«ترین های» لیگ ۴۶ ساله

تا قبل از برگزاری اولین دوره مسابقات باشگاهی در ایران با نام لیگ، مسابقات فوتبال به صورت استانی برگزار می شد و تیم های منتخب استان ها هر ساله در یك شهر به صورت متمركز مسابقات را برگزار و قهرمان را مشخص می كردند. اگرچه اولین دوره مسابقات باشگاهی در سال ۱۳۳۹ برگزار شد، اما اولین دوره مسابقات واقعی قهرمانی باشگاه ها در سال ۱۳۴۹ به اجرا درآمد و از آن زمان تاكنون ۲۴ دوره لیگ برگزار شده است.
لیگ فوتبال در ایران تحت نام ۵ عنوان برگزار شده است: لیگ منطقه ای، لیگ تخت جمشید، لیگ قدس، لیگ آزادگان و لیگ برتر. تعداد تیم ها و شكل برگزاری مسابقات بارها دچار تغییر شده است: از ۸ تیم در اولین دوره تا ۲۴ تیم در فصل ۷۳ و شكل برگزاری نیز از انجام مسابقات به صورت متمركز گرفته تا انجام مسابقات در یك گروه و ۲ گروه متغیر بوده است.
در مورد فصل مسابقات نیز بایستی اشاره شود كه برخلاف تمام لیگ های معتبر دنیا زمان ثابتی برای شروع و پایان لیگ وجود نداشته است. به جز در دوره ای كه لیگ تخت جمشید برگزار می شد و ثبات نسبی در فصل مسابقات وجود داشت (فصل فوتبال اسفند آغاز و آذر سال بعد پایان می گرفت)، حتی در لیگ برتر و حرفه ای نیز زمان ثابتی برای شروع لیگ تاكنون تعیین نشده است. برای اولین بار لیگ با حضور ۱۸ تیم برگزار می شود تا فوتبال ایران لیگ ۱۸ تیمی را نیز تجربه كند.
● هفتادمین تیم از همدان می آید
طی ادوار گذشته لیگ، ۶۸ تیم در مسابقات شركت كرده اند و در فصل جدید با حضور تیم های پاس همدان و شیرین فراز كرمانشاه این تعداد به ۷۰ خواهد رسید. تهران با شركت دادن ۱۹ تیم ركوردار است كه برخی از این تیم ها مثل عقاب، بانك ملی، دارایی، بانك تجارت، كشاورز، بانك سپه، پارس خودرو و بهمن امروزه وجود خارجی ندارند.
توزیع جغرافیایی تیم های حاضر در لیگ بدین ترتیب بوده است: خوزستان (۱۱ تیم)، مازندران (۸ تیم)، گیلان (۷ تیم) فارس و اصفهان (۴ تیم) آذربایجان شرقی و خراسان (۳ تیم) بوشهر و یزد (۲ تیم) و استان های هرمزگان، لرستان، آذربایجان غربی، مركزی و كرمان هر كدام یك تیم در لیگ داشته اند. در فصل جدید نیز همدان و كرمانشاه به فهرست استان های صاحب تیم در لیگ سطح اول اضافه می شوند.
● پرافتخارترین تیم پرسپولیس تهران (۸قهرمانی)
پرافتخارترین تیم تاریخ لیگ پرسپولیس است كه ۸ بار عنوان قهرمانی را به خود اختصاص داده است. این تیم در سال های ۵۰ و ۵۲ و ۵۴ و ۷۴ و ۷۵ و ۷۷ و ۷۸ و ۸۰ موفق به تصاحب جام قهرمانی شده است و علاوه بر این ۷ مقام نایب قهرمانی و ۴ مقام سومی نیز در كارنامه دارد. استقلال و پاس دیگر تیم های پرافتخار لیگ هستند. در بین شهرستانی ها نیز سپاهان و فولاد موفقترین تیم ها بوده اند.
