بدن سازی یا پرورش اندام؟

هالتر را كه بالای سینه می برد خیال كرد حالا دیگر مثل خود آرنولد می شود. آرنولد داشت نگاهش می كرد. با رگهای از گردن بیرون زده و ماهیچه های خوش فرم و یكدست. هالتر حالا دیگر سنگینی می كرد. بیشتر از ۵ بار آن را نتوانسته بود بالا ببرد كه احساس ضعف به سراغش آمد. با این حال دست بردار نبود. آرنولد همانطور دمبل به دست نگاهش می كرد. یكی از دمبل ها را بالا گرفته و دیگری را پائین و با لبخندی اجباری تلاش می كرد تا تمام ۴۰۰ عضله ریز و درشت بدنش را بیرون بریزد. ضعف مفرط دست بردارش نیست. هنوز به عدد ۷ نرسیده، نفسش تقریباً بریده است. آرنولد اما همچنان با رگهای گره كرده و كلفتش می خندد. سرنوشت هالتر دهم بسیار دردناك است. تمام عضلات بازوها منقبض شده اند و صدای فریاد است كه از سالن پرورش اندام شنیده می شود. آرنولد در قاب عكسی تمام قامت اما هنوز در برابرش ایستاده و می خندد. جوانك می رود كناری می نشیند و با خودش فكر می كند «یعنی هیكل من هم مثل آرنولد می شود؟»
● خیالات محال
از پر استقبال ترین ورزش هایی كه امروزه میان جوانان ایرانی بسیار باب شده است پرورش اندام است.
بدنسازی شاید بعد از فوتبال كه دیگر از جنبه ملی به كشتی طعنه می زند، بیشترین طرفداران را میان جوانان ایرانی داشته باشد. چه برخلاف اغلب رشته های ورزشی كه هزینه های جانبی زیادی را به ورزشكاران تحمیل می كنند، بدنسازی ورزش چندان گرانی نیست. نگاهی به رشد بی رویه باشگاه های بدنسازی در شهرها و حتی روستاهای دورافتاده كشور، كافی است تا در این باره مروری به برخی از آمارها داشته باشیم.
به عنوان مثال در شهرستانی مثل «جیرفت» با
۵ باشگاه بدنسازی حدود یك هزار ورزشكار تحت پوشش قرار گرفته یا در استان فارس بیش از ۸۰ باشگاه بدنسازی وجوددارد كه به صورت میانگین در هر كدام ۲۵۰ نفر فعالیت می كنند. این آمار در تهران البته بیشتر از یك هزار باشگاه رسمی است كه روزانه بیش از ۴۰۰ نفردر هر كدام از آنها مشغول به تمرین و آماده سازی بدنهایشان هستند.
این اشتیاق و علاقه درحالی در میان جوانان ایرانی همه گیر می شود كه بسیاری از آنها تحت برنامه ریزی اصولی و علمی برای پرورش اندامشان قرار ندارند.
حتی در بسیاری ازموارد هستند جوانانی كه ترجیح می دهند بدون برنامه مربی باشگاه و تنها با برنامه ای كه خود از این طرف و آن طرف تهیه كرده اند اقدام به پرورش اندام كنند. شاید در این باره خواندن حرف های یكی از قهرمان های كشور كه دارای چندین مدال آسیایی است خالی از لطف نباشد.
محمدرضا سلطانی نژاد كه در مسابقه های بوسان كره جنوبی هم قهرمان شده است درباره چگونگی تمریناتش می گوید: «در باشگاه سجاد كرمان كه توانستم در آن نخستین قهرمانی كشور را به دست بیاورم، تمام وسایل و تجهیزات را خودم به كمك چند تن از دوستان نزدیكم ساخته بودیم و شاید باور نكنید كه در آن زمان حتی پول كافی برای خرید میله هالتر استاندارد نداشتیم. به همین دلیل از لوله ۲‎/۵ اینچی آب استفاده می كردیم. بدین صورت كه ۲ حلقه به دو طرف آن جوش داده بودیم و با قراردادن وزنه ها بر دو طرف آن به تمرین می پرداختیم و كیفیت این هالتر دست ساز به صورتی بود كه وقتی من پرس سینه می زدم و نسبتاً وزنه سنگینی هم می زدم، لوله آب پس از تمرین دولا می شد و در جلسه بعد، قبل ازتمرین می بایست نیم ساعت از وقت خود را صرف صاف كردن میله ها برای تمرین كنم.»
اشتیاق بیش از اندازه به ورزش پرورش اندام البته در تمام دنیا امری رایج و فراگیر است. با این همه نباید فراموش كرد كه كارشناسان علوم ورزشی از بدنسازی و پرورش اندام به عنوان زیربنای تمامی ورزش ها یادكرده و آمادگی بدنی كه برای پیشرفت در كلیه رشته ها لازم است را ازطریق تمرینات بدنسازی میسر می دانند.
