تنظیم خانواده

تعریف سازمان جهانی ازتنظیم خانواده چنین است: تنظیم خانواده مشتمل بر اقدامهایی است که افراد و زوجها را یاری می دهد تا از داشتن فرزند نا خواسته جلوگیری کنند فاصله بین فرزندان خود را تنظیم کنند زمان تولد فرزندان را با سن و شرایط دیگر خود تطبیق دهند و آگاهانه درباره تعداد فرزندان خود تصمیم بگیرند. خدماتی که این نیات را میسر می سازد مشتمل بر : آموزش و مشاوره درباره تنظیم خانواده ، تامین وسایل جلوگیری از حاملگی ، کمک به کسانی که دچار ناباروری هستند و آموزش پدران درباره خانواده و فرزندان. شناخت روشهای جلوگیری از حاملگی و آگاهی نسبت به مزایا و معایب هر روش می تواند زوجها را برای انتخاب مناسب ترین روش در پیشگیری از تولدی ناخواسته راهنمایی کند.
● روشهای جلوگیری از بارداری
حاملگی حاصل پیوند ( لقاح) تخمک زدن و اسپرم مرد است. برای جلوگیری از حاملگی باید مانع این پیوند شد. این کار از چند راه میسر است:
الف) ممانعت از آزاد شدن تخمک زن
روشهای هورمونی از این راه سبب جلوگیری از حاملگی می شوند. مثل قرصهای خوراکی دارای دو نوع هورمون قرصهایی که فقط یک نوع هورمون دارند هورمونهای تزریقی و کپسولهای کاشتنی.
ب) روشهای مکانیکی:
در این روشها بر سر راه حرکت اسپرم به درون رحم و ملاقات با تخمک یا لانه گزینی تخم حاصل از لقاح مانع ایجاد شود. مثل ابزارهای داخل رحمی ( انواع آی یو دی) انواع غلافهایی که مردان یا زنان از آنها استفاده می کنند و انواع داروها و موادی که سبب کشته شدن اسپرم می شود.
ج) روشهای جراحی:
می توان با عمل جراحی لوله هایی را که در زن سبب انتقال تخمک و در مرد مسیر حرکت اسپرم می باشد، بست. دسترسی به لوله های مرد بسیار آسانتر است و در شیوه های امروزین ، بستن این لوله ها حتی بدون استفاده از تیغ جراحی میسر می گردد.
د) روشهای طبیعی:
تخمک و اسپرم ، عمر محدود دارند. اگر در روزهایی که تخمک آزاد شده از تخمدان حیات دارد نزدیکی صورت نگیرد بدیهی است که لقاحی در کار نخواهد بود و از حاملگی جلوگیری می شود. اساس روشهای طبیعی همین نکته است.
پیشرفتهای تکنولوژیک امروز ، خوشبختانه دسترسی به وسایل و روشهای متنوع تر و موثر تر برای جلوگیری از حاملگی را میسر ساخته است.
▪ چند نکته مهم:
۱) اولین مقاربت نیز می تواند منجر به حاملگی شود.
۲) دوش گرفتن و شستشو پس از نزدیکی نمی تواند از حاملگی جلوگیری کند.
۳) حاملگی حتی با داشتن پرده بکارت ( در دوران عقد) نیز احتمال دارد.
الف) قرصهای خوراکی جلوگیری از حاملگی نوع ترکیبی
قرصها دارای هورمونهای ساختگی زنانه شبیه استروژن و پروژسترون طبیعی است. قرص اگر به قاعده خورده شود در جلاین وگیری از حاملگی تاثیر فراوان خواهد داشت. و ۹۹/۹ درصد از زوجهایی که این شیوه را برای جلوگیری از حاملگی انتخاب کرده اند و از آن به طور منظم و درست استفاده می کنند. در طول یک سال از حاملگی نا خواسته مصون بوده اند.بهترین و مطمئن ترین روش پیشکیری از حاملگی در ابتدای ازدواج استفاده از قرصهای خوراکی جلوگیری از حاملگی است.
▪ مزایا
۱) قرص کاملا موثر و بی خطر و بازگشت پذیر است.
۲) قرص علاوه بر خاصیت جلوگیری از حاملگی چند اثر بهداشتی عمده دارد.
۳) کاهش احتمال ابتلا به سرطان جسم رحم
۴) کاهش احتمال ابتلا به سرطان تخمدان
۵) محافظت در برابر بیماریهایی چون بیماری التهابی لگن خاصره و بیماریهای خوش خیم پستان
۶) محافظت در مقابل کم خونی به علت کم شدن حجم خون عادت ماهانه زن
۷) کاهش میزان بروز حاملگیهای خارج از رحم
۸) منظم تر شدن عادت ماهانه و کاهش دردهای این دوران
۹) کمک به درمان جوشهای صورت
▪ عوارض جانبی
قرص اثر بعضی از داروها مانند داروی ضد افسردگی و آرام بخشها را زیادتر میکند.از جمله عوارض قرصها عبارتست از :
ـ لکه بینی و بی نظمی عادت ماهانه ،
ـ تهوع ،
ـ سر دردهای خفیف،
ـ دردناک شدن پستانها ،
ـ مختصری کاهش یا افزایش وزن ،
ـ تغییر خلق و خو .
