غنی سازی شغلی، راه رهایی سازمان و کارکنان از دیوان سالاری

غنی‌سازی شغلی (Job Enrichment) واژه‌ای است که این روزها در بسیاری از سازمان‌ها، شرکت‌ها، مؤسسات از آن بسیار سخن می‌رود.
فردریک هرزبرگ، مؤسس مکتب انسانی، این واژه را وضع کرد تا در پرتو آن، تحجر و رکود را از کالبد سازمان‌ها و مؤسسات برگیرد. همچنین راهی است تا سازمان‌ها، خود و کارکنانشان را از بند اسارت برهانند.
هرزبرگ با هوشمندی دریافت آسیب‌های جزئی که سازمان در گذر زمان بر پیکر خود و کارکنان وارد می‌کند، پویایی را از سازمان‌ها می‌گیرد، همچنین اختلال‌های شدیدی بر کارکنان وارد می‌کند. آسیب‌های بزرگ و عمده، دشواری‌های عمیق‌تری را بر سازمان و کارکنان وارد می‌سازد.
جالب آنکه هرزبرگ، افزون بر وضع این واژه ـ غنی‌سازی شغلی ـ راه ‌رهایی از بند اسارت را نیز نشان می‌دهد تا سازمان‌ها پویا باشند، کارکنانشان هم کمتر با اختلالات سروکار داشته باشند. در نگاه او، دو راه برای رهایی از بند اسارت وجود دارد. این دو راه بزرگ‌ترین فرصت برای غنی‌سازی شغلی است.
● دو راه رهایی از بند اسارت
دو راه رهایی از بند اسارت عبارتند از:
۱) خود و افرادشان را از بند اعداد و ارقام رهایی بخشند.
۲) به توسعه خلاقانه نقش کارکنانشان بپردازند.
برای درک راه‌حل درخشان هرزبرگ، به سازمان‌ها و مؤسسات خود بنگریم. تا چه حد وقت، هزینه و توان سازمان‌ها درگیر گزارش‌های متعدد و متفرق است. تأسف‌آور آنکه بسیاری از این گزارش‌ها در بند آنند تا برای نشان دادن عملکرد خود، اعداد و ارقام ردیف کنند. بدین رو رنج طاقت‌فرسایی را بر کارکنان تحمیل می‌کنند تا برای درخشان جلوه دادن عملکرد سازمان و مؤسسه، فهرست‌های مفصلی از اعداد و ارقام را با نمودار و جداول زینت بخشند.
هزینه‌های سنگینی برای جلدسازی، تکثیر، بسته‌بندی‌های شیک، هزینه‌های ارسال اختصاص می‌یابد تا گزارش عملکردها در اختیار افراد بالاتر یا مؤسسات ذیربط قرار گیرد.
جالب آنکه گاه هم تهیه‌کنندگان می‌دانند گزارش آن‌ها خوانده نمی‌شود، و هم دریافت‌کنندگان می‌دانند فرصتی برای مطالعه چنین گزارشی نیست. در صورت داشتن فرصت، حجم اوراق و جداول و نمودارهای متعدد و متنوع قابل تردید است و ظاهراً "چاق کردن اعداد و ارقام" وجهه همت قرار گرفته است.
این در حالی است که بسیاری از فعالیت‌های اساسی و مؤسسه و سازمان بر زمین مانده و جملگی خواجگان در بند نقش ایوانند.
دومین توصیه هرزبرگ برای رهایی از اسارت، توسعه خلاقانه نقش کارکنان است. این بار نیز نگاهی به سازمان و مؤسسه خود بیندازید. تأکید سازمان‌ها و مؤسسات عموماً چیست؟
به نظر می‌رسد بیشتر مؤسسات و سازمان‌ها دوست دارند کارکنانشان همان نقش‌هایی را اجرا کنند که از بدو استخدام به آنان اعلام شده است.
بدون تردید اجرای نقش‌های پیشین و تکرار مکررات وظایف، نیازی به تغییرات جدید ندارد. کارکنان از سازمان انتظار تازه‌ای ندارند، مدیران نیز با همان عملکرد پیشین، سازمان را به پیش می‌رانند. گو آنکه کارکنان در تکرار مکررات، احساس ملال‌آوری خواهند داشت اما کم‌کم به این وضعیت نیز عادت می‌کنند.
این در حالی است که برای عبور از ملالت‌های کسالت‌بار، ضروریست تواناسازی کارکنان در دستور کار قرار گیرد. کارکنان توانا، انتظارات و توقعات بیشتری از سازمان خواهند داشت، مدیران را نیز در موقعیت تازه، ارزیابی می‌کنند و این همیشه به سود مدیران نیست.
فراموش نباید کرد سازمان‌ها پدید می‌آیند تا کارکنان را یاری کنند به موفقیت و کامیابی دست یابند. از این رو مدیران هوشمند همیشه این پرسش اساسی را پیش روی خود قرار می‌دهند که چگونه می‌توان سازمان‌ها را بسیج کرد تا کارکنانشان را در دستیابی به کامیابی و موفقیت یاری بخشند

الهه موسوی

منبع : مرکز خدمات مشاوره‌ای صنعت نفت