مدیریت شهری در توسعه محیط زیست

پارک ها، جنگل ها و فضاهای زیست محیطی طبیعی و شهری عوامل موثری برای حفظ سلامت روحی و جسمی شهروندان هستند. با این وجود تلقی و برداشت موجود از محیط زیست های عمومی همیشه منطبق با منافع عمومی یی نیستند که توسط تحقیقات علمی به اثبات رسیده اند.
طی دهه های اخیر فهم علمی از این موضوع که چگونه درختان پارک ها و فضاهای باز، محیطی با دوام تر در زمینه های اجتماعی و اقتصادی به شهروندان ارائه می دهند توسعه یافته است.
به رغم نظریه های علمی اثبات شده کوتاهی شهرداری های محلی در به اجرا گذاشتن این اطلاعات و به کارگیری آن در سیستم برنامه ریزی شهری در گوشه و کنار دنیا (حتی در کشورهای توسعه یافته و رو به رشد) باعث شده طبیعت شهری به عنوان هاله یی در اطراف مرکزیت شهر و نه در تمام شهر در نظر گرفته شود.
در صورتی که بودجه شهرداری ها برای احداث و مرمت پارک ها و مناطق طبیعی کافی باشد، نبود یک ساختار منسجم در توسعه محیط زیست چندان مخرب نیست این در حالی است که در عمل برای کاهش بودجه شهرداری ها، همواره بودجه این بخش از فعالیت های مدیریت شهری جزء اولویت های برنامه های صرفه جویی قرار می گیرد. از طرف دیگر قوانین شهرداری های محلی تابع قوانین کشوری از جمله شاخص های آب، هوا و موارد زیست محیطی است.
یکی دیگر از چالش های مدیران پارک ها و مناطق طبیعی، توسعه تلقی و برداشت مردم از محیط زیست شهری است. اساس قیمت گذاری منابع مادی و معنوی محرکه های بازار مبتنی بر عرضه و تقاضا هستند، اما پارک های شهری و فضاهای باز به سختی می توانند منابع مالی ایجاد کنند. افراد هنگام سرمایه گذاری در یک پارک، به سود مستقیمی که از استفاده کنندگان پارک عایدشان می شود، می اندیشند. این در حالی است که تجربه هر بازدیدکننده از پارک به طور طبیعی تحت تاثیر سایر بازدید کنندگان قرار می گیرد. در کشورهای توسعه یافته اقتصادی این حالت منجر به تئوری های پیچیده اقتصادی در سیستم کلان شهری برای استفاده مالی از فضاهای سبز و پارک ها شده است.
اغلب این راهکارها در ابتدا از مناطق جنگلی آغاز شده که بعداً به کمک مناطق سبز حاشیه شهرها می آید و در انتها به پارک های شهری گسترش پیدا می کند. برای اجرای این راهکارها اولین گام شناخت هزینه ها است. افرادی که در همسایگی پارک های شهری زندگی می کنند معمولاً هزینه بسیار کمی در این پارک ها صرف می کنند ولی مقدار صرف هزینه از سوی افرادی که از راه دور به این پارک ها می آیند به طور مستقیم با اهمیتی که برای رفتن به پارک قائل هستند، بستگی دارد. فروش مواد غذایی، ایجاد غرفه ها و نمایشگاه ها و حتی کلاس های اطلاعاتی در فضای پارک های شهری می توانند از منابع درآمدزا باشند.
جز تمیز کردن هوا و آب، درختان و فضاهای سبز به ما کمک می کنند تا در مصرف انرژی صرفه جویی کنیم. سازمان جنگلبانی امریکا ۲۷ مورد تحقیقی در کلان شهرهای مختلف انجام داده و از طریق استفاده از تصاویر ماهواره یی به نکات قابل توجهی رسیده است؛ از جمله اینکه از طریق پارک ها و جنگل ها در میزان ذخیره آب و کیفیت هوا تا میلیون ها دلار صرفه جویی شده است.
در یک مثال مشخص تر در ایالت واشنگتن به ازای هر درخت بزرگ ۵۰ دلار سود ثبت شده وجود دارد.
مثال دیگر اینکه مناطق درختکاری شده موانع موثری در مقابل سیلاب ها هستند چرا که از یک طرف از ریزش مستقیم نزولات آسمانی بر سطح زمین جلوگیری می کنند و از طرف دیگر مانع رانش خاک می شوند. قیمت زمین های نزدیک به فضاهای سبز در امریکا بین ۸ تا ۲۰ درصد از مکان های دیگر بیشتر است و ساختمان های تجاری نزدیک به این مناطق سود دهی بالاتری دارند. تا آنجایی که یک مطالعه نشان می دهد مردم حاضرند تا ۱۰ درصد بیشتر برای این زمین ها بپردازند. مطالعه دیگری نشان می دهد که نرخ فضاهای اجاره یی نزدیک مناطق سبز تا ۷ درصد بیشتر بوده است. این در حالی است که عامل نزدیک بودن ساختمان های تجاری به فضای سبز هنوز به عنوان عاملی جدی در برنامه ریزی توسعه این ساختمان ها در نظر گرفته نمی شود.
عامل بسیار مهم دیگر در تاکید بیش از پیش بر محیط زیست شهری، سلامت جسمی شهروندان است. در بسیاری از شهرهای امریکای شمالی رشد سرسام آور اضافه وزن، دیابت و امراض روانی با فاصله گرفتن محیط مصنوعی و ماشینی شهر از فضاهای طبیعی رابطه مستقیم دارد. محیط های سبز درون شهری به شهروندانی که کمتر راه می روند و مدام کارهای تکراری می کنند، این توانایی و قدرت را می دهد که ساختارهای عملی تکراری را بشکنند و این یعنی صرفه جویی عظیم مالی در مورد بهداشت روحی و جسمی شهروندان. کم شدن آمار خشونت، ترس و اختلالات عصبی در کودکان عامل مهم دیگری برای سرمایه گذاری هر چه بیشتر در زمینه محیط زیست شهری است.
مدیریت شهری خوب براساس شناخت و بهره گیری متناسب از سازمان های مربوطه برای رسیدن به هدف های مشخص قطعاً برای همه دارای منفعت خواهد بود.

محمد متقی ـ کارشناس امور شهری

منبع : روزنامه اعتماد