علائمی مانند تهوع و استفراغ و سردرد دو سه ماه پس از خوردن قرص به تدریج کم می شود. قرصهای ترکیبی حجم شیر مادر را کم می کند. بنابراین زنان شیرده در ۶ ماهه اول بعد از زایمان نباید از این قرصها استفاده کنند.
▪ روش استفاده از قرص
قرص را باید هر روز و معمولا در ساعتی معین خوردبهتر است قرص پس از شام و قبل از خواب خورده شود. در خوردن قرص اولین روز قاعدگی روز اول محسوب میگرددو بر این اساس در روز پنجم قاعدگی خواه خونریزی تمام شده یا ادامه داشته باشد اولین قرص خورده می شود. پس از ۲۱ روز قرص ها به پایان می رسد .۷ روز کامل خورده نمی شوداز روز هشتم به بعد خوردن قرص آغاز میشود.در هفته اول برای اطمینان بیشتر علاوه بر قرص باید از روش دیگری نیز مثل کاندوم استفاده کرد.در صورت فراموشی احتمال حامله شدن در میان است.اگر زنی یک شب خوردن قرص را فراموش کند به محض اینکه متوجه این نکته شد باید قرص را بخورد. اگر تا شب بعد به یادش نیامد شب بعد دو قرص بخورد. اگر دو شب پشت سر هم فراموش کرده باشد در دو شب بعد هر بار دو قرص بخورد در مجموع ۴ قرص و برای اطمینان تا تمام شدن قرص های آن بسته از روش دیگری استفاده کند.اگر سه شب پشت سز هم یا بیشتر خوردن قرص فراموش شده باشد باید از خوردن بقیه قرص ها خودداری گردد و از روش دیگری برای جلوگیری از حاملگی استفاده شود تا قاعدگی آغاز گردد سپس از روز پنجم قاعدگی خوردن قرص های بسته جدید آغاز شود. در خانمهایی که به طور مرتب قرص می خورند معاینات بالینی مثل اندازه گیری وزن و فشار خون ، معاینه پستان ، معاینه لگن و لمس کبد ابتدا سه ماه پس از شروع قرص و پس از آن هر سال یک بار ضرورت دارد.
ب) قرصهای دوران شیردهی یا قرصهای خوراکی که فقط پروژستین دارند.
این قرصها به جای هر دو هورمون پروژسترون و استروژن فقط حاوی هورمون شبه پروژسترون هستند. میزان اثر قرصهایی که فقط پروژسترون دارند اندکی کمتر از قرصهای خوراکی ترکیبی است.این نوع قرص ، اگر به درستی و به طور مستمر مصرف شود ۹۹/۵ درصد و اگر به طور معمول خورده شود تا ۹۵ درصد از حاملگی جلوگیری می کند. این قرصها بر کمیت و کیفیت شیر مادر اثر ندارد.استفاده از قرصهای مینی پیل در طول مدت شیر دادن احتمال حامله شدن مادر را از میان می برد. بسته های این قرصها ۲۸ تایی است. هر روز در ساعت معین یک قرص خورده میشود. با تمام شدن هر بسته از شب بعد بدون فاصله خوردن قرصهای بسته بعد آغاز می شود.
▪ در صورت فراموش کردن مصرف قرص
چنانچه پیش از۱۲ ساعت از زمان همیشگی ، خوردن قرص را به یاد آورید ، بلافاصله یک قرص مصرف کنید .
چنانچه بعد از ‍۱۲ساعت به یاد آوردید که یک قرص یا بیشتر را فراموش کرده اید ، مصرف بقیه قرص ها را ادامه داده و قرص های فراموش شده رامصرف نکنید . در عوض به منظور پیشگری از بارداری نا خواسته حتماً به طور همزمان با مصرف بقیه قرص ها از روش دیگری ، مثل کاندوم ، استفاده کنید .
● روشهای تزریقی جلوگیری از حاملگی
تزریق هورمون پروژسترون ( و در بعضی موارد همراه با استروژن ) به صورت ماهانه در چین و آمریکای لاتین طرفدار دارد و ۵/۱ میلیون زن از این وسیله استفاده می کنند و یکی از روشهای قابل برگشت پیشگیری از حاملگی است .
آمپولهای ضدحاملگی تزریقی اگر به طور صحیح استفاده شوند ، در زمره مؤثرترین روشها به شمار می روند و دراغلب فرهنگها مورد قبول هستند .
این آمپولها حاوی نوعی هورمون پروژسترون هستند و نوعی از آنها به مدت ۳ ماه اثر دارد .
اصولاً روشهای ضدبارداری تزریقی برای زوجهای زیر مناسب است :
۱) زوجهایی که خانواده خود را کامل کرده اما تمایلی برای بستن لوله ها ندارند .
