نقش رسانه ها در توسعه فرهنگ پژوهش

سیطره رسانه ها بر زندگی امروز بشر، در بعد ملی و بین المللی، امری بدیهی است و پیام های رسانه ای چنان در تار و پود حیات فردی و اجتماعی انسان ها رخنه کرده است که تولید و مصرف آنها، همچون دیگر کالاها و خدمات مورد نیاز بشر، به پیروی از قوانین عام فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی صورت می گیرد و صنعت رسانه ها بخشی مهم از فعالیت فرهنگی، هنری جوامع به خصوص توسعه یافته را به خود اختصاص داده است. تجزیه و تحلیل نقش رسانه ها در افکار عمومی گامی مهم در شناخت این موضوع است.
رسانه ها در کشورهای در حال توسعه و از جمله در کشور ما وضع کاملاً متفاوتی با نقش رسانه ها در کشورهای توسعه یافته دارد و طبعاً باید با توجه به ویژگی ها و مسائل خودش مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.
فرهنگ سازی در عرصه فرهنگ پژوهش از ضروریات جامعه است که متاسفانه کمتر مورد توجه واقع شده است. نقش رسانه های صوتی و تصویری و مطبوعات در جامعه امروزی بر هیچ کس پوشیده نیست.
امروزه رسانه ها باعث شده اند فرهنگ ترافیک در جامعه به صورت یک ارزش تلقی شده و برای تک تک اعضای جامعه مورد احترام باشد. نقش رسانه ها در معرفی محصولات مصرفی، عدم مصرف دخانیات و ورزش کردن بر هیچ فردی پوشیده نیست.
رسانه های عمومی به خصوص رادیو و تلویزیون و مطبوعات نقش اول را در ایجاد انگیزه پژوهش، پژوهش محوری و معرفی پژوهش به عنوان کلید دانایی باید عهده دار باشند. برای این منظور می توان برنامه هایی را طراحی کرد که حاوی کشفیات علمی جالب و قابل استفاده باشند. این برنامه ها باید به دو گروه تقسیم بندی شوند؛ برنامه هایی برای ترویج علم و روحیه تحقیق در بین مردم و دیگر برنامه های تخصصی برای طیف داناتر و فرهیخته تر جامعه.
در این بین، نباید از برنامه هایی که برای کودکان و نوجوانان که به صورت مجله، فیلم و لوح فشرده و بازی های کامپیوتری تهیه می شوند، غافل بود، چرا که تشویق غیرمستقیم این گروه به پژوهش می تواند نیروی انسانی قابل توجهی را برای آینده تحقیقات کشور فراهم کند.
به نظر می رسد عدم علاقه بسیاری از افراد جامعه به پژوهش به ویژه دانشجویان، ناشی از عدم اطلاع دقیق آنها از چگونگی شروع و روند تحقیق باشد. به گونه ای که حتی خود را از گام های اولیه پژوهش، بی اطلاع می بینند.
بنابراین سعی در آشناسازی جامعه علمی کشور با روش تحقیق و پژوهش ضروری است. چگونه است که ما بزرگان ورزشی و هنری دنیا و کشور را در برنامه های مختلف تلویزیونی و صفحات کامل روزنامه ها به جوانان معرفی می کنیم، از رنگ مدال ها و موفقیت ها و زندگی آنها سوال می کنیم و عکس های آنها را به صورت پوستر در لایی مجلات چاپ می کنیم، اما به بزرگان علمی کشورمان توجه نمی کنیم.
آیا جایی در مطبوعات دیده ایم که راجع به زندگی «پاستور»، «کخ»، «ادیسون» یا زندگینامه «زکریای رازی»، «بوعلی سینا»، پروفسور «حسابی»، پروفسور «عباس شفیعی» و دکتر «کاظمی آشتیانی» و“ مطلبی چاپ شده باشد؟ آیا مسوولان برنامه ساز رسانه ها از مصاحبه با قهرمانان ورزشی بیشتر منتفع می شوند یا از مصاحبه با فرهیختگان علمی.
جا دارد رسانه ها مدال آوران المپیادی، نفرات اول کنکور، استادان نمونه، صاحبان کتاب های سال، مجریان طرح های پژوهشی برتر، برگزیدگان جشنواره های خوارزمی و رازی را با تامل بیشتری معرفی کنند.
در تالیف کتب درسی به خصوص در مقطع دبیرستان به مقوله پژوهش و پژوهش محوری باید با دقت بیشتری توجه شود. ما به توسعه تحقیق و دانش دست پیدا نمی کنیم، مگر اینکه انسان توسعه یافته و توسعه خواه داشته باشیم. پژوهش توسعه طلبی هم فرهنگ خاص خود را نیاز دارد که در ترویج آن باید تلاش کرد.

دکتر عباس اخوان سپهی

منبع : روزنامه شرق