انقلاب و استقلال

"استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی"،محوری ترین شعار انقلاب اسلامی ایران است كه مدت ها قبل از پیروزی انقلاب بیانگر خواست انقلابیون بوده است.
اكنون نیز پس از گذشت ۲۸ سال از پیروزی انقلاب همچنان تعیین كننده خط و مشی نظام جمهوری اسلامی به عنوان نظام سیاسی برآمده از این انقلاب است.
ترتیب عبارات این شعار و مقدم دانستن استقلال بر آزادی هم از جهت عواملی كه موجب انقلاب شده و هم از جهت مسیری كه انقلابیون پس از پیروزی دنبال می كنند معنا و مفهوم خاصی دارد كه در عرصه نظام بین المللی به خوبی آشكار می شود.
نظام بین‌الملل متشكل از اجزاء و عناصری است كه قدیمی ترین آنها دولت - كشور است. شخصیت دولت از نظر حقوق بین الملل هم یك شخصیت اصلی است. به موجب كنوانسیون مونته ویدو مصوب سال ۱۹۹۳، دولت به عنوان یك شخصیت حقوق بین‌الملل باید دارای شرایطی همچون جمعیت دائمی، سرزمین معین، حكومت و حاكمیت باشد.
حاكمیت به مفهوم قدرت برتر دولت - كشور اگر چه یك مفهوم انتزاعی است اما وجود آن از دولت- كشور تفكیك ناپذیر است به گونه ای كه اگر از دولت - كشور سلب شود دیگری دولت - كشوری وجود نخواهد داشت.
حاكمیت به عنوان مهمترین عنصر تشكیل دهنده دولت - كشور دارای دو نمود خارجی و داخلی است. حاكمیت خارجی یك كشور كه از آن به استقلال آن كشور تعبیر می‌شود در روابط بین دولت ها نمود می یابد.
این بعد از حاكمیت خارجی دولت - كشور مستلزم نفی هر گونه تبعیت یا وابستگی آن كشور در برابر دولت های خارجی است. دولت - كشور دارای حاكمیت خارجی در روابط متقابل خود در سطح بین الملل با دولت - كشورهای دیگر كاملا برابر است و به عنوان یك شخصیت حقوقی مستقل و برابر با دولت های دیگر رفتار می كند.
پیش نویس "اعلامیه حقوق و تكالیف دولت ها" كه در سال ۱۹۴۹ توسط كمیسیون حقوق بین الملل تهیه شده هم استقلال را به عنوان اهلیت یك دولت برای تامین رفاه شهروندان و توسعه خود به دور از سلطه دیگر دولت ها، تعریف كرده است.
اگر چه حاكمیت خارجی دولت كه نمود آن در استقلال كشور در برابر كشورهای دیگر است و حاكمیت داخلی كه بیانگر آزادی عمل دولت ها در قلمرو داخلی شان است ممكن است دو امر جدا به نظر رسد، اما در تحلیل نهایی این دو روی یك سكه به شمار می آیند.
دلیل آن هم این است كه دولت - كشور بدون استقلال و حاكمیت خارجی نمی‌تواند از آزادی عمل و حاكمیت در داخل قلمرو خود برخوردار باشد و بالعكس دولت - كشوری كه فاقد آزادی عمل در داخل قلمرو خود باشد نخواهد توانست در برابر سایر دولت- كشورها استقلال خود را نشان دهد.
با این مقدمه و روشن شدن نقش و جایگاه عنصر استقلال به عنوان بعد خارجی حاكمیت دولت_ كشور نقش شعار "استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی" به عنوان شعار محوری انقلاب اسلامی آشكار می شود.
اتخاذ عنصر استقلال به عنوان اولین جزء این شعار به خوبی بر جایگاه و نقش حاكمیت دولت - كشور صحه می گذارد. بعلاوه از جهت دیگر نشان می دهد كه در نظام حكومتی پیش از انقلاب كه انقلابیون خواستار سرنگونی آن بودند از استقلال كشور در مقابل سایر كشورهای جهان كه تحقق بعد خارجی حاكمیت دولت- كشور ایران است خبری نبوده است.
