اقتصاد پوتین

دو دورهء رییس‌جمهوری پوتین در روسیه در حال پایان یافتن است. روس‌ها در دوران حکومت پوتین دوران جدیدی از رونق اقتصادی و اقتدار سیاسی را تجربه کردند و اکنون دیگر کم‌تر کسی دوران بحران‌های اقتصادی و سیاسی تحت رهبری بوریس یلتسین را به یاد دارد. دمیتری مدویدیف معاون اول نخست‌وزیر روسیه و ارشدترین مقام اقتصادی در حکومت ولادیمیرز پوتین دربارهء تغییر اوضاع اقتصادی کشور می‌گوید: « اقتصاد روسیه در شمار ۱۰ اقتصاد برتر دنیا قرار دارد زیرا اقتصاد روسیه روند توسعهء پایداری را از خود به نمایش گذارده است.»
وی اخیرا در همایش جهانی تامین اجتماعی مسکو که در آن نمایندگانی بیش از ۱۰۰ کشور جهان حضور داشتند اعلام کرد: «اقتصاد ما دوران افسردگی و افت دراز مدت تولیدات را پشت سر گذاشته و به جمع ۱۰ اقتصاد برتر جهان وارد شده است.»
معاون اول نخست‌وزیر روسیه به شاخص‌های اصلی توسعهء اجتماعی-اقتصادی روسیه اشاره کرده و می‌گوید: «طی سالیان اخیر رشد تولید ناخالص داخلی در کشور سالانه شش تا هفت درصد بوده و درآمدهای واقعی مردم ۱۰ تا ۱۲ درصد افزایش یافته است. تقریبا تعداد بی‌بضاعتان در روسیه دو برابر کاهش یافته و طی سه سال اخیر تعداد اشتغال بکار مردم تا سه میلیون نفر افزایش پیدا کرده است. در عین حال به گفته مدویدیف پایین بودن تعداد زاد و ولد، بالابودن درصد مرگ و میر، شاخص غیرقابل قبول سلامت جمعیت و عدم سیاست موثر در زمینهء مهاجرت باعث جلوگیری از روند توسعهء اجتماعی- اقتصادی روسیه شده است.»
● رشد اقتصادی
رشد اقتصادی روسیه به‌عنوان مهم‌ترین شاخص نشان‌دهندهء وضعیت اقتصادی کشور طی نیمهء اول امسال به ۹/۷ درصد رسیده است. ولادیمیر سوکولین رییس ادارهء کل آمار روسیه (روس استات) اعلام کرده که تولید ناخالص داخلی در روسیه طی شش ماه اول سال جاری میلادی ۹/۷ درصد افزایش داشته است. این در حالی است پیش‌تر اطلاع داده شده بود که در سه ماههء اول سال ۲۰۰۷ میلادی، تولید ناخالص داخلی ۹/۷ درصد و در سه ماه دوم ۸/۷ درصد افزایش داشته است.
● افزایش حجم تولید ناخالص داخلی
پیش‌بینی رسمی دولت در رابطه با افزایش حجم تولید ناخالص داخلی برای سال‌جاری برابر با ۵/۶ درصد است، اما گرمان گرف وزیر توسعهء اقتصادی و بازرگانی روسیه اعلام کرده که پیش‌بینی رشد این شاخص در آینده‌ای نزدیک به ۲/۷ تا۴/۷ درصد ارتقا خواهد یافت.
رییس روس استات همچنین در رابطه با برخی از شاخص‌های اقتصاد کلان طی هفت ماه اول سال جاری اطلاع داده که تولید صنعتی ۷/۷ درصد، مبادلات تجاری غیرکلان ۲/۱۴ درصد، واردات حدود ۳۷ درصد، سرمایه‌گذاری ۷/۲۲ درصد، درآمد واقعی مردم روسیه ۹/۱۱ درصد و حقوق واقعی ۱/۱۷درصد رشد داشته‌اند.
● سرمایه‌گذاری خارجی
در همین حال اعلام شده است که سرمایه‌گذاری خارجی در اقتصاد مسکو طی سال‌جاری میلادی به بیش از ۵۰ میلیارد دلار می‌رسد.