● طولانی ترین و كوتاهترین دوره
فصل ۷۶ لیگ آزادگان، طولانی ترین دوره لیگ بود كه بیش از یك سال طول كشید! این فصل از ۲۰ تیر ۱۳۷۶ آغاز و در روز ۲۳ مرداد ۷۷ با دیدار استقلال و بهمن به پایان رسید.
كوتاهترین فصل مسابقات نیز مربوط به اولین دوره لیگ بود كه مسابقات به صورت متمركز و طی ۱۰ روز در تهران انجام شد.
● بیشترین حضور پرسپولیس تهران (۲۴ حضور)
پرسپولیس تنها تیمی است كه در تمام ادوار لیگ حاضر بوده و هرگز به دسته پایین تر سقوط نكرده است. سرخپوشان پایتخت در ۲۴ دوره لیگ حضور داشته اند و اگرچه در فصل ۷۶ از ادامه لیگ كناره گیری كردند، اما در آن دوره نیز ۸ بازی انجام دادند. پس از پرسپولیس، پاس كه امروز وجود خارجی ندارد و استقلال بیشترین حضور در لیگ را داشته اند. در بین تیم های شهرستانی نیز سپاهان با ۲۱ دوره حضور ركورددار است.
● بیشترین امتیاز در یك فصل پرسپولیس تهران (۶۵ امتیاز)
پرسپولیس در فصل ۷۷ لیگ آزادگان طی ۳۰ بازی با ۱۹ برد و ۸ تساوی، ۶۵ امتیاز كسب كرد كه بالاترین امتیاز كسب شده طی یك فصل در تاریخ لیگ است. در لیگ برتر نیز فولاد در فصل ۸۳ با كسب ۶۴ امتیاز ركورد قابل توجهی از خود برجای گذاشت.
● بیشترین گل زده در یك فصل استقلال تهران (۵۸ گل)
آبی های تهران در اولین دوره لیگ پس از انقلاب در سال ۶۸ طی ۲۰ بازی مرحله گروهی ۵۲ گل و در مرحله نیمه نهایی و نهایی نیز با به ثمر رساندن ۶ گل دیگر و مجموع ۵۸ گل تهاجمی ترین تیم تاریخ لیگ لقب گرفتند.
● برترین گلزن تاریخ لیگ ادموند بزیك (۸۴ گل)
ادموند بزیك مهاجم اسبق پرسپولیس، سپاهان و آرارات با به ثمر رساندن ۸۴ گل برترین گلزن تاریخ لیگ است. بزیك ۳۲ گل در پرسپولیس، ۳۰ گل در سپاهان و ۲۲ گل در آرارات به ثمر رساند و یك بار نیز عنوان آقای گلی لیگ را به دست آورد. سایر گلزنان برتر تاریخ لیگ عبارتند از:
▪ علی اصغر مدیر روستا (پاس، بهمن و پیكان) ۸۱ گل
▪ رضا عنایتی (استقلال و ابومسلم) ۸۰ گل
▪ رضا صاحبی (پیام و ذوب آهن) ۶۸ گل
▪ رسول خطیبی (پاس، ذوب آهن و سپاهان) ۶۶ گل
● برترین گلزن خارجی لئون استپانیان (۴۱ گل)
هافبك باسابقه ارمنستانی كه ۲ فصل قبل به كار خود در لیگ ایران پایان داد، با ۴۱ گل بهترین گلزن خارجی تمام ادوار لیگ محسوب می شود. لئون ۳۹ گل در سپاهان و ۲گل نیز برای آرارات به ثمر رساند، اما در ذوب آهن گلی به ثمر نرساند. لئون ۱۱ فصل در لیگ برای تیم های آرارات، سپاهان و ذوب آهن بازی كرد.
