ورزش در دیابت

ورزش در درمان دیابت بسیار موثر است، زیرا نه تنها باعث پائین آوردن قند خون و كاهش مقاومت به انسولین می شود، بلكه ریسك بیماریهای قلبی عروقی را نیز می كاهد و نیاز به دارو در دیابت نوع ۲ را نیز كاهش می دهد.
هنگامی كه یك فرد غیر دیابتی ورزش می كند، سطح انسولین، تحت تأثیر افزایش هورمونهای ضدانسولین (خصوصاً گلوكاگون) كاهش می یابد. به این ترتیب، افزایش مصرف گلوكز توسط ماهیچه، با افزایش تولید گلوكز توسط كبد مطابقت می یابد.
در افراد دیابتی كه انسولین یا داروهای كاهنده قند خون مصرف می كنند، هایپوگلایسمی مشكلی است كه با ورزش پیش می آید. این هایپوگلایسمی بیشتر بعد از ورزش اتفاق می افتد، زیرا بعد از ورزش كبد و ماهیچه نیاز به استفاده از گلوكز برای بازسازی گلیكوژن دارد كه این بازسازی ۳۰-۲۴ ساعت طول می كشد. برای جلوگیری از این افت قند خون یا باید غذای اضافه تر قبل ، در حین یا بعد از ورزش مصرف كرد و یا دوزانسولین را با افزایش فعالیت ورزشی كاهش داد.
از طرفی اگر در حالی كه قند خون بیشتر از mg/dl ۳۰۰-۲۵۰ است، ورزش شروع شود، هایپوگلایسمی وكتوز در اثر كمبود انسولین رخ می دهد، در این حالت ورزش باید متوقف شود.
● راهنمای ورزش:
تست قند خون قبل و بعد از ورزش، به تعیین نوع برنامه ورزشی شخص دیابتی بسیار كمك می كند، در كل با یك ساعت افزایش در مدت ورزش، خوردن ۱۵ گرم كربوهیدرات اضافه تر قبل یا بعد از ورزش، نیاز می شود. برای ورزشهای پرشدت تر، ۳۰ گرم كربوهیدرات در هر یك ساعت ممكن است نیاز شود. ورزش متوسط شدت با مدت كمتر از ۳۰ دقیقه ندرتاً احتیاج به مصرف كربوهیدرات یا انسولین اضافه تر دارد ولی با این وجود اگر قند خون كمتر از mg/dl ۱۰۰ باشد، مصرف یك غذای كوچك و كم حجم لازم می شود.
اغلب باید برای جلوگیری از هایپوگلایسمی ، دوزانسولین را مطابقت داد و این تطابق بیشتر در مورد ورزشی كه ۶۰-۴۵ دقیقه طول می كشد، اهمیت پیدا می كند. در بیشتر افراد دیابتی، كاهش متوسط (تقریباً %۲۰-۱۰) دوزانسولین تزریقی، برای جلوگیری از هایپوگلایسمی كافی است. برای ورزشهای طولانی تر و شدیدتر كاهش بیشتری در كل دوزانسولین روزانه (تقریباً ـــ - ـــ) ممكن است نیاز شود.
▪ بطور كل كاهش انسولین بر حسب شدت ورزش بطریق زیر است:
- ۱۰% برای ورزش یا فعالیت سبك
- ۲۰% برای ورزش یا فعالیت متوسط
- ۴۰-۳۰% برای ورزش یا فعالیت شدید
و بر حسب مدت ورزش، كاهش دوزانسولین كوتاه اثر به طریق زیر است:
- ۳۰% كاهش برای ورزش كمتر از یك ساعت
- ۴۰% كاهش برای ورزش ۲-۱ ساعته
- ۵۰% كاهش برای ورزش ۳ ساعته و بیشتر
قبل از انجام ورزش، گرم كردن لازم است تا ماهیچه برای فعالیت هوازی آمادگی پیدا كند. بطور ایده آل، در یك ورزش ۴۰-۳۰ دقیقه ای، قسمت هوازی ورزش تقریباً ۲۰ دقیقه باید ادامه یابد.
باید دانست كه حتی ۳ بار ورزش ۱۰ دقیقه ای در طول روز به جای یكبار ورزش۳۰ دقیقه‌ای، هم می تواند همان اثرات مفید را داشته باشد.
در دیابت نوع ۲، ورزش تا حدود زیادی باعث افزایش حسایت به انسولین و كاهش مقاومت به انسولین می شود و از آنجایی كه این حساسیت ایجاد شده به انسولین ۴۸ ساعت بعد از ورزش دوباره از بین می رود، تكرار ورزش در دوره های منظم برای كاهش مقاومت به انسولین در دیابت نوع ۲ لازم است. ورزش همچنین از اثر هورمون های ضدانسولینی می كاهد و باعث بهبود كنترل گلوكز می شود.
انجام ورزش بعد از خوردن غذا مفید است و باعث كاهش هایپرگلایسمی بعد از غذا (كه در دیابت نوع ۲ رایج است) می باشد.

گیتی بهدادی پور-كارشناس تغذیه

منبع : پزشک آن لاین