مزایا و معایب دلار ضعیف و قوی

اثر تغییر در ارزش دلار در کشورهای دیگر بر اقتصاد آمریکا چیست؟ چگونه میزان ارزش دلار می تواند در زمان واحد هم به سود و هم به زیان آمریکایی ها باشد؟ چه چیزی موجب تغییر ارزش دلار در کشورهای دیگر به جز آمریکا می شود؟ بازار بین المللی ارز کجاست و چگونه عمل می کند؟ معمولاً قوی نبودن یک چیز خوب و ضعیف بودن آن بد تلقی می شود ولی هنگام سخن گفتن از ارزش پول رایج کشورها این واقعیت بدیهی کمی گیج کننده است. قوی یا ضعیف بودن دلار دارای عواقب مثبت و منفی بر اقتصاد آمریکا و جهان است. در این نوشته چگونگی تأثیر پذیرفتن دلار و دیگر ارزهای خارجی از هم و اثر این رابطه بر اقتصاد آمریکا مورد بحث قرار می گیرد.
لغات قوی و ضعیف، فراز و فرود، تقویت و تضعیف در جهان مبادلات ارزی لغاتی نسبی هستند. این لغات همگی نشانگر تغییری نسبی از میزان ارزش قبلی قیمت ها هستند. وقتی دلار در حال تقویت است، ارزش آن نسبت به ارزهای دیگر افزایش می یابد. دلار قوی می تواند واحدهای بیشتری از ارزهای خارجی را خریداری کند. یکی از نتایج تقویت ارزش دلار، کاهش قیمت کالاها و خدمات خارجی نزد مصرف کنندگان آمریکایی است. این امر همچنین موجب می شود آمریکایی ها بتوانند به تعطیلاتی طولانی در کشوری دیگر بروند و یا اتومبیل های خارجی که قبلاً گران تر بودند را خریداری کنند. ولی در حالی که مصرف کنندگان آمریکایی از ارزش بالای ارز کشور خود سود می برند، صادرکنندگان این کشور زیان می بینند؛ چرا که دلار قوی به معنای این است که ارز خارجی بیشتری برای معاوضه با دلار آمریکا نیاز است. بنابراین کالاها و خدمات آمریکایی برای مصرف کنندگان خارجی گران تر تمام می شوند.
● دلار قوی:
▪ مزیت های بالابودن ارزش دلار برای اقتصاد آمریکا عبارتند از:
ـ مصرف کنندگان آمریکایی قیمت کمتری را برای دریافت تولیدات و خدمات خارجی پرداخت می کنند.
ـ قیمت کمتر تولیدات و خدمات خارجی به پائین نگه داشتن نرخ تورم کمک می کند.
ـ مصرف کنندگان آمریکایی هنگام سفر به کشورهای خارجی به نسبت قیمت های داخل آمریکا، از خدمات ارزان تری برخوردار می شوند.
ـ سرمایه گذاران آمریکایی می توانند سهام و اوراق قرضه خارجی را با قیمت کمتری خریداری کنند.
▪ نقاط منفی بالابودن ارزش دلار برای اقتصاد آمریکا عبارتند از:
ـ شرکت های آمریکایی رقابت در بازارهای خارجی را مشکل می یابند.
ـ این شرکت ها باید با کالاهای خارجی ارزان تر رقابت کنند.
ـ جهانگردان خارجی سفر به آمریکا را گران می دانند.
ـ در هنگام بدهکاری شدید آمریکا، ارائه وام و سرمایه از سوی خارجی ها به آمریکا مشکل تر است.
● معایب و مزایای دلار ضعیف
▪ مزایای ضعیف بودن دلار برای اقتصاد آمریکا عبارتند از:
ـ شرکت های آمریکایی فروش کالا به بازارهای خارجی را آسان می یابند.
ـ این شرکت ها برای پائین نگه داشتن قیمت کالاهای خود تحت فشار رقابتی کمتری خواهند بود.
ـ جهانگردان خارجی بیشتری توانایی سفر به آمریکا را پیدا می کنند.
ـ بازارهای سرمایه آمریکا برای سرمایه گذاران خارجی جذاب تر می شود.
▪ معایب پائین بودن ارزش دلار برای اقتصاد آمریکا عبارتند از:
ـ مصرف کنندگان آمریکایی برای خرید کالا و خدمات خارجی بایستی پول بیشتری بدهند.
ـ افزایش قیمت کالاهای خارجی موجب بالارفتن هزینه های زندگی در آمریکا می شود.
ـ مصرف کنندگان آمریکایی سفر خارج را گران می یابند.
ـ شرکت ها و سرمایه گذاران آمریکایی حضور در بازارهای خارجی را دشوارتر می بینند.
