جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

اینترنت در ایران، از ایمیل تا وبلاک


اینترنت در ایران، از ایمیل تا وبلاک
اینترنت در ایران پیش از رسیدن به مفهوم جهانی وب جهان گستر، بر پایه ارتباط یک مرکز تحقیقاتی-دانشگاهی شکل گرفت.
در سال ۱۳۶۸، محمدجواد لاریجانی رئیس مرکز تحقیقات فیزیک نظری، سیاوش شهشهانی را به عنوان قائم مقام خود منصوب کرد و این انتصاب سرآغاز تلاش برای حضور بین المللی این نهاد شد.
یکی از موضوعاتی که در راستای تحقق این هدف پیگیری شد بحث اتصال ایمیل بود که شهشهانی پس از این که دریافت در این باره تلاش دیگری در ایران صورت نگرفته است به دنبال سازمان های بین المللی متخصص در این امر رفت و به گفته خود ابتدا Bitnet را یافت که باز هم در ایران نبود و پس از اینکه پیگیری توانست مرکز تحقیقات فیزیک نظری را با وساطت پروفسور عبدالسلا م (دارنده جایزه نوبل فیزیک) که آن زمان رئیس مرکز فیزیک نظری ایتالیا بود، به یکی از شبکه های آکادمیک اروپا یعنی EARN )European association of research networks )معرفی کند که سرانجام با عضویت در این شبکه اولین خط اتصال شبکه ای ایران را توسط یک خط Leaded Line مخابرات راه اندازی شد.
با این وجود تا سال ۱۳۷۱، فقط تعداد کمی از دانشگاه های ایران، از جمله دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه گیلان، توسط مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات و از طریق پروتکل UUCP به اینترنت وصل شدند تا با دنیای خارج ایمیل رد و بدل کنند. اما در همان زمان بود که محمد جواد لاریجانی رئیس مرکز (نماینده مجلس) و دکتر سیاوش شهشهانی معاون رئیس مرکز (استاد ریاضی دانشگاه صنعتی شریف) تصور حضور گسترده اینترنت در ایران را در سر می پرورانند.
در همین سال از طریق «شبکه تحقیقات فرهنگستانی اروپا» یا EARN به شبکه کامپیوتری BITNET می پیوندند و در نتیجه به اینترنت وصل می شوند. بدین ترتیب ایران دومین کشور در خاورمیانه، فقط پس از رژیم اشغالگر قدس محسوب می شود که به اینترنت وصل می شود.
بعدها دکتر شهشهانی درباره این واقعه می گوید: هیچکس به ما کمک نکرد و این فقط از جانب کوشش های شبانه روزی چند جوان ۲۵ ساله دانشگاهی که سرشان را توی کتاب های فنّی غرق کرده بودند مقدر شد.
یک سال بعد، به دنبال کوشش های دکتر ابراهیم مشایخ رئیس جدید مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات، این مرکز بعنوان تنها نهاد ثبت اسامی قلمرو [ir.] در ایران به رسمیت شناخته می شود. این قلمرو مشخّصه تعیین شده برای هویّت ایران در فضای اینترنت است. دکتر مشایخ اینترنت را در ایران تعمیم می دهد و بدین وسیله نام اش به عنوان یکی از بنیان گذاران اینترنت در ایران در تاریخ ثبت می شود.
در سال ۷۳، مؤسسه ندا رایانه تحت حمایت مالی شهرداری تهران در قالب شرکتی مستقل با مدیریت ناصر علی سعادت و مدیریت فنی سعید وحید تأسیس می شود.
پس از راه اندازی اوّلین بولتن بورد (BBS)، در عرض یک سال نیز اولین وب سایت ایرانی داخل ایران را در آدرس http://www.neda.net به راه می اندازد. همچنین، این مؤسسه روزنامه «همشهری» را به زبان فارسی در اینترنت منتشر می کند، که این اوّلین روزنامه رسمی ایرانی در وب محسوب می شود.
در همین سال، مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات دروازه اینترنت را از شبکه BITNET به TERENA (انجمن شبکه تحقیقی و آموزشی اروپائی) که جایگزین مؤسسه EARN شد منتقل می کند تا بتواند از پروتکل رسمی اینترنت یعنی TCP/IP بهره مند شود. علاوه بر این مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات در همین سال، توسط یک مودِم ۹۶۰۰ بیتی با دانشگاه وین در اُتریش برای اوّلین بار یک لینک IP تمام وقت اینترنت برقرار می کند.
در اوّلین فرصت حدود هجده دانشگاه و مؤسسه تحقیقاتی از طریق مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات به اینترنت دسترسی پیدا می کنند. در ابتدا اکثر کاربران اعضای کادر آموزشی و دانشجویان فوق لیسانس دانشگاه ها هستند.