۲) خانمهایی که به بچه خود شیر می دهند و مایل هستند از یک روش پیشگیری از بارداری استفاده کنند . لذا ۶ هفته پس از زایمان می توانند این روش را بکار ببرند .
۳) خانمهایی که شوهرانشان وازکتومی شده اند و تا منفی شدن آزمایش اسپرم آنها ، باید از روش دیگری استفاده کنند .
۴) افرادی که در مکان ثابتی زندگی نمی کنند و همیشه جابجایی و تغییر مکان دارند مانند عشایر .
۵) خانم هایی که واکسن سرخجه زده اند و چند ماهی نباید حامله شوند .
۶) کسانی که در استفاده از روشهای دیگر مثل قرصهای خوراکی که نیاز به یادآوری روزانه دارد ، موفق نبوده اند .
▪ موارد منع مصرف :
حاملگی ، سرطان پستان یا دستگاه تناسلی زنان ، خونریزی رحمی با دلیل ناشناخته ، بیماری عروقی قلبی و لخته شدن خون ، سرطان و یا مشکوک به وجود سرطان ، توده پستانی یا ترشح غیرطبیعی از پستان ، بیماری وخیم کبدی و زردی و بیماری قند .
▪ عوارض :
تغییرات قاعدگی بصورت قطع ، لکه بینی و نامنظمی قاعدگی .
ـ احساس درد در پستانها .
ـ سردرد .
ـ افزایش وزن .
ـ کاهش میل جنسی .
ـ برگشت باروری با تأخیر همراه است و بطور متوسط چند ماه بعد از آخرین تزریق ، قدرت باروری باز می شود بیش از ۹۰٪ زنان مصرف کننده در طی ۲ سال بعد از قطع حامله شده اند .
▪ زمان اولین تزریق :
ـ در ۵ روز اول قاعدگی تزریق می شود . در صورت تمایل به ادامه پیشگیری از بارداری ، تزریق بعدی سه ماه بعد خواهد بود .
ـ بلافاصله بعد از سقط .
ـ خانمهایی که تازه زایمان کرده و به نوزاد خویش شیر نمی دهند ، می توانند بلافاصله از آمپول ها استفاده کنند .
ـ درخانمهای شیرده بهتر است ۶ هفته پس از از زایمان تزریق انجام شود .
ـ توجه :
چنانچه خونریزی قاعدگی شدید و به صورت دفع لخته باشد و یا بیشتر از ده روز طول بکشد و یا چنانچه بین دو قاعدگی لکه بینی طولانی وجود داشته باشد بایستی به پزشک مراجعه کرد .
▪ واقعیتهایی در برابر باورهای غلط موجود
ـ آمپولهای تزریقی در زنان ایجاد نازایی نمی کند و پس از گذشت یکسال از آخرین تزریق قدرت باروری مشابه افراد دیگر خواهد بود .
ـ آمپولهای تزریقی باعث سرطان نمی شود .
▪ فواید آمپولهای تزریقی
ـ بسیار مؤثر است .
ـ قابل برگشت است .
ـ احتمال سرطان رحم و تخمدان کاهش می یابد .
ـ مصرف آن آسان است .
ـ عوارض استروژن را ندارد .
ـ حجم شیر را در زنان افزایش می دهد .
ـ اثری بر روابط جنسی ندارد .
● کپسولهای کاشتنی جلوگیری از حاملگی
نورپلانت متشکل از ۶ کپسول است که در زیر پوست بازو در قسمت داخلی تحتانی یا فوقانی کاشته می شوند ، ۶ کپسول است که به تدریج هورمون آزاد می کنند و بمدت ۵ سال مؤثر است . نوع دیگر آن دو کپسول است که در فنلاند تائید شده است و حداقل سه سال از حاملگی پیشگیری می کند . این روش در بسیاری از کشورهای دنیا از جمله ایران مورد استفاده است .
نورپلانت حداقل بمدت ۵ سال مؤثر است . نورپلانت یک روش قابل برگشت است و ۲۴ ساعت بعد از برداشتن آن تخمک گذاری به صورت قبل ( طبیعی ) برمی گردد و ۷۶ درصد زنانی که از این روش استفاده کرده اند در انتهای سال بعد از برداشتن حامله شده اند . در بسیاری از کشورها به عنوان روش پیشگیری از حاملگی تأیید شده است . این کپسولها غیر قابل جذب هستند و بتدریج زیرپوست هورمون آزاد می کنند .
▪ مزایا
ـ استفاده از آن راحت است .
ـ تا ۵ سال از بارداری پیشگیری می کند .
ـ اختلالی در فعالیتهای عادی فرد ، تمایلات جنسی یا تماس جنسی بوجود نمی آورد .
ـ هیچگونه محدودیت سنی در استفاده از آن وجود ندارد .
ـ زنانی که در نزدیک سن یائسگی هستند ، می توانند از این روش استفاده کنند .
ـ تأثیری بر شیردهی ندارد . خانمهایی که در حال شیردادن هستند می توانند از این روش ۶ هفته پس از زایمان استفاده کنند .
