از سفر دلزدگان

معمولا خانواده­هایی که بچه مدرسه‌ای دارند، غیر از تعطیلات نوروز، تنها در تابستان­ها فرصت خوبی برای مسافرت پیدا می‌کنند.
البته مسافرت هم شرایطی دارد که شاید جور کردن آن برای همه به آسانی ممكن نباشد. اما گاهی با وجود فراهم بودن همه شرایط هم، میل‌ و رغبت زیادی برای سفر رفتن در خانواده وجود ندارد! یکی از علل این بی‌میلی، ایجاد حالت دل بهم خوردگی، رنگ‌پریدگی، عرق سرد، زیاد شدن بزاق، سردرد، سرگیجه، تهوع و استفراغ است که بیماری حرکت نامیده می‌شود.
بیماری حركت، اختلال شایعی است که در اثر حرکت‌های مکرر مانند حرکت ماشین، قطار و کشتی - در دریای متلاطم – به وجود می‌آید. این مشکل معمولا در سنین ۲ تا ۱۲سالگی شایع‌تر بوده و به تدریج با افزایش سن،کمتر می‌شود اما در همین دوره هم بدون درمان نیست. پس به‌جای فرار از مسافرت، تنها کافی است که راه چاره را یاد بگیریم.
● وقتی كه مغز گیج می‌شود
آیا می‌دانید مغز چگونه حرکت را می‌فهمد؟ از۳مسیر مختلف، پیام‌های عصبی به مغز می‌رسد؛ یک پیام از گوش داخلی (لابیرنت) ، حس حرکت، شتاب و سنگینی را به مغز رسانده و چشم‌ها با حس بینایی و بافت‌های عمقی بدن از طریق گیرنده­های عضلانی هم۲ پیام دیگر را برای درک حرکت به مغز مخابره می‌کنند تا بتوانیم تعادل و توازن خود را حفظ کرده و موقعیت خود را در فضا درک کنیم. وقتی ما عمدا حرکت می‌کنیم، مثلا وقتی راه می‌رویم، این اطلاعات رسیده از۳مسیر به‌وسیله مغز ما هماهنگ می‌شود.
اما وقتی ما در ماشینی نشسته­ایم که درحال حرکت است (حرکت ناخواسته) هماهنگی بین این قسمت‌ها انجام نمی‌شود و به نظر می‌رسد که ناسازگاری بین آنها وجود دارد. علت بیماری حرکت، طبق نظریه‌های موجود، همین ناسازگاری است.
● چشم‌های گوش می‌بینند
البته گاهی ممکن است بدون اینکه حرکت کنید هم دچار چنین حالتی بشوید و این وقتی است که نشسته‌اید و تصویری را تماشا می‌کنید که پیام حرکت را به مغزتان مخابره می‌کند. مثلا در شهر بازی تصاویر سینما ۲۰۰۰ را تماشا می کنید.
در این شرایط، چشم به مغز می‌گوید که حرکت وجود دارد اما گوش داخلی خبر از بی‌حرکتی می‌دهد. یا مثلا وقتی در اتومبیل نشسته‌اید و کتاب می‌خوانید، چشم شما پیام بی‌حرکتی و گوش داخلی، پیام حرکت را به مغز می‌فرستد و اینجاست که مغز دچار تناقض می‌شود و می‌توانیم بگوییم گیج می‌شود. بد نیست بدانید، احتمال ایجاد بیماری حرکت در زمانی که حرکت پیچیده‌تر است، بیشتر می‌شود.
مثلا در حرکت همزمان افقی و عمودی، این بیماری بیشتر ایجاد می شود؛ حركت‌هایی مانند حرکت کشتی،حركت اتومبیل در زمین ناهموار وپرواز هواپیما در هوای نامساعد.
دریازدگی هم نوعی بیماری حرکت است، مانند ماشین‌گرفتگی. فرقش این است که تعداد بیشتری از آدم‌ها را گرفتار می‌کند.
البته تمام اینها، یک نظریه و توجیه برای این بیماری است وگرنه قضیه پیچیده‌تر از این حرف‌هاست. مثلا جالب است بدانید نابینایان هم ممکن است دچار بیماری حرکت بشوند.