ارزش پائین دلار همچنین موجب واردشدن صدمه به دسته ای از مردم و منتفع شدن دسته ای دیگر می گردد. هنگامی که ارزش دلار نسبت به ارز یک کشور دیگر سقوط می کند یا کاهش می یابد، قیمت کالا و خدماتی که از این کشور به آمریکا می آید گران تر می شود. یعنی برای خرید یک کالای مشخص باید نسبت به گذشته پول بیشتری داد، این امر به معنای کاهش قدرت خرید آمریکایی ها است.
در همین حال، پائین بودن قیمت دلار به معنای کاهش یافتن قیمت کالاهای آمریکایی در بازارهای خارجی و سودبردن صادرکنندگان آمریکایی و مصرف کنندگان خارجی است.
از لحاظ نظری ، ارزش دلار و ارزهای همه کشورهای دیگر بایستی نه زیاد گران باشند و نه ارزان. سطح متوسط قیمت ارز به رشد اقتصادی پایدار و بلندمدت و ثبات مالی در داخل وخارج کشورها کمک میکند. ولی به دلیل اثرگذاری عوامل بسیار رسیدن به این هدف ایده آل دشوار است.
● قیمت ارز
به قیمت یک ارز از ۲ بعد داخلی و خارجی می توان نگاه کرد. مثلاً از لحاظ داخلی معیارهایی چون شاخص قیمت مصرف کننده برای اندازه گیری قدرت خرید دلار در طول زمان مورد استفاده قرار می گیرد. بدین ترتیب که وقتی شاخص قیمت مصرف کننده افزایش می یابد دلار قدرت خرید کمتری دارد وهنگامی که این شاخص نسبتاً ثابت است ارزش دلار نیز ثابت است. برخی اوقات
علی رغم پایدار بودن ارزش دلار در داخل آمریکا، ارزش آن می تواند در مقایسه با ارز یک کشوردیگر افزایش یا کاهش یابد.
یکی از جوانب جالب مبادلات ارزی این است که قیمت یک ارز ممکن است در حال تقویت باشد ولی درعین حال از لحاظ تاریخی قوی نباشد. برای مثال اگر ارزش برابری دلار در برابر ین ژاپن از ۱ به ۸۵ به ۱ به ۸۸ افزایش یابد شاهد افزایش قیمت دلار هستیم ولی هنوز دلار قوی نشده است زیرا از لحاظ تاریخی زمانی بوده است که ۱ دلار بیش از ۱۰۰ ین ارزش داشته است. با این حساب در صورت کاهش ارزش دلار از ۱۸۵ ین به ۱۷۵ ین اگرچه شاهد تضعیف ارزش دلار هستیم ولی از لحاظ مقایسه تاریخی دلار ضعیف نشده است.
اهمیت ارزش قیمت ارز در این است که تقریباً هر نوع مبادله بین المللی کالا و خدمات نیازمند تبدیل یک ارز به ارزی دیگر است. کمتر پیش می آید که دو کشور مبادله کالا به کالا و یا مبادلاتی با استفاده از طلا انجام دهند. اگرچه دلار تنها ارزی نیست که در سطح جهانی خرید و فروش می شود ولی جزو پرکاربردترین ارزها است. دیگر ارزهای عمده رایج بین المللی عبارتند از : یورو و ین ژاپن.
● بازار مبادلات ارزی
دراکثر موارد، خرید و فروش ارز در بازار ارز صورت می گیرد. ارزهای کشورهای پیشرفته و بسیاری از کشورهای در حال توسعه دراین بازار مورد مبادله قرار می گیرند. دراین بازار نیازی به انتقال مقادیر بزرگ پول از یک کشور به کشوری دیگر نیست و معمولاً مبادله در آن به صورت الکترونیک صورت می گیرد. بنابراین هنگام مبادله ارز، کاغذ و سکه مورد معاوضه قرار نمی گیرد. بلکه مبادلات ارزی عمدتاً در فضای مجازی انجام می شود. البته ارزهای تمام کشورها در بازارهای ارز مبادله نمی شوند عدم مبادله یک ارز در بازارهای جهانی به دلایل زیادی از جمله بی ثباتی سیاسی یا اقتصادی رخ می دهد. در برخی مواقع دلیل ساده ای برای عدم مبادله یک ارز در بازارهای جهانی وجود دارد و آن هم عدم پرداخت سود مناسب از سوی کشور دارنده ارز مذکور به کشورهای دیگر است. برعکس بازارهای کالا یا سهام، بازار ارز مرکزی خاص برای مبادله ندارد. اکثر تجارت ارز از طریق بانک ها و دلالان ارز در آمریکا و خارج از آن توسط تلفن و رایانه انجام می شود. بازار ارز بازاری ۲۴ ساعته است. تاجران ارز زمانی در استرالیا و خاور دور شروع به کار می کنند که اکثر کارگران در سانفرانسیسکوی آمریکا در حال بازگشت به منازل خود هستند. با تعطیلی کسب و کار در خاور دور، فعالیت بازارهای مالی خاورمیانه تازه وارد ساعات میانی خود می شود و اروپایی ها تازه سر کار رفته اند. تا زمانی که روز کاری در نیویورک به اوج ساعات کار خود برسد، در لندن وقت چای بعدازظهر است. به همین دلیل برخی بانک ها و بازارهای بزرگ سهام در آمریکا یک نوبت کاری در صبح زود راه انداخته اند تا بتوانند تأثیرات ناشی از اختلاف ۵ الی ۶ ساعتی با اروپا را به حداقل کاهش دهند. در همین رابطه نهادهای مالی واقع در ساحل غربی آمریکا برای این که بتوانند هم با نیویورک و اروپا و هم باخاور دور مبادله کنند ساعات کار روزانه خود را افزایش داده اند.