روشی است که ارتباطی به مقاربت ندارد نیاز به هیچگونه اقدامی قبل از تماس جنسی ندارد .
عوارض جانبی نورپلانت :
اکثر عوارض جانبی شناخته شده جدی نیستند و نمی توان بروز این عوارض را صرفاً به دلیل استفاده از نورپلانت دانست . شایعترین این عوارض تغییر در الگوی خونریزی قاعدگی است .
این تغییرات شامل تغییر در فاصله بین خونریزیها ، افزایش مدت و مقدار خونریزی عادت ماهانه و لکه بینی است .
این بی نظمی ها و به طور کلی اکثر عوارض نورپلانت ،‌ به تدریج و به مرور زمان ( در فاصله ۶ تا ۱۲ ماهگی ) کاهش یافته و پس از سال دوم بسیار کمتر اتفاق می افتند ، اما می توانند در هر زمان ایجاد شوند .
غیر از اختلالات قاعدگی از دیگر عوارض نورپلانت به ترتیب شیوع می توان به موارد زیر اشاره نمود :
ـ سرگیجه و حالت تهوع ،
ـ سردرد ،
ـ تغییرات خلق ،
ـ تغییر اشتها ،
ـ تغییر وزن ،
ـ جوش صورت ،
ـ تاری دید ،
ـ درد در قسمت سینه ،
ـ کاهش میل جنسی ،
ـ کم خونی ،
ـ ‌حساسیت در پستان ،
ـ پرمویی ،
ـ التهاب پوست .
▪ زمان کاشتن :‌
ـ در هفت روز اول قاعدگی
ـ بلافاصله پس از سقط یا در هفت روز اول پس از سقط .
ـ اگر شیردهی وجود دارد ، نورپلانت را می توان ۶ هفته پس از زایمان کاشت .
ـ اگر شیردهی وجود ندارد ، نورپلانت را تا حداکثر ۴ هفته پس از زایمان باید کاشت .
▪ نحوه کاشتن و برداشتن :
کاشتن نورپلانت با بی حسی موضعی و ایجاد شکاف کوچکی در زیر پوست بازو و تحت شرایط استیریل انجام می شود و این عمل جراحی کوچک حدود ۱۰ دقیقه طول می کشد و نیاز به بخیه ندارد . برداشتن آن هم ۱۰ تا ۱۵ دقیقه طول می کشد .
در محل بی حسی برای یک یا دو روز ممکن است قدری التهاب یا گرمی ایجاد شود .
بانداژی که پس از کاشتن کپسول انجام شده است ، پس از سه روز برداشته شده و برداشتن گاز و چسب محل کاشت پس از ۵ روز باید انجام شود .
محل کاشتن تا سه روز خشک نگه داشته شود .
اختلالات قاعدگی ممکن است ایجاد شود ولی دلیل بر عدم پیشگیری از حاملگی نیست .
اولین ویزیت یک هفته پس از کاشتن کپسول و ویزیت های بعدی به ترتیب سه ماه و شش ماه بعد است وسپس سالی یکبار باید ویزیت گردد . خارج کردن کپسولها پس از ۵ سال ضروری است . قبل از این مدت نیز هر موقع که فرد بخواهد باید کپسولها را خارج کرد .
احتمال بارداری پس از ۳ ماه از برداشتن نورپلانت ۴۰٪ و پس از ۲۴ ماه ۹۰٪ می باشد .
در صورت مشاهده موارد زیر باید به پزشک مراجعه کرد :
ـ خارج شدن یکی از کپسولها .
ـ درد شدید غیرقابل تحمل بازو .
ـ باقی ماندن علائم گرما ، قرمزی یا درد در محل کاشتن کپسول .
ـ دردهای شدید قسمت تحتانی شکم .
▪ علائم هشدار دهنده :
در صورت مشاهده هر یک از موارد زیر باید برای خارج کردن کپسولها مراجعه شود :
ـ سردرد شدید و تکرارشونده به فرم میگرن برای اولین بار .
ـ اختلال ناگهانی در بینایی .
ـ ایجاد درد ناگهانی و تورم در ساق پا و یا تنگی نفس شدید و ناگهانی همراه با سرفه و خلط خونی .
ـ بروز حاملگی .
ـ واقعیتهایی در برابر باورهای غلط موجود
ـ نورپلانت باعث سرطان نمی شود .
ـ نورپلانت از محل کاشت خود حرکت نمی کند و کپسولها پس از کاشته شدن از زیرپوست بازو تغییر محل نمی دهد .
ـ نورپلانت هیچگونه تأثیری بر روی حاملگی ندارد .
● ابزار داخل رحمی (آی یو دی)
آی . یو .دی وسیله کوچکی از جنس پلاستیک است که گاه در بدنه آن مس یا هورمون نیز تعبیه شده است. کاربرد این وسیله روشی مطمئن ، مؤثر و طولانی مدت برای پیشگیری از بارداری می باشد .
