تلاش برای ایجاد یک منطقه تجارت آزاد در اقیانوس آرام

پانزدهمین اجلاس سران سازمان همکاری های اقتصادی آسیا - پاسیفیک (اپکAPEC) - در سیدنی استرالیا پس از دو روز مذاکره بین سران ۲۱ کشور عضو این مجمع در ۹-۸ سپتامبر ۲۰۰۷ در سیدنی استرالیا برگزار شد. اجلاس سران به دنبال شش روز اجلاس وزرای امورخارجه و تجارت و مقام های ارشد کشورهای عضو برگزار شد. در بیانیه پایانی اجلاس احیای مذاکرات به بن بست رسیده سازمان تجارت جهانی مطرح شده است. همچنین از تمام کشورهای شرکت کننده در این مذاکرات خواسته شده هر چه سریع تر برای رسیدن به نتیجه این مذاکرات را از سر گیرند. مذاکرات تجارت جهانی که از سال ۲۰۰۱ در دوحه قطر آغاز شد، از چند هفته گذشته در ژنو سوئیس و براساس دو پیشنهاد جدید برای شکستن بن بست موجود آغاز به کار کرد.
علاوه براین، به گفته «جان هاوارد»، نخست وزیر استرالیا و سران اپک توافق کردند به بررسی پیشنهادها برای ایجاد یک منطقه تجارت آزاد در منطقه اقیانوس آرام که از چین تا شیلی را در بر خواهد گرفت، ادامه دهند. وی همچنین به گام هایی که سران اپک برای مقابله با گرم شدن کره زمین برداشتند، اشاره کرد که شامل ارتقای بهرهوری انرژی و افزایش پوشش جنگلی کره زمین است. «الکساندر داونر»، وزیر امور خارجه استرالیا در پایان اجلاس گفت: این نشست بر نقش محوری اپک به عنوان یک گروه اقتصادی منطقهای بار دیگر تاکید کرد و ما به خصوص از پیشرفت هایی که در زمینه تغییرات جوی زمین و تاکید بر اهمیت تجارت آزاد جهانی حاصل شده، راضی هستیم. کشورهای عضو اپک شامل استرالیا، آمریکا، روسیه، ژاپن، کره جنوبی، چین، کانادا، شیلی، اندونزی، مالزی، مکزیک، نیوزیلند، پرو، فیلیپین، سنگاپور، تایلند، تایوان، ویتنام، برونئی و پاپوا گینه نو هستند که به طور کلی ۵۶ درصد از تولید ملی ناخالص جهانی و تقریبا نیمی از تجارت جهانی را در اختیار دارند. نخست وزیراسترالیا همچنین درباره پیوستن اعضای جدید به اپک گفت: این موضوع تا سال ۲۰۱۰ به تعویق افتاد و از این رو هند و ۱۰ کشور دیگر که خواهان پیوستن به اپک هستند، باید حداقل تا سال ۲۰۱۰ منتظر بمانند. این ۱۰ کشور شامل کلمبیا، اکوادور، ماکائو، مغولستان، پاکستان، پاناما، سریلانکا، کامبوج، لائوس و میانمار هستند. دستورکار مذاکرات برتغییرات جوی زمین، احیای مذاکرات تجارت جهانی و نیز پیشنهاد آمریکا مبنی بر ایجاد منطقه آزاد تجاری دو سوی اقیانوس آرام که ازچین تا شیلی را دربر خواهد گرفت، متمرکز بود. به همین دلیل «پاسکال لامی»، دبیرکل سازمان تجارت جهانی نیز در این اجلاس شرکت کرد. علاوه براین سران اپک، توافقنامه ای را درباره افزایش بهره وری انرژی تا ۲۵ درصد تا سال ۲۰۳۰ به امضا رساندند. همچنین بحران های سیاسی از جمله تروریسم، عراق، افغانستان، ایران، مذاکرات شش جانبه کره شمالی و رشد نظامی چین اگرچه جزو دستور کار رسمی اجلاس نبودند، اما در سطح مذاکرات دو و چند جانبه اعضا، مورد بررسی قرار گرفتند.