امروز در تمامی رشته های ورزشی حتی در رشته های ورزشی تك نفره نظیر تنیس و كشتی و شنا و دو و میدانی، آمادگی جسمانی ورزشكاران حرف اول و آخر را می زند.
با این حال هنوز از این رشته پرطرفدار بهره برداری صحیحی صورت نگرفته و بیشتر همان جنبه «زیبایی اندام» مدنظر است تا «پرورش بدن»، در حالی كه اغلب ورزشكاران حرفه ای تمرینات بدنسازی را در برنامه روزانه خود دارند اما موج توجه علاقه مندان به رشته بدنسازی، هنوز جهت های لازم را نگرفته و شیوه صحیح استفاده از آن به فرهنگی غالب بدل نشده است.
در این باره خواندن حرف های محسن یزدانی مربی و یكی از قهرمان های زیبایی اندام خالی از لطف نیست. او می گوید: «متأسفانه، در اكثر موارد، زیبایی اندام كارهای تازه كار مسیر غلطی را طی می كنند؛ اشتباهاتی مرتكب می شوند كه ممكن است منجر به نتایج مأیوس كننده و همچنین مشكلات بلندمدت در رابطه با سلامتی شان شود.»
حرف های او را می توان حتی از قهرمان های خارج از كشور هم شنید. چنان كه دیوید گروگن، از زیبایی اندام كارهای منطقه «واشنگتن دی سی» كه در بسیاری از مسابقه های زیبایی اندام آماتوری پیروز شده، در این باره می گوید: «مردم بسیار مایلند اندامی شبیه عكس هایی كه در مجلات از زیبایی اندام كارهای حرفه ای چاپ می شود، داشته باشند. ولی انتظارشان از تمرین در سالن های ورزشی معمولاً به شدت غیرواقع بینانه است.» او اضافه می كند: «دیدن این تصاویر در مجلات برای پسران جوان كاملاً گمراه كننده است، زیرا باورشان می شود می توانند با ورزش كردن شبیه آنها شوند. عكس هایی كه در مجلات می بینید عكس فردی است كه ۱۲ هفته رژیم غذایی گرفته و ورزش سخت كرده، كه برای زیباتر به نظر آمدن آرایش و رنگ شده و آب بدنش را هم به كلی از دست داده است. بدن آنها فقط برای یك یا ۲ روز به شكلی می ماند كه در مجله می بینید - یعنی عكسی از دوران اوج آن فرد. غیرممكن است شخصی بتواند هرروز این شكلی باشد.»
● آرنولد درمانی
اشتیاق روزافزون جوانان ایرانی به ورزش پرورش اندام باعث می شود تا آنها ساده ترین و راحت ترین راه را برای به دست آوردن اندامی تنومند و عضلانی انتخاب كنند.
این امر موجب می شود تا بسیاری از آنها علاوه بر به كارگیری وسایل و امكانات غیراستاندارد و برنامه های غلط، تن به مصرف داروهای شیمیایی بدهند كه نه تنها باعث برآورده شدن خیالات آنها نمی شود بلكه بدن آنها را دچار بیماری های پیدا و پنهان بسیاری می كند.
در این باره محسن یزدانی می گوید: «اغلب جوانان استفاده از مكمل های غذایی را با داروهای موجود در بازار اشتباه می گیرند.
این در حالی است كه بحث دارو با مكمل های غذایی جداست. كراتین و پروتئین مكمل های غذای رایجی هستند كه ورزشكاران حرفه ای و تازه كار مصرف می كنند. مارك های زیادی در بازار وجوددارد كه به تمام آنها نمی شود اطمینان كرد و اصولاً ورزشكاران مبتدی نباید از این مكمل ها استفاده كنند. از ویتامین ها می شود استفاده كرد ولی برای مصرف پروتئین و كراتین باید با پزشك متخصص مشورت كرد. ضمناً باید بگویم كه مكمل ها نباید جانشین غذا شوند.»