▪ آی .یو . دی برای چه افرادی مناسب تر است ؟
- خانم های شیرده
- خانم هایی که تمایلی به استفاده از روشهای هورمونی ندارند و یا به دلیل بیماری در استفاده از روشهای دیگر پیشگیری از بارداری مشکل دارند .
- خانم هایی که ترجیح می دهند روشی را انتخاب کنند که نیاز به مصرف روزانه یا استفاده برای هر بار نزدیکی نداشته باشد .
- خانم هایی که تعداد فرزندانشان کافی است ، ولی تمایلی به استفاده از روش بستن لوله ها ندارند.
- خانم هایی که حداقل یکبار زایمان کرده و به یک روش موثر و مناسب احتیاج دارند .
▪ عوارض
- افزایش حجم و مدت خونریزی قاعدگی ، که معمولاً پس از چند دوره قاعدگی بر طرف شده به حالت قبل باز می گردد.
- خروج خود به خود آی . یو. دی ، که بیشتر در ماه اول در جا گذاری آی . یو . دی ویا پس از زایمان دیده می شود .
- عفونت لگن و دستگاه تناسلی
▪ مزایا
- در مقاربت زن و شوهر دخالتی ندارد .
- نیاز به یاد آوری روزانه ندارد .
- اثرات زیان باری بر حاملگی های بعدی ندارد .
- بلافاصله پس از برداشتن آی. یو.دی ، حاملگی به طور طبیعی اتفاق می افتد .
▪ موارد منع مصرف
- خونریزی های نا شناخته رحمی
- بیماریهای انعقادی خون
- نا هنجاریهای مادر زادی رحمی
- سرطان های دستگاه تناسلی
- عفونت های لگنی
- حاملگی و یا مشکوک بودن به حاملگی
- سابقه بیماریهای قلبی
- سابقه حاملگی خارج از رحم
- قاعدگی طولانی توأم با کم خونی
- خونریزی های شدید و دردناک به هنگام قاعدگی
▪ زمان مناسب برای گذاشتن آی . یو . دی
- در روزهای دوم تا پنجم قاعدگی
- شش هفته پس از زایمان
- بلافاصله پس از سقط های کمتر از سه ماه بارداری
- شش هفته پس از سقط های بالاتر از سه ماه بارداری
▪ مراقبت های لازم پس از گذاشتن آی .یو . دی
- در ماه اول گذاشتن آی. یو . دی باید از روشهای پیشگیری دیگری به طور همزمان استفاده کرد.
- جهت کنترل و معاینه بایستی یک ماه بعد ، سه ماه بعد و سپس سالی یکبار به مرکز بهداشتی یا پزشکی مراجعه نمود .
- در خانم هایی که در طول سه سال اخیر آزمایش سرطان دهانه رحم (تست پاپ اسمیر ) انجام نداده اند، انجام این آزمایش
ضروری است .
- تعویض آی . یو . دی پس از پایان مدت زمان اثر آن ضروری است .
● کاندوم
یکی از روشهای پیشگیری از بارداری کاندوم (پوشش یا غلاف ) است که توسط مردان مورد استفاده قرار می گیرد و از وارد شدن مایع منی به داخل مجرای تناسلی زن جلوگیری می کند . این وسیله از پلاستیک نازک تهیه شده و از قابلیت ارتجاعی زیادی برخوردار می باشد .
▪ مزایای کاندوم
- یکبار مصرف است .
- نقش بسزایی در درمان انزال زود رس مردان دارد .
- در جلوگیری از بیماریهای مقاربتی ، از جمله ایدز ، مؤثر است .
- قدرت نعوظ را در افراد مسن یا کسانی که اعمال جراحی قسمت تحتانی شکم داشته اند ، حفظ می کند
- در زمانی که نسبت به اسپرم همسرشان حساسیت و آلژی دارند ، نقش حفاظتی دارد .
- به دلیل کاهش انتقال بیماریهای مقاربتی ، خطر ابتلای زنان را به سرطان دهانه رحم کاهش می دهد .
▪ طریقه مصرف
- پیش از شروع نزدیکی ، باید کاندوم را بر روی آلت در حال نعوظ کشید زیرا ترشحاتی که مردان پیش از انزال کامل دارند ، حاوی سلول نطفه بوده و از این رو ممکن است باعث ایجاد حاملگی شود.
- باید کاندوم را طوری استفاده کرد که فضای خالی کوچکی در انتهای آن باقی بماند تا مایع منی در آن جمع شود .
- کاندوم باید تمامی طول آلت تا قاعده را بپوشاند .
- بلافاصله پس از انزال ، در حالی که هنوز در حالت نعوظ قرار دارد ، باید برای خارج نمودن کاندوم اقدام نمود . عمل خروج بایستی با گرفتن لبه کاندوم صورت گیرد تا از سر خوردن کاندوم و نشت منی جلوگیری شود .
▪ نکات مهم
- هر کاندوم را باید یکبار مورد استفاده قرار داد و پس از مصرف از بین برد .
- دقت کنید که کاندوم سوراخ نباشد و یا در اثر تماس با ناخن یا اجسام دیگر نیز پاره نشود .