● قیمت ارز و قانون عرضه و تقاضا
بازار ارز نیز تحت تأثیر قانون عرضه و تقاضا است و به طور کلی دولت یا دسته ای از دولت ها می توانند تأثیری بر قیمت های ارز داشته باشند.
طبق قانون عرضه با افزایش قیمت یک محصول، میزان کالای عرضه شده هم بالا می رود و با کاهش قیمت ها، عرضه هم کمتر می شود. این جریان در بازار ارز هم وجود دارد.
برای مثال اگر سرمایه گذاران فرانسوی یک فرصت اقتصادی خوب در آمریکا پیدا کنندامکان دارد مایل باشند فرانک بیشتری برای خرید دلار بپردازند تا بتوانند در آمریکا سرمایه گذاری کنند.
اما باید دید چگونه تغییر در ارزش ارز یک کشور موجب متأثر شدن اقتصاد داخلی آن کشور می شود.
برای دیدن نمونه این اثر باید نگاهی به اقتصاد آمریکا در طول دهه ۱۹۹۰ داشته باشیم. درطول این دوره دلار در اکثر مواقع در مقایسه با ارزهای دیگر قوی بود. زیرا تقاضا برای آن به چند دلیل بالا بود، ازجمله دلایل این امر عبارت بودند از: تمایل شهروندان خارجی برای خرید اسناد مالی و اعتباری آمریکایی مثل سهام بود. دلیل این تمایل جذابیت کلی ضمانت های مالی دولت آمریکا و رونق بازارهای مالی این کشور بود.
در ادامه این نوشته به معرفی مراحل تقویت و تضعیف ارز یک کشور می پردازیم:
▪ عوامل تقویت قیمت ارز
- نرخ بهره بالاتر در کشور به نسبت نرخ بهره در خارج
- پائین بودن نرخ تورم
- موازنه مثبت تجاری در مقایسه با دیگر کشورها
- کسری بودجه بزرگ و مداوم دولت که موجب استقراض داخلی شود
- بی ثباتی نظامی و یا سیاسی در کشورهای دیگر
- قوی بودن بازارهای داخل
- قوی بودن اقتصاد داخل و ضعیف بودن اقتصادهای خارجی
- عدم وجود سابقه کوتاهی در پرداخت بدهی های خارجی از سوی دولت
- سیاست پولی کارآمد با هدف تثبیت قیمت ها
▪ عوامل تضعیف قیمت ارز
- کمتر بودن نرخ بهره در داخل نسبت به خارج
- افزایش نرخ تورم
- کسری تجاری در مقایسه با دیگر کشورها
- وجود مازاد درآمد دولتی در طولانی مدت
- ثبات سیاسی و نظامی نسبی در کشورهای دیگر
- بازار مالی در حال سقوط
- اقتصاد داخلی ضعیف در مقابل قوی بودن اقتصادهای خارجی
- سیاست پولی که به ندرت اهداف را تغییر می دهد.
بسیاری از بخش های اقتصاد آمریکا در طول سالهای اخیر دست به استقراض سنگین زده اند. دولت، شرکت ها و مردم به اعتبارات بانکی متکی بودند. این امر موجب تقاضا برای پول به منظور قرض دادن به استقراض کنندگان گردید.
معمولاً پولی که مصرف کنندگان پس انداز می کنند برای افزایش تقاضا به کار برده می شود ولی در اقتصاد آمریکا میزان پس اندازها کم بوده است.
