جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

رجعت امام حسین(ع) در قرآن و روایات


رجعت امام حسین(ع) در قرآن و روایات
از امام جعفر صادق(ع)، وارد گردیده: اول كسی كه به دنیا برمی‏گردد؛ حضرت امام حسین(ع)، و اصحاب او و یزید و اصحاب او خواهند بود. پس همه ایشان را بكشد مثل آنكه ایشان كشته‏اند چنانچه حق تعالی فرموده است: ثم رددنا لكم...«۶ و باز در روایت دیگری امام صادق(ع)، در تأویل همین آیه فرماید: »... ثم رددنا لكم الكره علیهم« اشاره است به خروج امام حسین(ع)، با هفتاد نفر از اصحابش... و به مردم گویند كه این حسین است كه بیرون آمده است تا مؤمنان شك در او نكنند و بدانند كه دجال و شیطان نیست و حضرت قائم در آن وقت در میان ایشان باشد...«۷.
»رجعت« را كه عبارت است از »بازگشت گروهی از مؤمنان خالص« و »طاغیان و كفار بسیار شرور« بعد از ظهور حضرت مهدی(ع) و »در آستانه رستاخیز«۱ باید از جمله اموری دانست كه اعتقاد بدان خاصه پیروان مكتب تشیع است. و از جانب امامان بزرگوار شیعه(ع)، تأكیدات فراوانی بر اعتقاد بدان وارد گردیده است؛ تا بدانجا كه در حدیثی از امام جعفر صادق(ع)، عدم ایمان به آن، همسنگ و هموزن انكار ایشان قرار داده شده و كسانی را كه بدین موضوع اعتقاد ندارند، خارج از دایره »امامت و ولایت« معرفی فرموده‏اند:
»از ما نیست كسی كه ایمان به رجعت نداشته باشد...«۲
باید دانست؛ امر رجعت اگر چه در ابتدا برای ما آدمیان - كه محصور در حصار مادیات هستیم - شگفت‏آور و عجیب به نظر می‏رسد، و به همین دلیل گاهی در این امر شك و تردید می‏نماییم و حتی زمانی هم پا را فراتر نهاده و به انكار آن می‏پردازیم!! ولی اگر عقل معاداندیش را كه با حجابهای هوی و هوس پوشیده نشده باشد به كار گیریم و در این امر كمی اندیشه كنیم؛ خواهیم دید كه بنا به چندین و چند دلیل عقلانی، وقوع رجعت، جای هیچ‏گونه استبعاد و شگفتی ندارد و نیز اگر در آیات قرآن كریم، غور و بررسی نماییم؛ بدین نكته پی می‏بریم كه در این كتاب آسمانی، دهها آیه وجود دارد كه هر یك به نوعی اثبات كننده موضوع رجعت می‏باشند و نه تنها آیات قرآن كریم كه احادیث و روایات بسیاری را در كتب معتبر حدیثی می‏توان مشاهده كرد كه بروقوع رجعت تأكید دارند.
و اما همانطور كه از تعریف رجعت كه در صدر این نوشتار ذكر شد، برمی‏آید، رجعت یعنی اعتقاد به بازگشت »مؤمنان خالص« و »كفار و ظالمان خالص«، آنان‏كه در طول حیات دنیوی خود جزو رهبران و سردمداران ایمان و كفر محسوب می‏شده‏اند، و بدین ترتیب در می‏یابیم كه امر رجعت تنها شامل عده‏ای از انسانها می‏شود و نه همه آنها! همانطور كه در حدیثی از امام جعفر صادق(ع)، می‏خوانیم كه فرمود:
»رجعت عمومی نیست بلكه جنبه خصوصی دارد؛ تنها گروهی بازگشت می‏كنند كه ایمان خالص یا شرك خالص دارند.«۳
و مطابق این حدیث شریف از جمله كسانی كه در هنگامه رجعت به این عالم برمی‏گردند كسانی هستند كه در ایمان، خالص و ناب بوده‏اند و به تعبیر رساتر، امام مؤمنان و مولای صالحان و مقتدای پرهیزگاران گردیده‏اند، كه یكی از آنها سالار شهیدان و سرور آزادگان حضرت ابا عبداللَّه‏الحسین(ع)، است، كه در برخی از آیات قرآن كریم و نیز تعداد كثیری از روایات و احادیث به رجعت آن حضرت تصریح گردیده است و آن را امری حتمی‏الوقوع دانسته‏اند، كه ذیلاً به دو نمونه از آیات قرآن كریم و تعدادی از روایات اسلامی كه در خصوص رجعت آن حضرت وارد شده است اشاره می‏نماییم:
الف) رجعت امام حسین(ع) در قرآن كریم:
همانطور كه قبلاً گفتیم در قرآن كریم پیرامون مسئله رجعت و نیز رجعت حسین بن علی(ع)، آیات فراوانی وجود دارد تا بدانجا كه گفته‏اند: »در قرآن ۱۸ آیه صریح در باب رجعت هست«۴ و از جمله این آیات، آیات ششم و هفتم از سوره مباركه نازعات می‏باشد: »در آن روز كه زلزله‏های وحشتناك همه چیز را به لرزه درمی‏آورند و به دنبال آن حادثه دومین رخ می‏دهد.«
این دو آیه شریفه اشاراتی دارند به حوادثی كه قبل از وقوع قیامت و رستاخیز روی می‏دهند كه از جمله آنها زلزله‏ای وحشتناك است كه همه چیز را درهم ریخته و نظام جهان را دگرگون می‏سازد.