- قبل از استفاده از کاندوم به تاریخ پایان مصرف آن توجه کنید و از کاندومهای شکننده و چسبناک که احتمال پاره شدن دارند ، استفاده نکنید .
- کاندوم را از حرارت ،‌نور و رطوبت دور نگه دارید ، زیرا این عوامل احتمال پارگی یا سوراخ شدن آن را افزایش می دهد .
- در صورت پاره شدن کاندوم در حین مقاربت ، مقاربت را بلافاصله متوقف کرده و از کاندوم جدیدی استفاده نمایید .
- چنانچه پس از مقاربت متوجه شدید که کاندوم سوراخ یا پاره بوده و احتمال بروز حاملگی نا خواسته وجود دارد ، هر چه سریعتر – ترجیحاً صبح روز بعد – به مراکز بهداشتی –درمانی یا پزشک مراجعه کنید . در صورت عدم دسترسی به پزشک یا مراکز فوق ، به طریقه زیر عمل کنید :
ابتدا ۲ قرص اچ دی ، را یکجا خورده و ۱۲ ساعت بعد ۲ قرص اچ دی ، دیگر مصرف کنید و یا ۴ قرص ال دی ، را یکجا خورده و پس از ۱۲ ساعت ۴ قرص ال دی ، دیگر میل نمایید .
لازم به ذکر است برای استفاده از این روش حداکثر تا ۷۲ ساعت (سه روز ) پس از نزدیکی مشکوک مهلت دارید . هر چه زودتر خوردن قرص را شروع کنید تا شانس حاملگی نا خواسته کمتر شود . دقت کنید که این روش را نباید به طور دائم به عنوان یک روش پیشگیری از بارداری استفاده کنید . بروز حالت تهوع و استفراغ در این روش امری طبیعی است . در این صورت می توانید از داروهای ضد تهوع استفاده نمایید .
● بستن لوله ها در زن (توبکتومی)
توبکتومی یکی از روش های دائمی پیشگیری از بارداری است.در این روش لوله های رحمی مسدود می شود و به این ترتیب از برخورد تخمک زن با نطفه مرد در داخل لوله رحمی جلوگیری به عمل آمده و در نتیجه لقاح صورت نمی گیرد.
▪ مزایا
- روشی دائمی و مطمئن است.
- روشی ساده و بی خطر است.
- بلافاصله پس از عمل موثر است.
-بر روی فعالیت های طبیعی تخمدان تأثیری ندارد و با کاهش خطر سرطان تخمدان همراه است.
-بر روی فعالیت جنسی زن و مرد تأثیری ندارد.
▪ عوارض
تاکنون بستن لوله های رحمی در زنان با هیچ عارضه شناخته شده ای همراه نبوده است.
توبکتومی برای چه افرادی مناسب تر است؟
- خانم هایی که بارداری برای سلامت و جانشان خطرناک است.
- زوج هایی که به هیچ وجه قادر به استفاده از سایر روش های پیشگیری از بارداری نیستند.
- زوج هایی که به هیچ وجه تمایل به بچه دار شدن نیستند.
▪ موارد منع مصرف
- حاملگی
- عفونت های حاد و فعال لگنی
- عدم تحمل نسبت به بیهوشی به دلایل پزشکی
▪ نکات مهم
- بهتر است تا پس از اولین قاعدگی پس از عمل از نزدیکی خودداری کرد.
- تا یک هفته پس از عمل بایستی از انجام کارهای سنگین خودداری کرد.
● بستن لوله ها در مرد (وازکتومی)
وازکتومی یا بستن لوله های منی بر در مردان یک عمل جراحی سرپایی است که به عنوان روشی ساده ، مطمئن ، سریع و بی خطر برای پیشگیری از بارداری به کار می رود .
بیضه در مردان دوکار انجام می دهد :
۱) یکی ساختن هورمون مردانه ، که به خون می ریزد و تمامی صفات و خصوصیات مردانه به آن وابسته است
۲) دیگری ساختن اسپرم یا سلول جنسی مذکر که در واقع کاری جز تشکیل نطفه ندارد . این سلول های جنسی از طریق دو لوله از هر کیسه بیضه بالارفته و نهایتاً به مایع منتقل می شوند . بستن این لوله ها از انتقال و خروج سلولهای جنسی و درنتیجه تشکیل نطفه جلوگیری می کند و این همان وازکتومی است که ارتباطی با ساخته شدن هورمون و ریختن آن به داخل خون ، که موجب بروز صفات ثانویه جنسی و خصوصیات مردانه می شود ، ندارد .
▪ نکات مهم :
- انجام عمل وازکتومی بدون تیغ جراحی هیچگونه تاثیر منفی بر تمایلات و قوای جنسی ، صفات ثانویه جنسی مردانه ، چاقی و لاغری ندارد .
- در ایجاد سرطان پروستات و بیضه بی تاثیر است .
- در ایجاد بیماری های قلبی عروقی بی تاثیر است .
- در صورت انجام مشاوره صحیح ، پس از وازکتومی بدون تیغ جراحی هیچ نوع واکنش منفی دیده نمی شود.