در اجلاس اخیر سران اپک که در استرالیا برگزار شد; سفیر روسیه در سازمان همکاری های اقتصادی آسیا - اقیانوس آرام موسوم به «اپک» اعلام کرد که این سازمان خواهان عضویت مسکو در سازمان تجارت جهانی (WTO) است. همچنین مساله میزبانی اجلاس آتی این سازمان از سوی روسیه، بررسی شد. حضور جرج بوش رئیس جمهوری آمریکا در این اجلاس سبب نارضایتی و خشم مردم استرالیا شد تا جایی که در طول برگزاری این اجلاس، تظاهرات گستردهای در اعتراض به سیاست های جنگطلبانه بوش در شهرهای مختلف استرالیا از جمله سیدنی محل برگزاری اجلاس اپک برگزار شد. خبرگزاری آسوشیتدپرس از «گاف» های بوش در نشست حاشیه ای اپک در سیدنی خبر داد.آسوشیتدپرس در این باره نوشت که بوش از جان هاوارد نخست وزیر استرالیا به خاطر حضور وی در اجلاس اوپک (سازمان کشورهای صادرکننده نفت) تشکر کرد در حالی که رئیس جمهوری آمریکا باید به جای اوپک از لفظ اپک (سازمان همکاری های اقتصادی آسیا - اقیانوس آرام) استفاده می کرد. اگرچه بوش فورا این اشتباه خود را تصحیح کرد، اما وی در ادامه به جای اینکه از هاوارد به سبب استقرار نیروهای استرالیا Australia در عراق تشکر کند از کشور اتریش Austria تشکر کرد که در تلفظ انگلیسی به لفظ استرالیا نزدیک است.
● سازمان همکاری های اقتصادی آسیا - پاسیفیک
یک بلوک و گروه اقتصادی از کشورهای حاشیه اقیانوس آرام هستند که به منظور بهبود مناسبات اقتصادی و سیاسی با یکدیگر دیدار می کنند. این سازمان در نوامبر ۱۹۸۹ تشکیل شد. این سازمان دارای کمیته های اجرایی در زمینه دامنه گسترده ای از مسائل، از ارتباطات تا شیلات است. سران کشورهای تمام اعضای اپک، (به استثنای چین تایپه) طی یک همایش سالانه تحت عنوان «اجلاس سران اقتصادی اپک» با یکدیگر ملاقات میکنند که مکان برگزاری آن در میان اعضای اقتصادی اپک در حال گردش می باشد. اپک به خاطر این سنت و آداب خود مشهور است که رهبران حاضر در آن مطابق با رسوم ملی کشور میزبان خود لباس می پوشند. اقتصاد کشورهای عضو اپک ۵۶ درصد از کل اقتصاد جهانی را تشکیل می دهد و یک سوم جمعیت جهان و بیش از ۴۰ درصد از تجارت جهانی را شامل می شود.
هم اکنون بیشتر کشورهای نوار ساحلی اقیانوس آرام، جزو اعضای این سازمان می باشند، به استثنای موارد زیر که عبارتند از: - کلمبیا و اکوادور در آمریکای جنوبی، شش کشور آمریکای مرکزی که عبارتند از گواتمالا، السالوادور، نیکاراگوآ، هندوراس، کاستاریکا و پاناما. - کامبوج، هند، تیمور شرقی، ماکائو و کره شمالی در آسیا، - جزایر اقیانوس آرام، همچون فیجی، تونگا، ساموآ، وانواتو، تووالو و پالائو، - اما فرانسه، با داشتن قلمروهای خارجی (جزایر) پولنزی فرانسه، والیس و فوتونا و کالدونیای جدید در اقیانوس آرام حضور دارد. هند برای ورود به اپک درخواست عضویت نموده است. پیشتر این کشور با این موضوع شدیدا" مخالف بود، اما با وجود نفوذ و پشتیبانی جدید این کشور از سوی آمریکا، احتمال دارد که با توجه به حضور هند، خود نیز در این اجلاس در جایگاه یک ناظر موافقت نماید. گوآم نیز با بیان مثال هنگ کنگ، به طور فعال خواستار عضویت جداگانه خود در این اجلاس شده است، اما این درخواست از طرف آمریکا با مخالفت روبه رو شد، که هم اکنون در گوآم حضور دارد. در ژانویه ۱۹۸۹، بای هاوک، نخست وزیر استرالیا، خواستار همکاری موثرتر اقتصادی در منطقه آسیا - اقیانوس آرام شد. این امر موجب برگزاری اولین اجلاس اپک در کانبرا، استرالیا به ریاست وزیر خارجه آن کشور، گرت ایوانز در ماه نوامبر همان سال شد. این اجلاس، با حضور وزیر سیاسی ۱۲ کشور، راجع به اقدامات آن جهت اجلاس آتی سالانه در سنگاپور و کره جنوبی تصمیم گیری کردند. در ابتدا مالزی با عضویت آ.سه. آن. در اپک مخالف بود، در عوض، تشکیل یک گروه اقتصادی آسیای شرقی(EAEC) را در اپک پیشنهاد نمود، که «کشورهای غربی» همچون ایالات متحده آمریکا، استرالیا یا، نیوزیلند جزو اعضای آن نمی شدند. این طرح نیز خود از سوی آمریکا و ژاپن مورد مخالفت واقع شد.
