسه آن با بمب گذاری مرکز تجارت جهانی در سال ۱۹۹۳. این مقاله موقعیتی برای تامل در مساله هویت ملی و ظهور «دیگری» فراهم کرده و نظراتی را بررسی می کند که به حفظ مرزهای فرهنگی و نژادپرستی معتقدند.
گزارش های منتشر شده حاکی از آن است که در حوادث تروریستی، اسلام چهره شاخص و به اصطلاح نماد «دیگری» است. در سینمای هالیوود نیز آنچه به کرات بر آن تاکید شده، این است که «آدم های بد» تروریست های مسلمان خاورمیانه ای هستند. همچنین مقاله ای که به بررسی«هالیوود و تروریسم» اختصاص دارد، تحلیلی را از گفتمان تروریسم خاورمیانه به عنوان شالوده سیاست خارجی امریکا، گفتمان سیاسی امریکا درباره اسلام و خاورمیانه و فرهنگ آن عرضه می کند.
به گمان نویسنده، جهان بینی امریکایی پیش از آنکه از هر طریق دیگری مطرح شود از طریق هالیوود منتشر می شود. او در مقاله «جذابیت فراملی هالیوود» در پی کشف فراملی گرایی هالیوود با همه تناقض هایش است.
وی بیان می کند؛ اگرچه دیگر صنایع سینما در جهان به عنوان سینمای ملی تعریف می شود، گویی هالیوود فراملی و چیزی هم سنخ جهانی است.
به نظر می رسد نویسنده در چند مقاله از جمله تروریست ها، اصولگرایان، مسلمانان و هویت ملی، با احتیاط به بررسی گزارش ها پرداخته و اگرچه به موضع سیاسی و اخلاقی متن اشاره کرده و می نویسد؛ «نشان دادن و آشکار کردن خشونتی که در دل لیبرال دموکراسی غربی وجود دارد، تبعات اجتماعی مثبتی دارد و از سوی دیگر اگر تقابل ذاتی که در درون ما وجود دارد فهمیده شود، تحمل دیگربودگی آسان تر می شود»؛ اما به روشنی و صراحت به زمینه های گفتمانی گزارش ها و دیدگاه های موجود در آن نپرداخته است. در مجموع مقالات کتاب بخشی از صورت مساله ای است که دیگر اندیشمندان حوزه ارتباطات و مطالعات انتقادی نیز آن را بیان کرده اند.
نکته مورد توجه اشاره به مثال های عینی بیشتر و رعایت متدولوژی بحث است. در عین حال، کتاب می تواند مورد استفاده پژوهشگران و علاقه مندان به ارتباطات و مطالعات انتقادی و فرهنگی قرار گیرد.
این کتاب را نشر نی، با ترجمه «نرجس خاتون براهوئی» در ۲۹۶ صفحه و ۱۶۵۰ نسخه راهی بازار نشر کرده است.

فاطمه محمدی

منبع : روزنامه شرق