▪ عوارض جانبی :
به ندرت پس از عمل مختصری درد توام با کبودی در محل عمل دیده می شود که گذراست.
▪ دستورات پس از عمل :
- استفاده از کمپرس یخ به مدت ۲۴ ساعت
- استراحت نسبی به مدت ۴۸ ساعت
- خودداری از فعالیت سنگین تا حداقل ۴۸ ساعت
- استفاده از بیضه بند به مدت یک هفته
- عدم استحمام تا ۴۸ ساعت پس از عمل
- عدم مقاربت سه تا چهار هفته پس از عمل
- عدم دستکاری محل زخم که در حال بهبودی است
- استفاده از مسکن در صورت وجود اندکی درد ، تورم و کبودی زیر پوست در محل
- استفاده از یک روش مطمئن پیشگیری از بارداری تا منفی شدن آزمایش اسپرم (معمولاَ تا ۲۰ بار نزدیکی)
▪ در صورت بروز این عوارض بایستی به مراکز وازکتومی مراجعه نمود :
ـ تب در چهار هفته اول وخصوصاَ‌ هفته اول پس از عمل
ـ خونریزی یا خروج چرک از محل زخم
ـ درد و تورم در محل زخم که مرتباَ در حال افزایش باشد .
ـ به تعویق افتادن قاعدگی وشک به وجود حاملگی در همسر
▪ تفاوت وازکتومی بدون تیغ جراحی با روش متداول وازکتومی چیست ؟
در روش متداول برای دسترسی به لوله های منی بر توسط تیغ جراحی شکافی در دو طرف پوست بیضه ایجاد کرده و پس از بستن لوله ها این شکاف ها را با بخیه می بندند . اما در روش وازکتومی بدون استفاده از تیغ جراحی ، از طریق سوراخ بسیار کوچکی بر پوست بیضه ایجاد شده ، لوله های منی بر را بیرون آورده ، می بندند و به این ترتیب دیگر نیازی به زدن بخیه در پایان عمل وجود ندارد .
▪ فایده وازکتومی چیست ؟
نیازی به برش جراحی و بخیه نیست ، بنابراین عوارض به حداقل می رسد . بهبودی پس از عمل سریعتر بوده ، درد و ناراحتی پس از عمل و در حین عمل به حداقل می رسد.
▪ چه کسانی می توانند داوطلب وازکتومی باشند ؟‌
- افرادی که تمایلی به داشتن فرزند بیشتر ندارند .
- افرادی که همسرشان مبتلا به بیماریی است که حاملگی برایش خطرناک می باشد و یا ممکن است بیماری به فرزند بعدی منتقل شود .
- کسانی که خود یا همسرشان مایل یا قادر به استفاده از سایر وسایل پیشگیری از بارداری نیستند .
- مردانی که مایل نیستند همسرشان به خاطر بستن لوله ها متحمل عمل جراحی در بیمارستان شوند .
▪ آیا تاثیر پیشگیری از بارداری وازکتومی بلافاصله پس از عمل آغاز می شود؟
خیر. پس از وازکتومی هنوز تعدادی اسپرم در لوله ها وجود دارد که طی ۲۰ انزال خارج خواهد شد و با منفی شدن آزمایش اسپرم درجه لذت جنسی به دلیل رفع اضطراب ناشی از تولد فرزند ناخواسته بیشتر خواهد شد .
▪ آیا وازکتومی باعث ایجاد بیماری هم می شود؟
خیر، مطالعات انجام شده برروی تعداد زیادی از مردان وازکتومی شده نشان می دهد که احتمال بروز بیماریهای قلبی – عروقی و یا سرطان نشده و خود باعث بروز بیماری خاصی نمی شود .
▪ مدت زمان عمل جراحی وازکتومی چقدر است ؟
مدت عمل بستگی به پزشک دارد که شما را عمل می کند ، ولی به طور متوسط این عمل جراحی دقیقه طول می کشد و تنها دردی که احساس می شود ، درد سوزن سرنگی است که برای بی حس کردن محل عمل به کار می رود ، و به دنبال آن در طول عمل هیچ دردی احساس نخواهد شد .
▪ آیا وازکتومی از سرایت بیماری مقاربتی جلوگیری می کند ؟
خیر، چنانچه شما یا همسرتان مبتلا به بیماری یا بیماریهایی هستید که از راه جنسی منتقل می شود، برای پیشگیری از ابتلا به این نوع بیماریها باید از کاندوم استفاده کنید ، زیرا وازکتومی در اینجا نقشی ندارد .
▪ آیا پس از عمل جراحی وازکتومی می توان به کارهای روزمره زندگی رسیدگی کرد؟
چنانچه کارهای سنگین جسمانی بر عهده شماست ، بهتر است فعلاَ ۴۸ ساعت استراحت کنید و بعد به این کارها بپردازید . انجام کارهای سبک بلافاصله پس از وازکتومی مجاز است .