چرا مردم ایران در انقلاب اسلامی خود به عنوان یك حركت اعتراضی علیه نظام حكومتی موجود چنین نقش و اهمیتی به عنصر استقلال داده‌اند؟ با نگاهی به تاریخ به ویژه تاریخ معاصر ایران به خوبی روشن می شود كه موقعیت استراتژیك ایران و قرار گرفتن این سرزمین در محل اتصال شرق و غرب همیشه مورد ایران را طمع قدرت های خارجی قرار داده است.
قدرتهای استعماری و امپریالیستی وقتی نتوانسته اند در طول تاریخ در مسیر تجاوزطلبی و كشورگشایی های خود، ایران را از طریق فتح نظامی ببلعند شیوه های دیگری برای نیل به اهداف شوم خود دنبال كرده كه به حكومت رساندن حاكمان دست نشانده و از بین بردن استقلال ایران از مهمترین آنهاست.
این امر در دوران پادشاهان بی لیاقت قاجار چنان رایج شد كه روسیه و انگلیس كشور را بین خود تقسیم كردند به طوری كه شاه ضعیف قاجار كه در مقابل این قدرت های خارجی چاره ای جز تسلیم و رضا نداشت تنها اعتراض خود را چنین بیان می كرد كه "می خواهم به شمال مملكت بروم سفیر روس اعتراض می كند، می خواهم به جنوب مملكت سفر كنم سفیر انگلیس اعتراض می كند".
در دوران قاجار استقلال ایران با قراردادهای ۱۹۰۷، ۱۹۱۵ روسیه و انگلیس و نیز قرارداد ننگین ۱۹۱۹ به شدت خدشه دار شد و قدرت های خارجی كه تا آن زمان سعی در دست نشانده كردن حاكمان داشتند اقدام به روی كار آوردن سلسله پهلوی به عنوان یك سلسله دست نشانده جایگزین سلسله قبلی كردند. دخالت قدرتهای خارجی در امور ایران در دوران حكومت پهلوی به شدت افزایش یافت تا جایی كه كاپیتولاسیون را كه ملت یكبار از سر گذرانده بودند بار دیگر از سوی آمریكا بر این مردم حاكم كرد.
نبود استقلال و نفی بعد خارجی حاكمیت كشور در دوران پهلوی در مقابل سایر كشورها باعث شد تا این رژیم برای ادامه بقای خود به اعمال محدودیت ها و حذف آزادی های مشروع مردم روی آورد. از این جاست كه اهمیت مقدم داشتن واژه "استقلال" بر واژه "آزادی" در شعار محوری جمهوری اسلامی به خوبی آشكار می شود.
مردم انقلابی ایران كه نفی آزادی به عنوان مهمترین گوهر انسانی را در نتیجه عمل حاكمان دست نشانده می دیدند برای تحقق آن ابتدا به دنبال استقلال بودند. دلیل این امر هم آن است كه با تحقق استقلال و حاكمیت كشور دست قدرت های خارجی از كشور كوتاه می گردد و زمینه ایجاد آزادی فراهم می شود.
تحقق استقلال و كوتاه كردن دست قدرت های خارجی از دخالت در امور داخلی ایران از مهمترین پیامدهای انقلاب برای كشور ایران است.و حتی منتقدین انقلاب اسلامی نیز نمی توانند این جنبه بسیار مهم آن را نادیده بگیرند.
به دلیل درك درستی كه ملت ایران از نقش و جایگاه استقلال در اداره صحیح جامعه داشت شعار "استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی" را از پیش از انقلاب به عنوان یك شعار محوری برگزیده و پس از پیروزی انقلاب با پایبندی به آن برای دفاع از كشور در مصاف نابرابر با متجاوزین خارجی به مقابله برخاسته و اكنون نیز همچنان با شور و حرارت روزهای پیش از انقلاب بدان پایبند است.
دلیل این امر هم آن است كه ملت ایران تحقق آزادی به عنوان جزء دوم آن شعار و نیز تشكیل "جمهوری اسلامی" به عنوان نظام سیاسی برای حاكمیت بر سرنوشت خویش را كه نتیجه نهایی انقلاب محسوب می شود در گرو آن می داند.

دكترعلی صباغیان

منبع : روزنامه همشهری