● برترین گلزن فصل رضا عنایتی (۲۱ گل)
در فصل ۸۴ لیگ برتر، رضا عنایتی گلزن تیم استقلال با به ثمر رساندن ۲۱ گل ركورد تاریخی از خود برجای گذاشت. عنایتی یك فصل قبل با ۲۰ گل با ركورد فرشاد پیوس در فصل ۷۳ برابری كرده بود.
● بیشترین گل در یك بازی رضا عنایتی (۷ گل)
در آن بازی معروف فصل ۸۰ كه ابومسلم ۹ ـ۲ استقلال رشت را برد، رضا عنایتی به تنهایی ۷ گل به ثمر رساند و همین گل ها مهاجم ابومسلم را به عنوان آقای گلی اولین دوره لیگ برتر رساند.
● گلزنی در بازیهای پیاپی نادر دست نشان (۸ بازی)
در فصل ۷۲ لیگ آزادگان، نادر دست نشان مهاجم تیم نساجی مازندران در ۸ بازی متوالی تیمش، ۹ گل به ثمر رساند و ركورد جالبی از خود ثبت كرد.
● بیشترین كارت قرمز علیرضا واحدی نیكبخت (۷ كارت قرمز)
واحدی نیكبخت ستاره فعلی پرسپولیس با ۷ بار اخراج در لیگ این ركورد منفی را به خود اختصاص داده است. نیكبخت در استقلال ۶ بار و در پرسپولیس نیز یك بار كارت قرمز دریافت كرده است. علیرضا سهندرازیان بازیكن سابق پاس و ستار همدانی با ۶ كارت قرمز دیگر ركوردداران كارت قرمز در لیگ هستند.
● سنگین ترین محرومیت مجتبی محرمی (۳ سال)
سنگین ترین محرومیت انضباطی در لیگ پس از بازی جنجالی پرسپولیس- استقلال در فصل ۷۳ برای مجتبی محرمی بازیكن پرسپولیس اختصاص یافت. البته محرمی پس از تحمل نصف دوره محرومیت خود بخشیده شد.
ابو امیریان بازیكن اسبق آرارات و سعید باغوردانی بازیكن استقلال نیز در دهه ۵۰ به دلیل زد و خورد با داور یك سال محروم شده بودند.
● بهترین پیروزی پرسپولیس تهران ـ شاهین بوشهر (۱۰ ـ ۱)
تنها تیمی كه در یك بازی لیگ گل های به ثمر رسانده خود را ۲ رقمی كرده پرسپولیس است كه در هفته ششم فصل ۷۳ لیگ آزادگان تیم شاهین بوشهر را ۱۰ - ۱ شكست داد.
در لیگ برتر نیز بهترین برد متعلق به ابومسلم مشهد است كه ۹- ۲ استقلال رشت را در فصل ۸۰ با شكست مواجه ساخت.
● باسابقه ترین بازیكن یحیی گل محمدی (۱۴ فصل)
كاپیتان صباباتری كه در این فصل پانزدهمین فصل حضورش در بالاترین سطح فوتبال را تجربه می كند، تنها بازیكن باقیمانده از اولین دوره لیگ پس از انقلاب در سال ۶۸ است كه هنوز در لیگ فعال است.
گل محمدی اولین بار در سال ۶۸ با تراكتورسازی لیگ را تجربه كرد و پس از آن با تیم های بانك تجارت، پرسپولیس، فولاد و صباباتری به حضورش ادامه داده است.
● بیشترین بازی در لیگ علیرضا پورمند (۲۹۶ بازی)
كاپیتان سابق ابومسلم و فعلی تراكتورسازی ركورددار بیشترین بازی در لیگ است.
پورمند از فصل ۷۳ با بانك تجارت تهران بازی در لیگ را تجربه كرد و پس از آن با تیم های سپاهان، ذوب آهن، پاس، فجر سپاسی و ابومسلم به حضورش در لیگ تداوم بخشید.
پورمند طی ۱۲ فصل حضور در لیگ ۲۹۶ بار به میدان رفت و ركورد تاریخی را به ثبت رساند. در بین بازیكنان خارجی نیز آرمناك پطروسیان با ۲۷۷ بازی ركورددار است.