▪ وازکتومی در چه مکان هایی قابل انجام است ؟
جهت مشاوره وانجام رایگان این عمل می توانید همه روزه ، صبح و عصر ، به واحد وازکتومی مراکز بهداشتی شهرستانها و شهرها ، درمانگاهها یا بیمارستان های مجهز به واحد وازکتومی مراجعه نمایید .
▪ آیا عمل وازکتومی قابل برگشت است یا خیر ؟
وازکتومی نزدیک به ۷۰ درصد موارد قابل برگشت است . عمل باز کردن لوله های منی بر عملی گران بوده ، به تجهیزات پیشرفته بیمارستانی نیاز دارد . بنابراین این روش را می توان روشی قطعی محسوب داشت . در هر حال قابلیت برگشت وازکتومی بهتر از قابلیت برگشت توبکتومی ( بستن لوله های رحمی در زنان ) می باشد .
▪ چه وقت می توان برای انجام وازکتومی تصمیم قطعی گرفت ؟
زمانی که بیندیشید اگر فرزندی به طور ناخواسته به جمع خانواده اضافه شود چه پیش خواهد آ‌مد ، یقیناَ تحت هیچ شرایطی حاضر نخواهید بود صاحب فرزند جدیدی شوید . در این صورت بهتر است مسئله را با همسرتان در میان گذاشته ، مشترکاَ در این باره تصمیم بگیرید . توصیه می شود با کسی که قبلاَ وازکتومی شده ، با یک پزشک یا یکی از کارکنان واحد تنظیم خانواده مشورت نمایید .
● روشهای متفرقه برای پیشگیری از بارداری
۱) مقاربت منقطع :
این روش قدیمی ترین راه کنترل موالید به صورت داوطلبانه است که هیچ وسیله یا هزینه ای لازم ندارد و به نظر می آید که همچنان به گستردگی به کار گرفته می شود . در این روش مرد پیش از انزال ، از ریختن مایع منی در مهبل جلوگیری می کند . بعضی زن و شوهرها می توانند این روش را با موفقیت به کار گیرند ، در حالی که برخی دیگر انجام آن را دشوار می یابند . نقطه ضعف عمده این روش آن است که ممکن است ترشحات مرد که پس از آمیزش دفع می شود ، دارای اسپرم باشد و برای ایجاد بارداری حتی یک قطره از مایع منی کفایت می کند . گذشته از این کوچک ترین اشتباه در تعیین زمان خروج آلت مرد ، ممکن است مقدار معینی از اسپرم مرد را در مهبل بریزد و از این رو میزان عدم موفقیت تا ۱۸ درصد افزایش می یابد .
پیش از این ، به عوارض جانبی نامطلوب این روش مانند احتقان لگن و اختلال عصبی - روانی زیاد اهمیت داده می شد ، ولی امروزه نظر کارشناسان در این باره تغییر کرده و معتقدند که اگر زن و شوهر این روش را برتر بدانند ، به کارگیری آن مسأله ای را پیش نمی آورد و به طور کلی از به کار نگرفتن هیچ روش تنظیم خانواده بهتر است .
۲) استفاده از دوره مطمئن ( روش ریتم ) :
این روش که به نام روش تقویمی هم نامیده می شود ، بر اساس تخمین زمان تخمک گذاری انجام می شود و زن و شوهر در فاصله زمانی که امکان باروری در دوره ماهانه قاعدگی وجود دارد از نزدیکی خودداری می کنند . زمان تقریبی تخمک گذاری ،‌۱۲ تا ۱۶ روز پیش از شروع قاعدگی بعدی است و ایامی را که احتمال بیشتری برای بروز بارداری هست می توان به شرح زیر محاسبه کرد :
اگر از کوتاهترین سیکل قاعدگی هجده روز کم شود ، نخستین روز دوره باروری به دست می آید و اگر از درازترین سیکل قاعدگی ده روز کم شود ،‌ آخرین روز دوره باروری به دست می آید . مثلاً هر گاه سیکل قاعدگی زنی بین ۲۶ تا ۳۱ روز به درازا می کشد ، دوره باروری وی که نباید در آن مدت آمیزش جنسی نماید ، در روزهای بین هشتمین روز و بیست و یکمین روز سیکل قاعدگی او خواهد بود ( شمارش روز اول باید از اولین روز سیکل قاعدگی باشد ).
▪ نقاط ضعف این روش عبارتند از :
ـ سیکل قاعدگی یک زن همواره منظم نیست و در صورت منظم بودن هم به دشواری میتوان دوره مطمئنی را پیشگویی کرد .
ـ این روش را تنها برای اشخاص مسئول که علاقمندی و همکاری بسیار داشته باشند ، می توان به کار گرفت .
ـ در حقیقت خودداری اجباری از آمیزش جنسی نزدیک به نیمی از هر ماه است .
ـ از این روش در دوره پس از زایمان نمی توان استفاده کرد .
ـ میزان عدم موفقیت این روش بسیار است . علل عدم موفقیت عبارتند از : محاسبه نادرست و ناتوانی در پیروی از روزهای محاسبه شده .

منبع : سایر منابع