جاده ای آبی به سوی ثروتهای خفته

تنگه هرمز یکی از با اهمیت ترین مناطق تجاری جهان است. اهمیت این تنگه نه تنها در سالهای اخیر بلکه از هفتصد سال پیش یعنی همان سالهایی که مارکوپولو جهانگردی خود را آغاز کرد برای همگان به اثبات رسیده بود.
در آن زمان اهمیت تنگه هرمز برای اقتصاد جهان به حدی بود که مارکو پولو دوبارازآن عبور کرد و این خاطره رابا ذکردلیل آن درکتابش برای آیندگان به ارث گذاشت. امروزه نقش تنگه هرمزبا توجه به عبوردادن یک سوم از نفت جهان از بازارهای تولید (کشورهای حوزه خلیج فارس) به سمت بازارهای مصرف بر هیچ کس پوشیده نیست.
روزانه بیشتر از ۱۷ میلیون بشکه نفت از تنگه هرمز به سمت بازارهای مصرف اروپای شرقی و آمریکا می رود و سهم زیادی از نیا زهای صنعتی این مناطق را تامین می کند. بنابراین تعلل در انتقال نفت از این تنگه می تواند از سرعت چرخش چرخ صنعت کشورهای غربی بکاهد و آسیب های جدی به اقتصاد آنها وارد آورد.
بسیاری از پژوهشگران تنگه هرمز را جاده آبی به سوی ثروتهای خفته در اعماق زمین می دانند و برای آن نقشی بزرگ در اقتصاد جهان قایل هستند. این جاده آبی که نقشی مشابه جاده ابریشم در سالهای دور دارد از یک طرف هیدروکربن ها و دلارها ی نفتی را به سوی کشورهای قاره آسیا هدایت می کند و از طرف دیگر کالاهای فرآوری شده مورد نیاز تولید کنندگان نفت( کشورهای اطراف خلیج فارس ) رابه بازارهای مصرف آنها می رساند.
به هر حال این تعامل بین کشورهای قاره آسیا همچنان ادامه دارد به خصوص که درسالهای اخیر به دلیل توسعه اقتصادی کشورهای چین، هند و دیگر کشورهای قاره آسیا نقش این قاره دراقتصاد جهانی پررنگ ترشده است.
این مساله در کنار افزایش قیمت نفت درجهان و رشد اقتصادی کشورهای حوزه خلیج فارس در میان دیگر کشورهای در حال گذار جهان سبب شد تا نقش تنگه هرمز و قاره آسیا در اقتصاد جهان به نقشی کلیدی تبدیل شود.
البته نمی توان از تاثیر افزایش قیمت نفت بر تقویت موقعیت اقتصادی قاره آسیا چشم پوشی کرد. به گزارش سایت UBS کشور چین دومین مصرف کننده بزرگ نفت در جهان است وحضوراین کشوردرکنارکشورهای هند، پاکستان و مالزی سبب شد تا بسیاری از پژوهشگران انتظار داشته باشند طی دهه های آینده قاره آسیا دو سوم از تقاضای جهانی نفت را به خود اختصاص دهد.
آمارها نشان می دهد روزانه ۱۸ میلیون بشکه نفت از کشورهای حوزه خلیج صادر می شود که از این میزان دو سوم آن وارد بازارهای آسیایی می شود. این درحالیست که کشورهای این منطقه ۵۵ درصد از ذخایر تایید شده نفتی جهان را دارند.
در سال گذشته درآمد نفتی این کشورها بیشتراز ۴۰۰ میلیارد دلار بود. مهمتر اینکه کشورهای قاره آسیا درآمدهای حاصل از نفت را صرف توسعه زیرساختهای صنعتی و اقتصادی و توسعه بخش انرژی می کنند و این به معنای سرمایه گذاری برای آ ینده ای روشن تردراقتصاد منطقه است.
به گزارش Xinhuanet سرمایه گذای کشورهای اطراف خلیج فارس درکشورهای قاره آسیا از۲۰ میلیارد دلار درسال ۲۰۰۵ میلادی به ۷۰ میلیارد دلاردر سال ۲۰۰۷ میلادی خواهد رسید و این به معنای برقراری پیوندی محکم تر میان کشورهای منطقه و تقویت بازارهای مالی آن است.