● بیشترین حضور یك مربی محمود یاوری (۳۴۰ بازی)
سرهنگ كهنه كار فوتبال ایران كه در فصل جاری هدایت تیم برق شیراز را بر عهده دارد، ركورددار مربیگری در لیگ فوتبال ایران است. یاوری كه در اولین و دومین دوره لیگ به عنوان بازیكن با پاس در لیگ حضور داشت، از سال ۱۳۵۲ با ذوب آهن مربیگری را شروع كرد و پس از آن در تیم های سپاهان، فجر سپاسی، برق شیراز، پاس، ابومسلم، تراكتورسازی و استقلال اهواز فعالیت كرده است.
یاوری كه با ۶۸ سال مسن ترین مربی فعلی لیگ است، ۳۴۰ بار به عنوان مربی در ادوار گذشته لیگ هدایت تیم های فوق را برعهده داشته است.
● بیشترین بازیكن خارجی یك تیم ذوب آهن اصفهان (۱۸ بازیكن)
ذوب آهن اصفهان تا فصل قبل از ۱۸ بازیكن خارجی در تركیب خود طی ادوار گذشته لیگ استفاده كرده است كه در بین تیم های حاضر در لیگ یك ركورد محسوب می شود.
ذوبی ها در فصل ۷۳ سرگی پا ناماریوف روسی را به عنوان اولین خارجی به خدمت گرفتند.
۸ بازیكن خارجی ذوب آهن ارمنستانی و سایر بازیكنان از كشورهای آذربایجان، نیجریه، مولداوی، برزیل، اسلواكی، سنگال، پرتغال و اروگوئه بوده اند.
● پرافتخارترین مربی علی پروین (۳ قهرمانی)
سلطان محبوب فوتبال ایران با كسب ۳ عنوان قهرمانی، پرافتخارترین مربی لیگ محسوب می شود. پروین طی ۳ فصل ۷۷ و ۷۸ و ۸۰ پرسپولیس را به عنوان قهرمانی لیگ رساند. پروین علاوه بر لیگ، با كسب بیش از ۱۵ جام پرافتخارترین مربی تاریخ فوتبال ایران نیز هست.
● بیشترین عنوان آقای گل غلامحسین مظلومی و رضا عنایتی (۳ بار)
در ۲۴ دوره گذشته لیگ ۲ بازیكن موفق شده اند عنوان آقای گلی خود را ۳ بار تكرار كنند.
غلامحسین مظلومی طی ۲ فصل ۵۲ و ۵۳ لیگ تخت جمشید با استقلال تهران و در فصل ۵۵ با شهباز تهران عنوان آقای گل لیگ را به دست آورد.
غلامرضا عنایتی نیز طی ۲ فصل ۸۳ و ۸۴ با استقلال و ۸۰ با ابومسلم این عنوان را به خود اختصاص داد.
● پرافتخارترین بازیكن بهروز رهبری فر (۶ قهرمانی)
بهروز رهبری فر مدافع سابق پرسپولیس و پاس تهران، با ۶ عنوان قهرمانی پرافتخارترین بازیكن لیگ است. كاپیتان سابق پرسپولیس طی سال های ۷۴ و ۷۵ و ۷۷ و ۷۸ و ۸۰ با پرسپولیس و ۸۲ با پاس به عنوان قهرمانی لیگ دست یافته است و بعید است كه تا سال ها بازیكنی موفق به كسب این تعداد عنوان قهرمانی شود.
● ركورد حفظ دروازه بهرام مودت (۸۴۴ دقیقه)
بیشترین دقایق بدون گل خورده متعلق به بهرام مودت دروازه بان پرسپولیس است كه در لیگ فصل ۵۴ طی ۸ بازی و به مدت ۸۴۴ دقیقه دروازه خود را بسته نگه داشت و در بازی نهم علی نیاكانی مهاجم ملوان به این ركورد پایان داد.