»حضرت امام جعفر صادق(ع)، در (تأویل) این آیه شریفه فرموده‏اند:
»لرزاننده حسین بن علی(ع)، و حادثه دومین، علی بن ابیطالب(ع)، است. نخستین فردی كه (در رجعت) قبر او شكافته شده (و از آن بیرون می‏آید) و خاك را از سر می‏زداید، حسین بن علی(ع) است.«۵
و نیز در این زمینه باید به آیه ۶ از سوره مباركه اسراء اشاره كرد، كه خداوند عزیز در این آیه می‏فرماید:
»آنگاه شما را روبه‏روی آنها قرار داده و بر آنها غلبه دهیم و به مال و فرزندان نیرومند، مدد بخشیم و عده جنگجویان شما را بسیار گردانیم.«
این آیه شریفه نیز طبق روایتی كه از امام جعفر صادق(ع)، وارد گردیده، به موضوع رجعت امام حسین(ع)، اشاره دارد، چرا كه آن حضرت فرمود: اول كسی كه به دنیا برمی‏گردد؛ حضرت امام حسین(ع)، و اصحاب او و یزید و اصحاب او خواهند بود. پس همه ایشان را بكشد مثل آنكه ایشان كشته‏اند چنانچه حق تعالی فرموده است: ثم رددنا لكم...«۶ و باز در روایت دیگری امام صادق(ع)، در تأویل همین آیه فرماید: »... ثم رددنا لكم الكره علیهم« اشاره است به خروج امام حسین(ع)، با هفتاد نفر از اصحابش... و به مردم گویند كه این حسین است كه بیرون آمده است تا مؤمنان شك در او نكنند و بدانند كه دجال و شیطان نیست و حضرت قائم در آن وقت در میان ایشان باشد...«۷.
با توجه به دو آیه فوق‏الذكر این نكته به دست می‏آید كه امر رجعت و نیز رجعت امام حسین(ع)، از نظر این كتاب آسمانی امری شدنی خواهد بود و به همین دلیل جای شگفتی در آن وجود ندارد.
ب) رجعت امام حسین(ع)، در روایات:
یكی از منابع چهارگانه فقه اسلامی، حدیث و سنت است و به همین خاطر برای اثبات بعضی از احكام، قواعد و اعتقادات دینی ناگزیر از رجوع به احادیث و سنن منقول از پیامبر(ص)، و ائمه(ع)، هستیم، كه این مطلب درباره »رجعت« نیز صادق است. یعنی برای پی بردن به كم و كیف رجعت، در كنار استدلال به قرآن كریم و عقل، باید از احادیث و روایات نیز بهره گرفت.
باید دانست درباره امر رجعت و حوادث پیرامون آن، روایات و احادیث فراوانی در كتب روائی و حدیثی مضبوط است. تا جایی كه »شیخ حر عاملی در كتاب الایقاظ من‏الهجعه بالبرهان علی الرجعه، ۶۰۰ حدیث [درباره رجعت] روایت كرده است.«۸ ولی از آنجا كه بحث ما پیرامون رجعت امام سوم(ع)، است، فقط به برخی از روایاتی كه در آنها به رجعت آن حضرت تصریح گردیده می‏پردازیم.
روایت اول: »قطب راوندی و دیگران از جابر ازامام محمد باقر(ع)، روایت كرده است كه حضرت امام حسین(ع)، در صحرای كربلا، پیش از شهادت فرمودند: ... اول كسی كه زمین شكافته می‏شود و از زمین بیرون می‏آید من خواهم بود و بیرون آمدن من موافق می‏افتد با بیرون آمدن امیرالمؤمنین و قیام قائم ما...«۹
این روایت كه علامه مجلسی آن را در حق‏الیقین آورده است بر این نكته تصریح می‏فرماید كه اولین رجعت كننده در هنگامه رجعت، امام حسین(ع)، است و در این مورد، احادیث فراوانی نقل گردیده كه نمونه‏ای از آن را قبلاً و در شرح آیات سوره مباركه نازعات نیز ذكر كردیم.