در سال ۲۰۰۵-۲۰۰۶ میلادی کشورهای GCC بیشتراز۱۵۶ میلیارد دلار در کشورهای قاره آسیا سرمایه گذاری کردند. از طرف دیگر درون ریز سرمایه های اروپایی و امریکایی به بازارهای کشورهای حوزه خلیج به خصوص کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس نیزمساله قابل توجهی است.
به نظر می رسد سهم زیادی از سرمایه های جهان روانه قاره آسیا می شود و این به معنای سرمایه گذاری جهانی روی قاره آسیا برای تبدیل شدن به قطبی اقتصادی دردهه های آینده است.
به گزارش Middleast online امروزه حجم سرمایه های تولید کننده یا کارآی موجود در قاره آسیا به حدی است که موقعیتی مشابه موقعیت قاره اروپا در قرن نوزدهم میلادی را ایجاد کرده است. در آن زمان اروپا بر اقتصاد جهان تسلط داشت وتغییرات اقتصادی آن نه تنها یک یا چند کشور بلکه اقتصاد تمامی کشورهای دنیا را تحت الشعاع قرار می داد.
طبق آمارهای ارایه شده توسط سایت Menafn در فاصله سالهای ۲۰۰۳تا ۲۰۰۶ میلادی مازاد حساب جاری تجمعی کشورهای (کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس) معادل ۵۳۶ میلیارد دلاربود که پنج برابر میزان مازاد حساب جاری این منطقه در فاصله سالهای ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۲ میلادی است.
انتظار می رود در صورت ثبات قیمت نفت در سطح کنونی مازاد حساب جاری این منطقه در فاصله سالهای ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۷ میلادی به ۷۰۰ میلیارد دلار برسد. شایان ذکر است در فاصله سالهای ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۵ میلادی این منطقه با حدود ۸۰ میلیارد دلار کسری حساب جاری روبرو بود. از جمله دلایل رشد سرمایه گذاری خارجی در کشورهای (کشورهای عضوشورای همکاری خلیج فارس) را می توان خصوصی سازی شرکتهای غیر نفتی، رونق بازار سهام، تسهیل اعطای وام نام برد.
در حال حاضر کشورهای اطراف خلیج فارس مالک هفت اقتصاد بسیاربزرگ درمیان کشورهای درحال گذار هستند. ازآغاز سیرافزایش قیمت نفت یعنی از سال ۲۰۰۳ میلادی تا به حال ارزش تولید ناخالص داخلی کشورهای خاورمیانه تقریبا دو برابر شد و به ۱۲۱۴ میلیارد دلار رسید.
در سال ۲۰۰۳ میلادی ارزش تولید ناخالص داخلی خاورمیانه برابر با ۶۳۲ میلیارد دلاربود. دراین بازه زمانی ارزش تولید ناخالص داخلی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس نیز دو برابرشد. آمارها نشان می دهد از سال ۲۰۰۳ میلادی تا به حال نرخ رشد تولید ناخالص داخلی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در هر سال بیشتر از ۶ درصد بود و این سبب شد تا در سال ۲۰۰۶ میلادی ارزش تولید ناخالص داخلی این منطقه به ۷۳۳ میلیارد دلار برسد.
پیش بینی می شود تحولات ایجاد شده در صنعت نفت جهان و سیاست جدید اوپک مبنی برکاهش میزان تولید سبب تعدیل نرخ رشد اقتصادی این منطقه شود. البته کاهش نرخ رشد اقتصادی به کمتر از ۵ درصد در سال چندان محتمل نیست.

نویسنده : مونا مشهدی رجبی

منبع : دیپلماسی ایران