بسیاری از جوانان كه در رشته پرورش اندام فعالیت می كنند برای به دست آوردن هیكلی عضلانی اغلب پا در مسیر اشتباه مصرف داروهای شیمیایی برای رسیدن به نتایج چشمگیر می گذارند. این در حالی است كه به اعتقاد بسیاری از متخصصان رشته زیبایی اندام- مخصوصاً در سطح حرفه ای و حتی بین آماتورها و جوانان- به شكل بی رویه ای مملو از تركیبات ناسالمی از استروئیدهای تقویتی یا نیروزا، هورمون های رشد، از بین برنده های چربی و دیگر مواد دارویی و مشابهات دارویی شده است زیرا همه می خواهند عضلاتشان بزرگ شود، حتی زیبایی اندام كارهای باتجربه تر.تصوری كه بیشتر مردم از زیبایی اندام دارند با مشاهده بدن های كشتی گیران حرفه ای و همچنین اندام های بیش از حد پرورش یافته زیبایی اندام كارهای حرفه ای شكل گرفته و هیچ گونه تصوری از هزینه فیزیكی و جسمانی ای كه این كار در بر دارد، ندارد. حتی معروف ترین زیبایی اندام كار دنیا، آرنولد شوارتزنگر، اعتراف كرده كه در آن دوران از استروئیدهای تقویتی استفاده می كرده- زمانی كه این داروها قانونی بودند.استفاده از استروئیدهای تقویتی در میان زیبایی اندام كارها بسیار رایج است. چنان كه در نمایش های بزرگ زیبایی اندام، كه افراد از سرتاسر دنیا در آنها شركت می كنند، شاهد نمایش غول های استروئیدی می شوید، زندگی شان در آن روز خاص خلاصه می شود و به نظر می رسد هر آن ممكن است عضلات بازویشان منفجر شود.متخصصین تندرستی می گویند تأثیرات استروئیدهای تقویتی و دیگر تقویت كننده های شیمیایی غیرواقعی هستند و خطرات بسیار زیادی را متوجه سلامتی بدن می كنند. استفاده از استروئیدهای تقویتی معمولاً منجر به استفاده مزمن و شدید از دیگر داروها می شود. یكی از مربیان بدنسازی در این باره می گوید: «واقعیت تلخی كه در مورد زیبایی اندام كارهای حرفه ای، كه از دارو استفاده می كنند، وجود دارد این است كه اكثر این افراد معتاد و آدم های لاابالی هستند.»
● چرا پرورش اندام؟
چرا جوانان ترجیح می دهند سراغ ورزش پرورش اندام بروند؟ برای گرفتن پاسخ این پرسش بهترین جا باشگاه های پرورش اندام است. علیرضا جوانی است لاغر اندام و اهل تهران پارس كه در یكی از باشگاه های بدنسازی واقع در خیابان جمالزاده در حال تمرین است. از او می پرسم:
- چطور شد كه تصمیم گرفتی بیایی باشگاه بدنسازی؟
- بیشتر برای این كه هیكلم بهتر بشود؟
- فكر نمی كنی برای این رشته كمی لاغر هستی؟
- من به توصیه دوستانم به اینجا آمده ام. آنها می گویند اگر عضلاتت را تقویت كنی چاق می شوی.
- یعنی برای آمدن به اینجا با مربی یا پزشكی هم مشورت نكرده ای؟
- نه.
- برنامه هایت را از چه كسی می گیری؟
- از دوستانم.
این بار سراغ یكی دیگر از باشگاه ها در اطراف خیابان شهید مطهری می روم. با آن كه ساعت ۲ بعدازظهر است اما باشگاه حسابی شلوغ است. از مدیر باشگاه دلیل این شلوغی را می پرسم و او به تابستان اشاره می كند و اوقات فراغت جوانان. سراغ یكی از تنومندترین جوانان باشگاه می روم. نامش مرتضی و ۲۴ ساله است. او می گوید:
- برای من داشتن هیكل زیبا انگیزه اصلی آمدنم به باشگاه نیست. من این رشته ورزشی را خیلی وقت است كه دنبال می كنم.
- چرا؟
- از نوجوانی با دیدن فیلم هایی از «آرنولد» و «ژان كلود ون دام» دلم می خواست كه هیكل آنها را داشته باشم و كم كم وارد این رشته شدم. اما رفته رفته علاقه ام بیشتر به خود این رشته و جذابیت های آن جلب شد.
- برنامه هایت را چه كسی برایت می نویسد؟
- اوایل برنامه هایم را از اساتیدی كه در باشگاه داشتم می گرفتم ولی حالا خودم برای خودم تمرین می كنم.
- از دارو هم استفاده می كنی؟
- گاهی اوقات.
- برای استفاده از آنها از پزشكی مشورت می گیری یا با مربی ات مشورت می كنی؟
- نه! بیشتر با دوستانم مشورت می كنم.
در چند باشگاهی كه من با جوانان صحبت كردم بسیاری از آنها بدون مشورت گرفتن با مربی خاصی اقدام به پرورش اندام می كردند. جالب اینجاست كه اغلب آنها از عقب مانده بودن دستگاه های پرورش اندام ابراز ناخرسندی می كردند. اما در خصوص برنامه هایشان چندان راغب نبودند كه از اصول حرفه ای بهره ببرند. برخی از جوانانی هم كه به باشگاه های زیبایی اندام می روند انگیزه خودشان را كاهش وزن اعلام می كردند و این دسته از جوانان بیشتر به توصیه های پزشكان باشگاه و مربیان عمل می كردند. یكی از مربیان باشگاه ها در خصوص مراجعه جوانان به باشگاه ها برای كاهش وزن شان می گوید: «چربی بدن یك انسان معمولی تقریباً ۲۵ - ۲۰ درصد وزنش است و اگر فرد چاق باشد این درصد بیشتر است. چربی بدن ورزشكاری كه تمرینات ورزشی مرتب انجام می دهد ممكن است حدو ۱۰ درصد باشد، در حالی كه یك زیبایی اندام كار حرفه ای چربی بدنش را تا میزان ۵ درصد كاهش می دهد.»

معصومه وروانی

منبع : روزنامه ایران