شغل سالم

از همان زمانی که جیوه در ترکیب مواد پر‌کننده دندان مورد استفاده قرار گرفت، یک علامت سوال بزرگ در مقابل آن به وجود آمد: «آیا این ماده که از سمی ترین عناصر موجود در طبیعت به شمار می‌رود، خطری برای بدن انسان دارد، یا نه؟».اگرچه امکان آزاد شدن جیوه از داخل آمالگام، که یکی از مواد پر‌کردنی دندان‌هاست تقریبا وجود ندارد و از این نظر خطری متوجه کسانی که اقدام به ترمیم دندان‌ها با آمالگام می‌کنند، نیست؛ احتمال ایجاد مسمومیت دندانپزشکان و دستیار او که هر روز چندین ساعت با ترکیباتی نظیر آمالگام سر و کار دارند بسیار زیاد است. اگرچه جیوه از راه پوست و بلع قابل جذب است، اما خطر اصلی با جذب آن از طریق استنشاق یا تنفس است. اگر میزان جیوه در خون از ۱۰۰ نانوگرم در میلی لیتر بالاتر رود، علائم مسمومیت آشکار می‌شود. به دلیل این که بخار جیوه، رنگ، طعم و بو ندارد، بنابراین کشف آن حتی در شرایطی که در بالاترین مقدار ممکن هم باشد، به‌راحتی ممکن نیست. اهمیت خطر مسمومیت با جیوه به حدی است که یک قطره خالص از آن می‌تواند تمام هوای یک مطب با اندازه معمولی را اشباع کند، البته باید تأکید کرد که مقدار جیوه‌ای که در مطب‌های دندانپزشکی برای پرکردن دندان‌ها به کار می‌رود، آنقدر نیست که چنین عوارضی برجای بگذارد، اما رعایت اصول ایمنی هم برای بیمار و هم دندانپزشک از ایجاد مشکلات بعدی پیشگیری می‌کند
● چگونه از مسمومیت با جیوه در امان باشیم
برای از بین بردن احتمال خطر مسمومیت با جیوه هوای داخل مطب باید به‌خوبی تهویه شود و تمام جیوه‌های اضافی نظیر کپسول‌های مصرف شده و خرده‌های آمالگام که در حین متراکم کردن باقی مانده‌اند، باید جمع‌آوری شوند و درون ظرف‌های نشکن که در آنها کاملاً بسته می‌شود، نگهداری شوند. عرضه بهداشتی جیوه توسط فروشندگان و تولید کنندگان و مصرف صحیح آن نقش بسیار مؤثری در جلوگیری از آلودگی محیط زیست دارد. خرده‌های باقیمانده آمالگام و مواد آلوده به جیوه به هیچ وجه نباید سوزانده شود. بنابراین نباید آن را همراه با سایر زباله‌ها دور ریخت، چرا که ممکن است بعدها در نتیجه سوزانده شدن آن بخارهای جیوه سبب آلودگی شوند.
● خطر تابش اشعه
رادیوگرافی یکی از راهکارهای تشخیصی در دندانپزشکی است. دندانپزشک و دستیار او به دلیل حضور دائمی در مجاورت دستگاه رادیوگرافی در معرض تابش ناخواسته اشعه ایکس هستند. برای حفاظت از تابش اشعه راهکارهایی نظیر سرب کوبی دیوارهای اتاق رادیوگرافی یا تعبیه استندهای سربی، تنظیم دوز تابش اشعه و رعایت فاصله مجاز پیشنهاد شده است که دندانپزشکان ملزم به رعایت آنها هستند. عوارض ناشی از تابش اشعه ایکس به دندان پزشکان شامل عوارض آستانه دار و بدون آستانه هستند. عوارض آستانه دار، اثرات قطعی ناشی از تابش دوز مشخصی از اشعه به فرد هستند، نظیر ناهنجاری‌های کروموزومی و اثرات دهانی پس از رادیوگرافی. عوارض بدون آستانه عوارض بلند مدتی اما هیچ نسبتی با دوز اشعه ندارند نظیر ابتلا به انواع سرطان‌‌ها.
● خطر آلودگی دندانپزشک و دستیار او به خون آلوده
تعریف صحیح نیدل اِستیک شدن Needle Stick این است که در حین انجام کار درمانی یک سوزن توخالی مثل سوزن سرنگ که حاوی خون قابل مشاهده باشد در پوست فرو برود و خراش واضحی ایجاد کند. در صورت آلوده بودن خون به ویروس هپاتیت یا HIV احتمال ابتلا به بیماری هپاتیت یا ایدز فرد را تهدید می‌کند. این یکی از خطراتی است که همیشه متوجه دندان پزشکان و دستیاران آنهاست. بیماران دندانپزشکی از این حیث تقریبا در حاشیه امنیت قرار دارند؛ چراکه سر سوزن سرنگ بی حسی و تیغ جراحی از جمله وسایل یک بار مصرفی هستند که بدون شک پس از استفاده دور ریخته می‌شوند و برای بیمار دیگری استفاده نمی‌شوند. در صورت فرو رفتن سرنگ در پوست، باید تیتر آنتی بادی علیه هپاتیت در خون فرد چک شود. اگر نتیجه تیتر این آزمایش بالای ۱۰ بود هیچ مشکلی وجود ندارد ولی اگر فرد ایمنی نداشت یا اصلا واکسن قبلا نزده بود باید واکسن هپاتیت بی و ایمونوگلوبولین ضد هپاتیت B به او تزریق کرد.
●ابتلا به بیماری‌های عفونی
جدا از انتقال خونی برخی بیماری‌های ویروسی، دندان پزشکان ممکن است از طریق تنفس و ترشح بزاق فرد آلوده به بیماری‌های عفونی نظیر هپاتیت و سل مبتلا شوند. نکته نگران کننده در این مورد آن است که در مورد بیماری هپاتیت نوع C که یکی از انواع خطرناک هپاتیت است هیچ راهکار پیشگیری و درمانی مطمئنی وجود ندارد. رعایت اصول ایمنی نظیر استفاده از ماسک، عینک محافظ و دستکش تنها راه پیشگیری از ابتلا به این بیماری‌هاست.

دکترچنگیز صبوریان

منبع : روزنامه تهران امروز