پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

آزولا فواید و مضررات


آزولا فواید و مضررات
● گونه‌های آزولا:
در جنس آزولا چند گونه وجود دارد که بهترین انها عبارت‌اند از :
۱) آزولا کارولیانا A.caroliana مرکز اولیه آن مناطق غربی آمریکای شمالی،امریکای جنوبی، و امریکای مرکزی است و در استرالیا،اسپانیا فرانسه نیز وجد دارد.
۲) آزولا فیلیکولوئیدس A.filiculoides مرکز اصلی این گونه امریکاست ولی در استرالیا،نیوزلند انگلستان،آلمان،چک و اسلواکی و ژاپن نیز وجود دارد. این گیاه در برابر سرما مقاومتر از سایر گونه‌هاست بهترین دما برای رشد آن ۲۲ تا ۲۵ درجه سانتیگراد می‌باشد ولی دمای ۵ درجه سانتیگراد از نیز تحمل می‌کند
۳) آزولا میکروفیلا A.micro phylla بیشتر در آمریکای مرکزی پراکنده است و در جنوب هندوستان نیز وجود دارد، این گونه گیاهی در محیط‌های گرم و نیمه گرمسیری بهتر رشد می‌کند.
۴) آزولا مکزیکانا A.menicana مناطق پراکندگی است گیاه آمریکاست ولی مرکز اولیه آن مکزیک می‌باشد این گونه گیاهی در مناطق گرم رشد بهتری دارد.
۵) آزولا نیلوتیکا در افریقای مرکزی،سودان و کناره های رود نیل وجود دراد ولی مرکز اصلی آن شمال افریقا به خصوص کناره‌های رود نیل است این گیاه در مناطق گرم و مرطوب رشد بهتری دارد.
۶) آزولا پیناتا A.pinanata بیشتر در قاره آسیا پراکنده است بیشترین مناطق پراکندگی آن در کشور‌های فیلیپین،چین،تایوان،هندوستان،ویتنام و اندونزی است. این نوع آزولا که در استرالیا و بعضی از مناطق افریقایی نیز دیده شده است. در مناطق معتدل رشد بهتری دارد و در برخی از کشورها مانند ویتنام در سراسر سال به رشد خود ادامه می‌دهد.
● فواید کاربردهای آزولا:
به منظور انجام تحقیقات کشاورزی گیاه سرشار از پروتئین آزولا توسط سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی از کشور فیلیپین وارد ایران شد مطالعات اولیه روی این گیاه نیز از تیر ماه سال ۱۳۶۵ در ایستگاه‌های برنج رشت آمل و تنکابن آغاز گردید که نتایج جالبی از نیز در بر گرفت در این تحقیقات مشخص شد محصول برنج در کشت توأم با آزولا ۱۴۷۴ کیلوگرم در هکتار افزایش یافت یا به عبارتی ۶۷% افزایش محصول این گیاه جزو گیاهان نادری است که با جذب ازت هوا و انتقال آن به خاک، باعث غنی سازی خاکهای زراعی فقیر می شود. آزولا گیاهی است سرشار از پروتئین به طوری که تا حدود ۲۴% از ماده خشک آن را پروتئین تشکیل می‌دهد. ذرت سیلوشده شش درصد پروتئین دارد در حالی که پروتوئین سیلو شده آزولا ۱۲ درصد است بتا کاراتن آن از هویج بیشتر بوده املاح کم مصرف و پر مصرف در این گیاه یافت می‌شود بیشترین مصرف کود از ته در شالیزارها از نوع کود اوره است که راندمان مصرف این کود پایین بوده و حدود ۲۰ تا ۴۰ درصد ازت آن جذب گیاه گردیده و بقیه به نحوی از بین می‌رود زیادی کود از ته در خاک؟ فراوانی به فعالیت‌های میکروبی خاک دارد می آورد به طور غیر مستقیم نیز به عنوان یک ماده شیمیایی اثرات سوئی بر تغذیه انسان دارد این موضوع پژوهشگران را به فکر استفاده از منبع غنی و رایگان ازت اتمسفر که از طریق گیاه آزولا در مزارع تثبیت می‌شود. انداخت. اگر به موقع از این گیاه استفاده شود از رشد گیاهان هرز در شالیزار جلوگیری می‌کند و هزینه وجین را کاهش دهد از مهمترین کاربردهای گیاه آزولا برای تقویت شالیزارها (به علت تثبیت نیتروژن) جلوگییر از رشد علفهای هرز می‌شود چون با پوششی که در سطح آب به وجود می‌آورد مانع از رسیدن نور کافی به علفهای هرز مزرعه برنج شده و آنها را از بین می‌برد تقویت خاک شالیزارها جلوگیری از تبخیر آب شالیزارها و در نتیجه صرفه جویی در مصرف آب،جلوگیری از رشد و نمو حشرات زیان آور مثل پشه مالاریا و اصلاح خاک علاوه بر موارد فوق در استخر‌های پرورش ماهی از این رو در تغذیه دامهای گوشتی و شیری به ویژه به گوسفند و گاو تغذیه مرغ گوشتی و تخم گذار و ر تغذیه انسان می‌تواند به کار می‌رود. قابلیت ارائه ازت این گیاه به هر هکتار زمین روزانه ۲ تا ۴ کیلوگرم است یعنی معادل ۱۰ تا ۲۰ کیلوگرم سولفات آمونیوم که نوعی کود شیمیایی از ته محسوب می‌شود. آزولا علوفه ای است که هر چه از آن بیشتر برداشته شود بیشتر رشد می‌کند و در طول ۲۴ ساعت از هر هکتار در منطقه آبگیر می‌توان یک تن برداشت کرد که این برداشت تا شش ماه به طور مداوم می‌تواند ادامه داشته باشد. مطالعات بر روی این سرخس در کشور ما نشان داده که جانشین کردن آزولا به میزان یک سوم در جیره غذایی گاوهای پیری باعث بالا رفتن مقدار شیر پروتئین ‌های وجود در آن شده است. هم اکنون سطح زیر کشت این گیاه در ویتنام ۸۰۰ هزار هکتار و در جین ¾ میلیون هکتار تخمین زده شده است.
● آزولا تثبیت نیتروژن:
در زیر لب فوقانی برگچه‌های آزولا،حفره ای تشکیل می شد که جلبک سبز- آبی آنابینا آزولی Anabaena azolli در آن زندگی ‌کند سلولهای آن در سراسر مراحل زندگی آزولا از مرحله گامتوفیتی تا مرحله اسپور فیتی، همراه آزولا هستند. نیتروژن تثبیت شده به وسیله آنابینا به شکل آمونیوم به آزولا منتقل و از آن آمینو اسید ساخته می‌شود. نیتروژن حاصل از طریق برداشتهای مکرر آزولا در سال ۵۰۰ کیلوگرم در هکتار برای آزولا پیناتا ۱۲۰۰ کیلوگرم در هکتار برای آزولا فیلیکولوئیدس بوده است.
● روش‌های استفاده از آزولا در برنجکاری:
ازولا در شالیزارها به دو صورت استفاده می‌شود یکی همزمان کاشت برنج کاری هر هکتار شالیزار نزدیک ۵۰۰ کیلوگرم از بافت آزولا تقریباً یک هفته بعد از نشاکاری در مزرعه پخش می‌کنند دیگری بعد از برداشت برنج که این گیاه را به عنوان کود سبز کشت داده قبل از کاشت برنج در بهار سال بعد زیر خاک می‌‌کنند.
