یک تیر با دونشان

دهه های ٦٠ و ٧٠ را باید دوران اوج رونق و شکوفایی ژانر کودک و نوجوان در سینمای ایران دانست. پرتعداد بودن مخاطبان کودک از یک طرف و سالم و بی خطر بودن این گونه سینمایی موجب شده بود که بخش زیادی از توان سینماگران صرف تولید آثار کودکانه شود.
در آن سال ها ساخت هر فیلم در این ژانر با واکنش مطلوب جامعه مخاطبان مواجه می شد، اما رفته رفته با تغییر ترکیب سنی جمعیت ایران، فیلم ها نیز به سمت آثار جوان پسند تغییر جهت دادند و سهم کودکان و نوجوانان از ضیافت سینما روز به روز کمتر و ناچیزتر شد.از این منظر در حال حاضر ساخت هر فیلم را- با حال و هوای کودکانه -صرف نظر از کیفیت آن- باید یک اقدام ارزشمند تلقی کرد.فیلم «نصف مال من، نصف مال تو» (ساخته وحید نیکخواه آزاد) از معدود فیلم های کودکانه ای است که با داشتن یک تهیه کننده قدر و بهره گیری از بازیگران پرطرفداری چون محمدرضا شریفی نیا، مریلا زارعی، شقایق فراهانی و... توانسته است جواز حضور را بر پرده های اکران پیدا کند.
این فیلم به اعتراف کارگردانش برای راضی کردن هر دو گروه مخاطبان کودک و بزرگسال ساخته شده، چرا که فیلم ساز معتقد است پدر و مادر کودکان برای تماشای فیلم های صرفا کودکانه انگیزه چندانی ندارند و دوست ندارند خودشان دست خالی از سالن سینما بازگردند.طرح داستانی و کنش های شخصیت های «نصف مال من...» تحت تاثیر چنین ایده ای پی ریزی و از همین رو تغییراتی در تار و پود داستان اصلی (داستان بلند فصل زرد نوشته مصطفی خرامان) ایجاد شده است.نخستین تغییر، عوض شدن لحن داستان است که فضای تلخ و جدی آن مثل مرگ پدر و یکی از زن ها حذف و به جای آن شوخی های متنوعی در جای جای روایت به کار گرفته شده و به این ترتیب خط اصلی قصه به سمت یک داستان کمیک و سرخوشانه گرایش پیدا کرده است.
بیشتر بار کمیک فیلم بر دوش محمدرضا شریفی نیا قرار داده شده و او با کنش هایی که صرفا برای بچه ها باورپذیر و جالب است (مثل مخفی شدن در سطل آشغال و انتقال با خودروی حمل زباله و از خانه بیرون رفتن با لباس حمام) نسبتا از پس نقش خود برمی آید.
البته کارگردان می توانست برای به اوج رساندن فضای مفرح و بانشاط فیلم، در فضای خالی بین سکانس ها از موسیقی و ترانه های شاد کودکانه هم بهره برد که مشخص نیست به چه علت چنین تمهیدی فقط در دقایق پایانی به کار گرفته شده است.
«نصف مال من...» نشان می دهد که ردپای موضوع های پسند روز مثل عشق های مثلثی و مردان دوزنه به سینمای کودک نیز کشیده شده است. فیلم آشکارا قصد دارد با پررنگ کردن مایه های عامه پسند در جلب رضایت تماشاگران بزرگسال نیز موفق ظاهر شود. در حالی که مضمون «درگیری دو هوو با یکدیگر» و «مشکلات یک مرد دوزنه» جذابیت های لازم را برای کودکان ندارد و برای آن ها چندان ملموس و باورپذیر نیست. بیشتر فیلم های پرمخاطب در حوزه کودک و نوجوان آثاری بوده اند که به بیان آرزوها و خواسته های کودکان و نمایش جهان پاک و صادقانه آن ها پرداخته اند.
فیلم «بادکنک سفید» (جعفر پناهی) بازگوکننده به آب و آتش زدن یک دختربچه برای خریدن یک ماهی قرمز است و «کلاه قرمزی و پسرخاله» (ایرج طهماسب) تلاش قهرمان داستان را برای دیدار با یک مجری تلویزیون نشان می دهد.
جستجو به دنبال پدر و مادر و «گربه آوازه خوان»، مخالفت بچه های مدرسه با معلم و ناظم «مربای شیرین» و... دیگر مضامینی می باشد که در آن درک انگیزه های شخصیت برای کودکان بسیار راحت تر است. اما تجزیه و تحلیل مسئله ای مثل چند همسری و بررسی فواید و ضررهای آن برای کودکان بسیار پیچیده به نظر می رسد از این رو رفتار کودکان داستان فیلم مبنی بر اصرار آن ها بر ادامه زندگی پدر با هر دو زن نیز چندان منطقی نمی نماید. چرا که اولا بچه ها در سنین کودکی تجربه برخورد با چنین مسئله ای را نداشته اند و ثانیا انتظار می رود آن ها با یکدیگر درگیر شوند و هر کدام پدر را فقط برای خودشان بخواهند.
با این حال فیلم ساز سعی کرده برای ایجاد احساس همذات پنداری مخاطبان کودک با قهرمانان کم سن و سال فیلم، نقش فعالانه آن ها را در سیر وقایع داستان پررنگ تر کند. دختر بچه های داستان در بیشتر صحنه ها حضور دارند و با انجام کارهای قهرمانانه (عوض کردن نامه ها، تعقیب و گریز، داستان پردازی برای مادرها و...) اتفاقات و ماجراهای قصه را رقم می زنند.
«نصف مال من...» پایان سرهم بندی شده ای دارد. تحول ناگهانی مادرها و تصمیم آن ها بر ادامه زندگی با پدر -آن هم به بهانه به دنیا آمدن دو بچه- به هیچ وجه با نارضایتی اولیه آن ها همخوان نیست. پایان فانتزی فیلم نشانه دیگری از فقدان انسجام در کلیت اثر است. به عبارت دیگر پایان فانتزی برای فیلمی که گاه لحن ملودرام به خود می گیرد و گاه از مایه های کمیک استفاده می کند، مناسب به نظر نمی رسد.

منبع : فیلم‌نگار