ابیانه گذرگاه تاریخ

ابیانه روستایی از دهستان برزرود بخش حومه، شهرستان نطنز استان اصفهان در ۳۶ درجه و ۵۱ دقیقه طول جغرافیایی و در ۳۵ درجه و ۳۳ دقیقه عرض جغرافیایی و در بلندی ۲۲۲۰ متری از سطح دریا، دره ای معتدل خشک در ۴۰ کیلومتری شمال باختری نطنز و در ۲۰ کیلومتری باختر جاده نطنز-کاشان قرار دارد. رود برزرود از جنوب ابیانه می گذرد.
▪ اقتصاد:
کشاورزی، باغداری، دامداری و فرشبافی.
▪ کشت آبی:
آب کشاورزی و آشامیدنی از کاریز، چشمه و شبکه لوله کشی.
▪ فرآورده ها:
گندم، تره بار، جو، شبدر، سیب، آلو، گردو، بادام، زردآلو، گلابی، توت، آلوچه و هلو.
▪ رستنی ها:
گیاهان دارویی و صنعتی، درمنه، خاکشیر، گون کتیرا، پوشش گیاهی برای چرای دام.
▪ جانوران:
قوچ، میش، روباه، شغال و خرگوش.
ابیانه روستایی است زیبا و دیدنی در شمال غربی کوهستان کرکس در بلندی ۲۵۰۰ متری از سطح دریا و در کنار برزرود و در دامنه کوه که شیب نسبتا تندی دارد برافراشته شده است. برزرود منبع اصلی آب آبیاری و آب آشامیدنی روستای ابیانه است. در قدیم ابیانه از نظر اقتصادی اهمیت بسیار و با یزد و کرمان رابطه تجاری داشت.
نام ابیانه از واژه ویونا به معنای بیدستان آمده که بعدها رفته رفته تبدیل به ابیانه شده است، چه بسا در زبان محلی ب تلفظ می شود و نام اصلی آن وپستان و کم کم تبدیل به ابیانه گشت. بنای ابیانه با آن معماری خاص خود سابقه کهنی دارد به طوری که آن را به زمان صفویه نسبت می دهند. از جمله آثاری که بیانگر این سابقه است، محرابی چوبی در شبستان مسجد جامع ابیانه می باشد که تاریخ ۴۶۶ هـ.ق را دارد. در گذشته بیشتر مردمان این دره جز در گذرگاه ها، زرتشتی بودند ولی در روزگار سلطنت شاه اسماعیل صفوی به مذهب شیعه گرویدند و یا مهاجرت کردن. عده ای از مهاجران به یزد و هند کوچیدند.
در آغاز، روستای ابیانه در ناحیه شرقی روستای کنونی در محلی به نام هرده (ده پایین شده بود و مردم آن به آب رود دسترسی داشتند. بافت جدید روستا بر پایه محله ها پدید آمد. محله اعیان در قسمت جنوب، محله طبقه متوسط شمال، پایین ده نیز مخصوص محله فقیرنشین.
بافت روستای ابیانه بافتی فشرده با کوچه هایی باریک و شیب دار است که از خانه های بدون حیاط و سقف های کم وسعت تشکیل شده، خانه ها به صورت پلکانی در شیب کوه ساخته شده است. در ابیانه، سقف تعدادی از خانه ها حیاط خانه های بالاتر محسوب می شود.
سقف ها بیشتر از چوب درختان چنار و صنوبر است که با حصیر، خاک رس قرمز و کاهگل پوشیده شده، بیشتر دیوارها را نیز بر پایه سنگی و خشت و گل ساخته اند.
سیمای روستا را بافت یک دستی در سطح شیب دار تشکیل می دهد و خانه ها اغلب به رنگ سرخ با بام های مسطح است که در آن ها ایوان های چوبی پیش آمده که مشرف به باغ ها و خانه ها همه رو به آفتاب و برای گریز از سرما به صورت فشرده در کنار هم ساخته شده اند.
در برخی گذرگاه ها، بر روی کوچه ها تاق هایی زده بودند. ارتقاع این تاق ها حدود۶ تا ۷ متر است .بافت روستا با خانه های مسکونی از نقاط بالاتر شیب دامنه کوه آغاز می شود و پس از آن به ترتیب باغ ها و مزارع در ارتفاع کمتر قرار دارند.
● آثار تاریخی:
۱) مسجد جامع ،مهم ترین بنای تاریخی ابیانه است که از روزگار سلجوقیان به جا مانده و بارها بازسازی و دوباره سازی شده است- محراب بزرگ مسجد از چوب گردوی قهوه ای رنگ ساخته و منبت کاری شده و تاریخ ساخت آن ۷۷۶ هجری قمری-منبر چوبی منبت کاری مسجد نیز تاریخ ۴۶۶ هـ.ق دارد.
۲) مسجد پرزله که تاریخ ۷۰۱ و بنای فوقانی آن تاریخ ۱۰۶۱ هـ.ق دارد.
۳) مسجد حاجتگاه نیز از اهمیت خاصی برخوردار است. سقف چوبی و ستون ها و تیرها و تیرچه های چوبی صاف جالبی دارد.
۴) دو خانقاه نیز از روزگار صفویه به جا مانده که دارای نقاشی های جالب و ظریفی است.
۵) آثار قلعه ای نیز در ابیانه وجود دارد.
۶) آثار آتشکده ای هم در ابیانه وجود دارد. این بنا دارای قوس های سنگی است و مصالح آن سنگ و گچ بوده است.

منبع : روزنامه جوان