● تخریب زیستگاههای آبی توسط آزولا:
هر اکوسیستم حاصل تجربه میلیون‌ها عملکرد طبیعت است هر گونه، رقیب و دشمنانی دارد که در واقع کنترل کند جمعیت آن گونه هسند و از سوی دیگر خود گونه هم در برابر دیگر گونه‌ها همین وضعیت را دارد. آزولا گونه غیر بومی است که از کشور فیلیپین به ایران آورده شده گونه ای غیر متعارف که اکوسیسم منطقه،هیچگونه آشنایی با آن را نداشت. یک گونه وارداتی بدون رقیب و شرایط زیستی بسیار مناسب این طور بود که آزولا شتابان ر به تکثیر گذاشت آزولا دارای خصوصیای منحصر به فرد بوده،به طوری که توانایی سازگاری آن با محیط بسیار اعجاب آور است و به راحتی با سرعت زیاد با ه محیطی مانوس می شود ریشه های آویزان و معلق در آب این گیاه، به راحتی این امکان رابه آن می‌دهد که تغییر مکان داده و با جریان آب به سهولت جا‌به‌جا شود که یکی از علل پراکندگی سریع آن نیز همین موضوع است،آزولا به مجرد ثابت شدن در یک مکان شروع به تکثیر می‌کند و ظرف مدت کوتاهی، تمام سطح آب را می‌پوشاند، به طوری که هیچ روزنه ای برای ورود نور خورشید به درون آب وجود نخواهد داشت، ریشه‌های معلق آزولا، تمام و یا اکثر املاح آب را جذب و صرف رشد و تکثیر خود می‌کند. طبیعی است وقتی نور به درون آب نفوذ نکند و مواد مغذی هم که نباشد (یا کم باشد) از رشد گیاهان آبزی دیگر مثل فیتوپلانکتون‌ها و … خبری نیست. به طور خلاصه می توان گفت فرآیند کشت و نمو آزولا زمانی صورت مشکل به خود گرفت که این سرخس کوچک به تدریج از راه رودخانه ها و کانالهای آبیاری به قسمتهای مختلفی از شمال انزلی به تثبیت رساند، سرعت رشد آزولا به حدی است که یک توده کوچک آن در عرض ۳ تا ۵ روز به دو برابر افزایش می‌یابد به این ترتیب آزولا موفق شد در مدت زمان اندکی پوشش یکپارچه‌ای را بر روی منابع آبی مناطق مورد تهاجم خود تشکیل دهد و زیستبوم این مناطق را دستخوش دگرگونیهای نماید. توده متراکم آزولا ب کاهش دادن نفوذ نور خورشید در آب به شکل محسوسی درجه حرارت آب را کاهش می‌دهد. این کاهش در مورد اکسیژن محلل و مواد غذایی معلق در آب نیز مشاهده می‌گردد. همچنین پوشش یکپارچه آزولا با افزایش درجه سمیت و اسیدی نمودن مناطق آبی موجودات مرگ ماهیان و ارگانیسم های دیگر این محدود را باعث شده است و در عوض سیستم‌های غیر هوازی شروع به فعالیت کرده و مرداب یا برکه را تدریجاً به سیاه چاله‌های بدبو و غیر قابل زیست تبدیل می‌کند. هم اکنون ۹۰ درصد تالاب انزلی از گیاهان آبزی پوشیده شده و سالانه میلیون‌ها ماهی و بچه ماهی در این تالاب تلف می‌شوند در حال حاضر بخش شرقی و میانی تالاب ارزش شیلاتی خود را از دست داده است. از هفت گونه آزولای شناخته شده دو گونه نسبت به آب و هوایی ایران سازگاری نشان داده‌اند و با تولید اسپور فراوان که دیگر از بین رفتتنی نیستند موجبات تکثیر و گسترش سریع این گونه را فراهم آورده است.
محمد انتظامی
منابع:
۱- رستگاره محمد علی: علفهای هرز و روش‌های کنترل انها؛ ۱۳۷۸، مرکز نشر دانشگاهی تهران
۲- استفاده از آزولا در تغذیه گاوهای شیرده، مجله علوم کشاورزی ایران،جلد ۲۳،شماره۱،۱۳۷۱
۳) www.nam shahri.net
۴) www.mazandnume.com
۵) www.iran-new spaper.com
۶) www. Derakhsheshshsabz۱.per sianblog.com
۷) www. Shil.blogfa.com


همچنین مشاهده کنید