یوری لوژکوف- شهردار مسکو در دیدار با نمایندگان اتحادیه محافل تجاری خارجی و شرکت‌های عضو انجمن تجاری بین‌المللی مسکو اعلام کرده که حجم سرمایه‌گذاری‌های خارجی در اقتصاد مسکو طی سال جاری در حدود ۵۰ تا۶۰ میلیارد دلار خواهد بود.
وی می‌گوید: «طی سه ماههء اول سال‌جاری حجم سرمایه‌گذاری‌های خارجی ۱۸ میلیارد دلار خواهد بود و در حال حاضر مشغول بررسی سه ماههء دوم سال جاری هستیم. به عنوان مثال حجم سرمایه‌گذاری‌های مستقیم خارجی از سوی آمریکا در اقتصاد روسیه در پایان ماه ژوئن سال جاری ۶/۳ میلیارد دلار و سرمایه‌گذاران روسیه در آمریکا ۷۰۶ میلیون دلار بوده است.»
البته رییس‌جمهوری روسیه هشدار داده که این کشور در پاسخ به تصویب قانون محدودیت حضور سرمایه‌گذاران خارجی در اقتصاد آمریکا، مجبور خواهد شد که تدابیری مشابه را برای دفاع از منافع خود اتخاذ کند.
کارشناسان معتقدند که نمایندگان مجلس روسیه باید در ساختار وزارت انرژی این کشور در خصوص اجازهء دستیابی سرمایه‌گذاران خارجی به معادن استراتژیک تجدید نظر کنند.
پوتین می‌گوید: «این گامی در دور شدن از اقتصاد آزاد است; در روسیه مدت زمانی طولانی از تصویب چنین لایحه‌هایی اجتناب ورزیده شده بود، اما کارشناسان معتقدند اکنون دستان روسیه باز شده و اگر کار به این گونه ادامه یابد، ما باید گام‌های متناسبی برای دفاع از منافع خود اتخاذ کنیم. در روسیه لایحه‌ای مشابه قانون مذکور در آمریکا وجود دارد، اما تاکنون توسط مجلس دوما تصویب نشده است. بر اساس طرح مذکور سرمایه‌گذاران خارجی تنها وقتی می‌توانند بیش از ۲۵ درصد از سهام موسسات مهم استراتژیک را خریداری کنند که این اقدام آن‌ها با کسب مجوز کمیسیون دولتی خریداری که ریاست آن بر عهده نخست‌وزیر است، همراه باشد.»
در روسیه سازمان‌های امنیتی می‌توانند در معاملهء خرید شرکت‌های انرژی توسط خارجی‌ها تاثیر بگذارند ومعامله خرید شرکت‌های مهم و عملا همهء موسسات استراتژیک باید توسط سازمان فدرال امنیت روسیهء «اف اس ب» تایید شود.
ایگور نیکولایف مدیر ادارهء تحلیل استراتژیک می‌گوید: «هیچ مانعی برای نمایندگان مجلس وجود ندارد که در جهات مختلف مانند تعداد بخش‌ها و شرکت در ادارهء آن‌ها اعمال محدودیت کنند. اروپا و آمریکا نیز خواسته‌های خود را از سرمایه گذاران خارجی تشدید می‌کنند. یوسف دیسکین رییس شورای استراتژی ملی نیز معتقد است: محدودیت‌های مقرر در لایحهء مذکور ممکن است که سخت‌تر شوند اما در چارچوب آنچه که در لایحه وجود دارد، خواهد بود به‌عنوان مثال در بخش نفت و گاز با میزان ذخایر «بازی خواهد شد» و در بخش دفاعی خرید سهام کنترل بیش از ۵۱ درصد ممنوع خواهد شد.»
ویکتور پلسکاچفسکی رییس کمیتهء مالکیت روسیه نیز معتقد است که اعمال محدودیت برای دستیابی سرمایه‌گذاران آمریکایی به منابع اقتصادی روسیه، در صورتی امکان‌پذیر خواهد شد که آمریکا فقط دستیابی سرمایه‌گذاران روسی را محدود کند.