کمی بعدتر و به دنبال اتصال به اینترنت از طریق ماهواره کانادائی "کد ویژن (Cadvision) مؤسسه ند ارایانه فعالیت بازرگانی خود را به عنوان اولین شرکت خدمات سرویس اینترنتی (ISP) آغاز می کند.
یک سال بعد مجلس ایران تأسیس شرکت «امور ارتباطات دِیتا» تحت نظر شرکت مخابرات ایران را تصویب می کند و مسؤلیت توسعه خدمات دیتا در سطح کشور را به صورت انحصاری در اختیار آن شرکت قرار می دهد.
در سال ۱۳۷۶، اولین مسابقه فوتبال (ایران-عربستان در تهران) توسط صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران بطور زنده در اینترنت از طریق وب سایتی در انگلستان پخش می شود.
و در همان سال برای اولین بار در تاریخ انتخابات ایران، نامزدهای ریاست جمهوری محمد خاتمی و علی اکبر ناطق نوری وب سایت های رسمی خود را منتشر می کنند تا فعالیت های تبلیغاتی شان را به خارج از ایران گسترش دهند.
خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (IRNA) نیز وب سایت خود را از طریق شرکت مخابرات انگلستان انتشار می دهد. بعداً آنرا به آمریکا منتقل می کند تا به وسیله وب سرور شرکت GPG منتشر شود.
از سوی دیگر با استقبال دانشگاه های کشور و به منظور توسعه پهنای باند اینترنتی، مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات از طریق یک لینک جدید ۱۲۸ کیلو بیتی به ماهواره Archway در شهر میلان(ایتالیا) وصل می شود.
یک سال بعد پروژه ای آغاز می شود که می توان آن را انقلابی برای تولد وب فارسی دانست. پروژه یونیکد در ایران با قرارداد شورای عالی انفورماتیک و همکاری بنیاد دانش و هنر واقع در انگلستان و با نظارت و مدیریت فنی دانشگاه صنعتی شریف تحت عنوان «فارسی وب» آغاز می شود.
هدف پروژه این است که با گنجاندن کامل و جامع الفبای فارسی در استاندارد یونیکد، نشر فارسی در کامپیوتر، مخصوصاً اینترنت و وب، استاندارد شود و اصولاً مشکل قلم (فونت) های غیر استاندارد موجود در نرم افزارهای ایرانی حل شود.
در همین سال شرکت «امور ارتباطات دِیتا» توسط یک لینک جدید ماهواره ای از طریق کویت به پاریس (فرانسه) مستقلاً به اینترنت وصل می شود.
در سال ۷۹، شرکت IranGate.net در شهر اصفهان تأسیس می شود تا به عنوان یک ISP خدمات اینترنتی را بطور اختصاصی به یکی از شهرهای پر جمعیت غیر از تهران ارائه دهد.
در همین سال است که پروژه فارسی وب به بار می نشیند و در آخرین روزهای آن سال، ایران بطور رسمی عضو کنسرسیوم یونیکد می شود، و روزبه پورنادر از دانشگاه صنعتی شریف بعنوان نماینده ایران به آن سازمان معرفی می شود.
کم کم وب سایت های فارسی زبان آغاز به کار می کنند و انفجار تولید محتوای فارسی در وب از سال ۱۳۸۰ آغاز می شود، درست هنگامی که برای اولین بار پدیده وبلاگ نویسی در ایران توسط یک دانشجو، سلمان جریری، آغاز می شود و سه ماه بعد با انتشار یک راهنمای ساده و در عین حال کافی وبلاگ نویسی به عنوان پدیده ای هیجان انگیز در میان ایرانیان آغاز شده و رشد پیدا می کند.
درست یک سال بعد، بنا بر آمار غیر رسمی تعداد وبلاگ نویسان از مرز پانزده هزار می گذرد و چنین استقبال بی نظیری منجر به راه اندازی نخستین سرویس وبلاگ نویسی ویژه فارسی زبانان در وب سایت Persianblog.com در ایران می شود.
هدف تیم ارائه دهنده این سرویس مجانی ایجاد محیطی کاملاً فارسی از جمله متن نویس سازگار با زبان فارسی، تقویم شمسی و سیستم نظرخواهی فارسی، و متمرکز نمودن وبلاگ نویسان فارسی زبان در یک سایت و در نتیجه افزایش بینندگان این وبلاگها است. در عرض هفت ماه نزدیک به ۲۱۰۰۰ ایرانی برای استفاده از این سرویس ثبت نام می کنند.
این آغاز راهی است که با افزوده شدن سرویس دهنده های دیگری همچون بلاگ اسکای ادامه پیدا می کند؛ تا امروز که بلاگفا و پرشین بلاگ به عنوان دو رقیب قدرتمند در این عرصه به رقابت می پردازند.
این تاریخچه کوچکی است از راه نه چندان طولانی اما دشواری که کاربران ایرانی برای حضور در فضای وب پیموده اند.
منبع : ماهنامه تحلیلگران عصر اطلاعات


همچنین مشاهده کنید