روایت دوم:
»... عیاشی از حضرت امام جعفر صادق(ع)، روایت كرده است كه اول كسی كه به دنیا برمی‏گردد حضرت امام حسین(ع)، است و اصحاب او و یزید و اصحاب او، پس همه ایشان را بكشد مثل آن كه ایشان را كشته‏اند.«۱۰
در این روایت علاوه بر آنچه قبلاً بدان اشاره نمودیم یعنی اولویت امام حسین(ع)، در رجعت، به رجعت اصحاب آن حضرت و نیز مخالفان و دشمنان ایشان هم اشاره گردیده و همانطور كه ملاحظه می‏شود تصریح گردیده كه در واقعه رجعت، گوئی صحنه حماسه آفرین عاشورا بار دیگر تكرار گردیده و مجدداً مقاتله‏ای بین آن حضرت و سپاه یزید درمی‏گیرد كه سرانجام و عاقبت آن، پیروزی و غلبه سپاه امام(ع)، بر سپاه كفر است و در واقع انتقام فجایع حادثه عاشورا از یزیدیان گرفته می‏شود. و البته این انتقام‏گیری از ظالمان و ستمگران، تنها منحصر به واقعه عاشورا نبوده، بلكه مطابق روایتی كه از امام كاظم(ع)، وارد شده، در هنگامه رجعت بسیاری از مؤمنان از دشمنان خود، طلب حقوق پایمال شده خویش را می‏نمایند و علاوه بر آن از عده‏ای از دشمنان خود، انتقام می‏گیرند:
»... ارواح مؤمنان با ارواح دشمنان ایشان به سوی بدنها برمی‏گردند تا حق خود را از ایشان استیفاء كنند. هر كه ایشان را عذاب و شكنجه كرده باشد انتقام از او بكشند و...«۱۱
روایت سوم :
»... از حضرت امام محمد باقر(ع)، روایت گردیده كه اول كسی كه در رجعت برخواهد گشت حضرت امام حسین(ع)، خواهد بود و آن مقدار پادشاهی خواهد كرد كه از پیری، موهای ابروهای او بر روی دیده‏اش آویخته شود.«۱۲
مطابق این روایت و روایات مشابه دیگر، در هنگامه رجعت برای برخی از ائمه(ع)، دورانی است كه در طی آن در پهنه گیتی به حكمرانی پرداخته و حكومت می‏نمایند، كه از جمله آنها امام حسین(ع)، است كه دوران حاكمیت آن حضرت بسیار طولانی خواهد بود.
باید دانست كه از این روایت استفاده می‏شود كه فاصله بین قیام حضرت صاحب(ع)، و رجعت تا وقوع رستاخیز و برپا شدن قیامت، فاصله‏ای طولانی خواهد بود كه در این فاصله همانطور كه گفتیم عده‏ای از اولیای الهی حكومت می‏كنند و دنیا، روزگاری سرشار از صلح و صفا را به خود خواهد دید. دورانی كه نشانی از ظلم و ستم وجود ندارد و »نیكان به دیدن دولت ائمه(ع) خوشحال شده و دیده‏های ایشان روشن می‏گردد...«۱۳.
از آنچه گفتیم نتیجه گرفته می‏شود كه اولاً امر رجعت، امری حتمی الوقوع است و ثانیاً این امر منحصر به برخی از صلحا و اشقیا می‏شود و نه همه آنها، كه از آن جمله‏اند، امام حسین(ع)، كه نخستین مراجعت كننده به دنیا است و پس از انتقام‏گیری از پدیدآورندگان فاجعه عاشورا و گستردن صلح و صفا و آرامش در عرصه گیتی، مدت بسیاری را به اداره امور عالم و حاكمیت بر جهان بشریت می‏پردازند.
پی‏نوشتها :
۱ . تفسیر نمونه ج۱۵، ص۵۵۵.
۲ . علامه مجلسی، حق‏الیقین، ج۲، ص۲.
۳ . تفسیر نمونه ج۱۵، ص۵۶۰.
۴ . حسین عمادزاده، منتقم حقیقی، ص۴۸۱.
۵ . فضائل و سیره امام حسین(ع)، در كلام بزرگان، عباس عزیزی، ص۶۹.
۶ . حق الیقین ج۲ ص۱۲
۷ . حق‏الیقین ج۲ ص۱۶
۸ . حسین عمادزاده، منتقم حقیقی، ص۴۸۲.
۹ . علامه مجلسی، حق‏الیقین، ج۲، ص۷.
۱۰ . همان، صص۱۲ù۱۱.
۱۱ . همان، ص۷.
۱۲. همان
۱۳. همان، ص۱۰.
منبع : ماهنامه موعود


همچنین مشاهده کنید