اولین اجلاس سران اپک در سال ۱۹۹۳ زمانی برگزار شد که بیل کلینتون، رئیس جمهور (وقت) آمریکا، این اجلاس را وسیله ای حساس برای بازگرداندن دور مذاکرات خود با اروگوئه به مسیر اصلی خود می دید، به همین منظور سران اقتصادی کشورهای عضو آن را به بلیک آیلند، واشینگتن دعوت کرد. در بلیک آیلند، سران آن خواستار ادامه کاهش موانع تجاری و سرمایه گذاری با این پیش بینی شدند که «جامعه آسیا - پاسیفیک» موجب ارتقا و پیشرفت از طریق همکاری خواهد شد. مقرهای اپک در سنگاپور واقع شده است. اپک در سال ۱۹۹۴ در اجلاس بوگور «اهداف بوگور» را که در آن بررسی شده بود، ذکر کرد که عبارت بودند از تجارت و سرمایه گذاری باز و آزاد از طریق کاهش سد تعرفه تا این که به سطحی بین صفر تا پنج درصد در ناحیه آسیا - پاسیفیک برای اقتصادهای صنعتی تا سال۲۰۱۰ و برای اقتصادهای در حال توسعه تا سال ۲۰۲۰ برسد. در سال ۱۹۹۵، اپک یک مرجع مشاوره ای تجاری به نام مجمع مشاوره تجاری اپک تاسیس نمود که شامل سه مقام اجرایی تجاری از هریک ازانواع اقتصادهای عضو بود. اجلاس پیشین سران اپک در سال ۲۰۰۴ در سانتیاگوی شیلی برگزار شد.
● یک ارگان برای رایزنی
سازمان همکاری اقتصادی آسیا و اقیانوس آرام (اپک) یک مجمع اقتصادی منطقه ای و ارگان رایزنی است. در دهه هشتاد قرن بیستم، همگام با خاتمه جنگ سرد، اوضاع بینالمللی آرام شد، جهان شاهد گرایش جهانی شدن اقتصاد، آزادی تجارت و سرمایهگذاری و یکپارچگی منطقهای بود، تسریع روند یکپارچگی اقتصادی اروپا، شکل گیری اولیه منطقه تجارت آزاد آمریکای شمالی به طور اولیه و افزایش چشمگیر نفوذ اقتصادی آسیا در جهان، «هوک» نخست وزیر سابق استرالیا در سال ۱۹۸۹ میلادی پیشنهاد برگزاری اجلاس وزیران منطقه آسیا و اقیانوس آرام را به منظور گفت و گو درباره تقویت همکاری اقتصادی در این منطقه مطرح کرد. این پیشنهاد بازتاب مثبتی از سوی آمریکا، کانادا، ژاپن و اتحادیه کشورهای آسیای جنوب شرقی به دنبال داشت، نوامبر همین سال، اولین اجلاس وزیران سازمان همکاری اقتصادی آسیا و اقیانوس آرام در پایتخت استرالیا برگزار شد و سازمان اپک تاسیس گردید. نوامبر سال ۱۹۹۱، سومین اجلاس وزیران سازمان اپک در سئول پایتخت کره جنوبی بیانیه سئول را به تصویب رساند و توازن و اهداف این سازمان را مبنی بر اتکا به یکدیگر; منافع مشترک، پافشاری بر نظام تجاری چند جانبه و کاهش موانع تجاری منطقه ای تعیین کرد. مقررات رایزنی سازمان اپک حصول توافق نظر از طریق مشورت است، موضوعات رایزنی سازمان در قلمرو اقتصادی متمرکز هستند. علاوه بر این، آزادی تجارت و سرمایه گذاری و همکاری اقتصادی و فناوری به عنوان دو محور سازمان اپک شناخته می شود. هم اکنون سازمان اپک ۲۱ عضو دارد، جمعیت کل اعضای این سازمان به ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون نفر رسیده است. ارزش کل تولیدات داخلی اعضا از ۱۹ هزار میلیارد دلار تجاوز کرده و ۵۵ در صد ارزش کل تولیدات جهان را شامل شده است. حجم تجارت اعضای این سازمان بیش از ۴۷ در صد حجم کل جهان را در برمی گیرد. می توان گفت که این