اما اگر كسی اجزای درك ‌حس وضعیت را در گوش داخلی نداشته باشد، چنین حالتی برای او پیش نمی­آید. این قضیه، نشان می‌دهد که در درک حرکت، گوش داخلی نسبت به چشم، نقش اساسی‌تری دارد.
● ۱+۱۲ روش برای پیشگیری از دلزدگی در سفر
اگر شما هم مستعد این حالت هستید، بهتر است از روش‌های زیر برای پیشگیری کمک بگیرید؛ چون اگرچه معمولا این حالت با توقف حرکت درمان می‌شود اما در بعضی از افراد تا چند روز پس از پایان سفر هم ادامه می‌یابد.
هنگام حرکت به جهتی نگاه کنید که به سوی آن حرکت می‌کنید تا چشمان شما با گوش داخلی‌تان هماهنگ شود. اگر موقع حرکت به پایین نگاه کنید، چشم شما پیام سکون و گوش داخلی پیام حرکت را به مغزتان می‌فرستد و این ناهماهنگی شما را به دردسر می‌اندازد.
- اگر سوارماشین هستید، روی صندلی جلو بنشینید و به مناظر دوردست نگاه کنید. استفاده از تکیه‌گاه برای گردن هم می‌تواند به شما کمک کند.
- اگر سوارکشتی هستید، به عرشه بروید و به افق دور نگاه کنید.
اتاق خود را از کابین‌های روی عرشه بالایی و همچنین جلو یا وسط کشتی که تکان‌های کمتری دارند، انتخاب کنید.
- اگر سوار هواپیما هستید، کنار پنجره نشسته و به بیرون نگاه کنید.
- در جلوی هواپیما و روی بال‌های هواپیما تکان کمتر است. ترجیحا موقع بلیت‌گرفتن، این صندلی‌ها را انتخاب کنید.
- هنگام مسافرت، کتاب نخوانید و در قطار روی صندلی­هایی که خلاف جهت حرکت است، ننشینید.
- با مسافرانی که بدحال بوده و حالت تهوع و استفراغ دارند، صحبت نکرده و به آنها نگاه نکنید.
- قبل ازسفر، غذاهای چرب، شور و حجیم نخورید و بهتر است از خوردن لبنیات هم خود‌داری کنید. غذاهای سبک و خشک و میوه‌های حاوی آنتی‌اکسیدان، مانند لیموترش و آلبالو، برای قبل و در طول مسافرت مناسب‌ترند.
- از بوهای نامطبوع یا تند قبل و در طول مسافرت دوری کنید. خوردن غذاهای بودار (مثل تخم مرغ) و سیگار کشیدن مسافران در اتوبوس، ممکن است موجب بدحالی سایرین شود. بنابراین، اگر خودتان هم دچار این بیماری نمی­شوید، به‌خاطر رعایت حال دیگران هم که شده، سیگار نکشید و بوی غذا راه نیندازید. وجود تهویه مناسب هنگام مسافرت، در هر وسیله نقلیه‌ای می‌تواند مفید باشد.
- می‌توانید قبل از حرکت، طبق توصیه پزشک از داروهای پیشگیری کننده استفاده كرده یا دارو را همراه خود ببرید تا درصورت نیاز، مصرف کنید. البته معمولا این داروها صرف‌نظر از نوع‌شان، برای پیشگیری، اثر بهتری دارند.
- این بیماری معمولا مشکل جدی ایجاد نکرده و با روش­های گفته‌شده درمان می‌شود اما اگر شدید بود یا به‌تدریج شدت آن بیشتر شد، لازم است به پزشک مراجعه کنید.
- درمورد کسانی که شغل آنها ایجاب می‌کند دائم در سفر باشند (مثل خلبان‌ها و کارکنان کشتی)، معمولا نمی­توان از درمان‌های دارویی استفاده کرد چون این دارو‌ها حالت‌هایی مانند خواب‌آلودگی ایجاد می‌کنند. اما جالب است بدانید تمرین­های بیوفیدبک و ریلکسیشن می‌تواند درحدود ۷۶درصد موارد، علائم را در این افراد کم‌کند.
این تمرینات با کاهش اضطراب و تنش عضلانی همراه بوده و در کنار تمرین تنفس (نفس عمیق و طولانی) و درمان شناختی - رفتاری ، بسیار موفقیت‌آمیز است.

منبع : روزنامه همشهری