● اولین ها
▪ اولین بازی: پاس تهران ـ تاج شیراز
▪ اولین گلزن: محمود یاوری (پاس)
▪ اولین داور: ارشد برازنده
▪ اولین اخراجی: همایون بهزادی (پرسپولیس)
▪ اولین هت تریك: حسین كلانی (پرسپولیس)
▪ اولین قهرمانی: استقلال تهران
● بازیكنان خارجی
اگرچه تعداد بازیكنان خارجی لیگ این فصل نسبت به فصل گذشته كاهش یافته است، اما به جز تیم های فجر سپاسی و ملوان كه در تاریخ خود هرگز از بازیكن خارجی استفاده نكرده اند و استقلال اهواز، ۱۵ تیم دیگر لیگ برتر حداقل یك بازیكن خارجی به تركیب خود اضافه كرده اند و تاكنون حضور ۳۵ بازیكن قطعی شده است و البته احتمال افزایش این تعداد در نیم فصل وجود دارد چرا كه با وجود قوانین محدودكننده در استفاده از بازیكنان لیگ برتری تیم ها برای كامل كردن تركیب خود به استفاده از بازیكنان خارجی تمایل بیشتری دارند. نكته قابل توجه این است كه تیم ها به استفاده از بازیكنان نسبتاً با كیفیت از امریكای جنوبی گرایش دارند و حضور ۱۰ بازیكن برزیلی و اروگوئه ای در لیگ گواه این مدعاست. همچنین ۲۰ بازیكن نیز سابقه حضور در فوتبال ایران را دارند و قرارداد آنها تمدید یا از تیم های دیگر منتقل شده اند. بازیكنان خارجی كه در این فصل در لیگ حضور دارند عبارتند از:
▪ پرسپولیس تهران ـ ژاك الونگ (كامرون)
▪ استقلال تهران ـ سان جان اورسویچ (مقدونیه)
▪ سایپا تهران ـ آدریانو آلوز و آواندرو سیلوا (برزیل) علی ترائوره (مالی)
▪ صباباتری تهران ـ المیر تولیا، آلن آودیچ و مارینكو ماكیچ (بوسنی)
▪ راه آهن تهران ـ گئورگ كاسپاروف و هاملت میختاریان (ارمنستان)
▪ پیكان تهران ـ تاریبو وست (نیجریه)
▪ پاس همدان ـ طابق گوویچ و امیر بوچا (بوسنی)، ولادیمیر میسیوویچ (صربستان)
▪ شیرین فراز كرمانشاه ـ بدرا دیاكی (مالی)
▪ نفت آبادان ـ مارسلو دی سوزا (اروگوئه) لئوناردو وبیمنتا و رناتو مدریوس (برزیل)
▪ برق شیراز ـ محمدناصر (عراق) و مارتین كانگارو (اروگوئه)
▪ مس كرمان ـ سوكو بوفانا (مالی)، پائولو روبرتو داسیلوا (برزیل) و جرادو آریل سانتوس (اروگوئه)
▪ ابومسلم مشهد ـ فرانك آتسوی (توگو)، دنی اولروم (نیجریه) و ایوان پتروویچ (صربستان)
▪ ذوب آهن اصفهان ـ مارتین محمد منساه (غنا)، فابیو خواكیم داسیلوا (برزیل عیسی آندوی (سنگال) و آرمن تیگوانیان (ارمنستان)
▪ سپاهان اصفهان ـ جابا موجیری (گرجستان) عمادرضا و عبدالوهاب ابوالهیل (عراق) ـ پرنس كبیربلو (نیجریه)
▪ پگاه گیلان ـ ساشا ایلیچ (مقدونیه) و آكوستنی گیلائوری (گرجستان)

اصغر زارعی

منبع : روزنامه ایران ورزشی