سازمان در فعالیت های اقتصادی سراسر جهان نقش تعیین کننده ای ایفا می کند. در نوامبر سال ۱۹۹۱، چین به عنوان کشور دارای حق حاکمیت، تایپه چین و هنگ کنگ به عنوان جامعه اقتصادی منطقه ای به سازمان همکاری اقتصادی آسیا و اقیانوس آرام پیوستند. از سال ها توسعه، مکانیسم چند جانبه مانند اجلاس رهبران غیررسمی، اجلاس وزیران، اجلاس مقامات عالی و کمیسیون های وابسته به آن، گروه کار مخصوص و دفتر دبیرکل در سازمان اپک ایجاد شده و فعالیت های آن قلمروهای گسترده مانند آزادی تجارت و سرمایه گذاری، همکاری اقتصادی و فناوری و گفت وگو در باره سیاست اقتصادی کلان را در بر می گیرد. بیانیه رهبران به عنوان دستاورد اجلاس سران اپک سند مهمی برای استمرار فعالیت های مختلف سازمان اپک است.
دو مساله اساسی که از مدت ها قبل در منطقه اپک وجود داشته عبارت است از; یکی اینکه نگرانی عمده این است که اعضای این سازمان چگونه چین را مدیریت و مهار کنند. هم اکنون ایالات متحده، ژاپن و استرالیا یک اتحاد امنیتی را تشکیل داده اند و آنها از هند می خواهند که به اتحاد سه گانه شان برای مهار قدرت جهانی در حال ظهور چین بپیوندد. به منظور فرو نشاندن نگرانی های چین، استرالیا بزرگترین شریک تجاری چین، این دو کشور در مورد برگزاری دیدارهای سالیانه در مورد موضوعات امنیتی به توافق رسیدند. در اجلاس اخیر اپک، استرالیا یک قرارداد ۴۵ میلیارد دلاری صادرات گاز را با چین امضا کرد. برخی از کارشناسان اعلام کرده اند که سیاست کنونی ایالات متحده در قبال چین که به این کشور به عنوان یک رقیب استراتژیک می نگرد یک سیاست اشتباهی بوده و به جای آن ایالات متحده باید یک مجمع امنیتی منطقه ای با چین، ژاپن و کره داشته باشد. موضوع اصلی چگونگی ورود چین به محیط استراتژیک منطقه آسیا - اقیانوس آرام به عنوان یک عامل مثبت مطرح است. دوم اینکه ظهور قدرت های چین و هند خیلی مهم و تهدیدکننده است به گونه ای که برخی فشارها در کشورهای همسایه اجتناب ناپذیر می باشد. نگاه کشورهای همسایه به این دو قدرت جهانی در حال ظهور با تحسین و نگرانی همراه است. سازگاری ها آسانتر و هموارتر خواهد بود اگر همسایگان چین و هند به یک صدا و سیاست واحدی در مجمعی که تاثیر چشم انداز سیاسی - اقتصادی و استراتژیک در حال ظهور را در قرن بیست و یکم نشان می دهد، برسند. هیچ یک از مجامع فوق که در بالا مورد اشاره قرار گرفت نمی توانند این دو موضع حساس را مورد توجه و ملاحظه قرار بدهند. برخی از استراتژیست ها می گویند که یک مجمع جدید متشکل از ایالات متحده و نمایندگانی از کشورهای آسیای شرقی، آسیای جنوبی و آسیای شمالی به منظور مورد توجه و ملاحظه قرار دادن مسائل راجع به کشورهای این منطقه در حال شکل گیری هستند. کارکرد این مجمع، بحث و مذاکره در مورد مسائل اصلی و محوری که بر امنیت و رونق منطقه ای تاثیرگذار است، خواهد بود. در مجموع با توجه به چالش های موجود در بین اعضای قدرتمند این سازمان، چشم انداز چندان مثبت سیاسی برای این سازمان پیش بینی نمی شود.

نویسنده : نادعلی بای

منبع : روزنامه مردم سالاری