بنابراین پولی که آمریکایی ها باید آن را قرض می گرفتند از جای دیگری غیر از اقتصاد داخلی این کشور بایست تهیه می شد. در همین رابطه اعتبارات خارجی تقاضای مذکور را برآورده ساخت و افزایش تقاضا برای دلار، قیمت آن را نسبت به دیگر ارزها بیشتر کرد. این امر هم سرمایه گذاران را نیز تشویق کرد که سهمیه های خود را به شکل دلار نگهداری کنند. در همین هنگام، بانک مرکزی آمریکا تورم را تحت کنترل خود نگه داشت. این کار موجب شد دلار به خاطر ثبات ارزش خود جذاب شود. روند مذکور موجب بالا رفتن هزینه دلار برای سرمایه گذاران خارجی گردید. نرخ های بالای نسبی بازگشت سرمایه ها در بازار مالی آمریکا سرمایه گذاران خارجی را قادر ساخت سودهای بیشتری از آنچه در بازارهای مالی کشورهای خود به دست می آورند در آمریکا به دست آورند.
● تأثیر افزایش تقاضا برای دلار بر اقتصاد آمریکا
سرمایه گذاری شهروندان یک کشور در کشوری دیگر اثری عمده بر اقتصاد داخلی کشور متبوع این سرمایه گذاران دارد. در مورد آمریکا، میل سرمایه گذاران خارجی برای حفظ ذخایر ارزی خود به صورت دلار کمک کرده تا دولت آمریکا بتواند کسری بودجه بزرگ خود را جبران کند و پول مورد نیاز برای بازارهای اعتباری را فراهم کند.
طبق قانون عرضه و تقاضا، افزایش عرضه اعتبارات موجب پائین آمدن ارزش این اعتبارات می شود. ارزش اعتبارات همان نرخ بهره است. یعنی افزایش عرضه اعتباراتی که توسط سرمایه گذاران خارجی تأمین می شوند موجب کمک به جبران کسری بودجه و نگه داشتن نرخ های بهره در حدی پائین تر از آنچه که در صورت عدم وجود سرمایه خارجی بوده شده است.
افزایش تقاضا برای دلار موجب تأثیری منفی بر اقتصاد آمریکا شده است. دلار قوی تر جذابیت کالاهای خارجی را در آمریکا افزایش می دهد. بسیاری از مصرف کنندگان آمریکایی که به قیمت، بیش از هر چیز دیگری اهمیت می دهند با افزایش قیمت دلار و متعاقب آن کاهش قیمت های کالاهای خارجی، به خرید این کالاها و کاهش خرید کالاهای ساخت داخل آمریکا رو آوردند.
وقتی ارزش یک ارز رایج بین المللی بسیار کم یا زیاد می شود رقابت بین المللی در معرض انحراف قرار می گیرد.
همان طور که دیدیم قیمت بالای دلار در دهه ۱۹۹۰ موجب اختلال در قابلیت رقابت تولیدکنندگان آمریکایی در برابر تولیدکنندگان خارجی گردید. حتی علی رغم این که تولیدکنندگان خارجی منابع خود را مثل آمریکایی ها به طور مؤثر به کار نگرفتند ولی باز هم توانستند تولیدات خود را با قیمتی کمتر از کالاهای آمریکایی به فروش برسانند. بسیاری از شرکت های آمریکایی این رقابت فزاینده را با افزایش کارایی و قابلیت تولیدی خود پاسخ دادند. در طولانی مدت افزایش قابلیت تولیدی موجب سودآوری برای این شرکت ها و اقتصاد آمریکا گردید. در مقابل بسیاری از شرکت های آمریکایی که به خاطر واردات کالاهای خارجی آسیب دیدند، خواستار کمک دولت برای محدود ساختن رقابت خارجی شده اند. این کمک نیز به شکل وضع تعرفه های جدید، رأی دهی ها در مجامع اقتصادی بین المللی، یارانه ها و تحریم های اقتصادی صورت گرفت. این اقدام دولت آمریکا در جهت حمایت گرایی از اقتصاد خود یکی از زیانبارترین عواقب تغییر در قدرت نسبی ارزها است.
زیرا اگر یک دولت قوانینی را برای ایجاد موانع حمایتی وضع کند، دیگر دولت ها هم با وضع چنین قوانینی درصدد انتقام جویی برمی آیند. در نتیجه تجارت بین المللی با کندی روبه رو می شود و مردم همه کشورها سودهای ناشی از کیفیت بهتر، قیمت های کمتر و امکان انتخاب گسترده تولیدات را از دست خواهند داد.

مترجم: محسن خزایی

منبع : روزنامه ایران