● حجم ذخیره ارز و طلا
بانک مرکزی روسیه نیز در گزارشی اعلام کرده که حجم ذخیرهء ارز و طلای روسیه در روز هفت سپتامبر به ۱/۴۱۷ میلیارد دلار در مقابل ۴۱۶ میلیارد دلار در تاریخ ۳۱ اوت رسیده است. به این ترتیب ظرف یک هفته حجم ذخایر ارز و طلای فدراسیون روسیه ۱/۱ میلیارد دلار افزایش پیدا کرده است. طی هشت ماه اول سال‌جاری ذخایر مذکور ۳۷ درصد افزایش یافته است یعنی از ۷/۳۰۳ میلیارد دلار در تاریخ یک ژانویه به ۴۱۶ میلیارد در اول سپتامبر رسیده است.»
● بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان
در سال ۲۰۰۶ استخراج نفت در روسیه به ۴۸۰ میلیون تن رسید و این میزان در مقایسه با سال ۲۰۰۵ میلادی ۱/۲ درصد افزایش داشت و به این ترتیب روسیه به بزرگ‌ترین تولیدکنندهء نفت در جهان تبدیل شد.
● یورش به سوی بازارهای آسیای شرقی
روسیه در حال تامین انرژی مورد نیاز کشورهای شرق آسیا به ویژه چین است. مسکواعلام کرده که نفت پروژهء خط لوله سیبری شرقی- اقیانوس آرام را تامین می‌کند. روسیه برای پرکردن خط لولهء «سیبری شرقی- اقیانوس آرام» به اندازهء کافی از ذخایر نفتی برخوردار است. خط لولهء سیبری شرقی- اقیانوس آرام به طول ۷۷/۴ هزار کیلومتر طی دو مرحله ساخته می‌شود و قرار است نفت از طریق آن در اختیار مناطق شرق دور روسیه قرار گرفته و به کشورهای منطقهء آسیا-اقیانوسیه صادر شود.» صادرات گاز طبیعی این کشور به چین و کرهء جنوبی تا سال ۲۰۲۰ میلادی به بیش از ۵۰ میلیارد متر مکعب خواهد رسید. روسیه قصد دارد گسترش صادرات گاز به بازار آسیا را یکی از مهم‌ترین اولویت‌های خود طی ۱۵ سال آینده است را به منظور کاهش وابستگی به بازار اروپا، به آسیا صادر کند. صادرات ال ان جی روسیه به آسیا نیز در این مدت به بیش از ۲۱ میلیارد مترمکعب خواهد رسید. تولید گاز روسیه در منطقه سیبری تا سال ۲۰۲۰ بیش از ۲۰ برابر و تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۱۸ برابر افزایش خواهد یافت.
● نفت و گاز سلاح موثر روس‌ها
رییس‌جمهوری روسیه می‌گوید، مسکو از منابع نفت و گاز خود به عنوان سلاح سیاسی برای اعمال فشار بر کشورهای دیگر استفاده نخواهد کرد اما عملکرد کرملین این ادعا را تایید نمی‌کند.
روس‌ها دو سال قبل و در اوج سرما شیرهای گاز خود را بر روی تعدادی از کشورهای اروپایی بستند. کشورهای غربی نیز مسکو را به استفاده سیاسی از منابع نفت و گاز و اعمال فشار بر کشورهای همسایه از جمله بلاروس، اکراین، گرجستان و آذربایجان متهم می‌کنند.»
با این وجود و با وجود نگرانی‌های اروپایی‌ها ولادیمیر پوتین می‌گوید: «روسیه به تمامی تعهدات بین‌المللی خود برای صادرات نفت و گاز پایبند خواهد بود و از منابع انرژی به‌عنوان ابزاری سیاسی استفاده نخواهد کرد. پوتین می‌گوید این تفکر که روسیه با استفاده از منابع انرژی خود قصد اعمال نفوذ در عرصهء سیاست بین‌المللی را دارد، یک تفکر کاملا اشتباه است. البته، روسیه به هیچ‌وجه حاضر نیست منابع نفت و گاز خود را خیلی ارزان در اختیار کشورهای همسایه قرار دهد.

پیمان قره بلاغی

منبع : روزنامه سرمایه