نقش دامپزشکان در ارتباط با تندرستی جامعه

بهداشت عبارت است از علم و هنر پیشگیری از بیماری ها، طولانی کردن عمر و ارتقای سطح سلامت از طریق کوشش های سازمان یافته به منظور سالم سازی محیط، کنترل بیماری ها، آموزش بهداشت، ایجاد اقدامات پزشکی و پرستاری جهت تشخیص زودرس و درمان بیماری ها و بالاخره ایجاد یک سیستم که در آن هر فرد دارای سطح زندگی مطلوب برای نگهداری سلامتی خود باشد.
در پاسخ به پرسش هایی درباره ماهیت و وسعت کمک های دامپزشکی به بهداشت انسانی و به منظور تعیین مسئولیت های دامپزشکان در ارتباط مستقیم با تندرستی انسان از طرف اداره بهداشت ایالات متحده آمریکا کمیته ای تعیین شد تا این مهم را مورد بررسی قرار دهد هر یک از ۹ عضو کمیته در حوزه علمی ویژه ای مقام شناخته شده ای داشتند و در مجموع طیف وسیعی از دانش و تجربه را در زمینه های مختلف تدارک دیدند با توجه به هدف گزارش قابل ذکر است که بررسی حاضر صرفاً در ارتباط با تندرستی انسان تنظیم شده و هیچگونه کوششی برای شناسایی دیگر اهداف دامپزشکی صورت نگرفته است. جهت فراهم ساختن چهارچوبی در تحلیل اهمیت کوشش های دامپزشکی در ارتباط با سلامتی انسان، ۹ هدف بهداشتی انسانی شناسایی گردید که در ادامه به شرح ۶ هدف آن می پردازیم.
۱) پیشگیری و کنترل زئونوزها
از بین ۱۷۰۹ عامل عفونی و بیماری زای شناسایی شده در انسان تعداد ۸۳۲ مورد یا ۴۹% از طریق حیوانات به طور مستقیم یا غیر مستقیم انتقال می یابد طی ۳۰ سال اخیر بسیاری از بیماریهای عفونی جدید شایع شده که بخش وسیعی از آنها جز بیماری های قابل انتقال بین انسان و حیوانات می باشند. تعدادی از این بیماری ها برای اولین بار ظاهر شده در حالی که بسیاری از آنها پس از دوره های خاموشی بار دیگر تظاهر نموده اند. این عفونت ها که به عفونت ها یا بیماری های نو پدید معروفند به میزان ۱۵۶ مورد از عوامل بیماری زای انسانی را دربرمی گیرند جالب توجه آنکه از بین این ۱۵۶ مورد ۱۱۴ مورد عامل بیماری زایی بوده که از حیوانات به انسان سرایت می کنند بیماری چون جنون گاوی، سارس، آنفلوآنزای پرندگان و... از بیماری نو پدید منتقله از حیوانات به انسان می باشند. از طرف دیگر، در موضوع بیوتروریسم که طی سال های اخیر مورد توجه ویژه ای قرار گرفته، عوامل بیماری های قابل انتقال بین انسان و حیوان نقش ویژه ای دارند که از بین آنها حدود ۳۰ جنگ افزار بیولوژیک شناخته شده، جز چند مورد استثنا تمامی آنها از عوامل بیماری های حیوانی محسوب می گردند. نمونه هایی چون سیاه زخم، طاعون، بروسلوز، تب های خونریزی دهنده و غیره از آن جمله اند.
به علت آنکه دامپزشکان تنها گروه بهداشتی با آموزش تخصصی در تشخیص، درمان و کنترل بیماری های حیوانی بوده در ارتباط با بیماری هایی که ممکن است بین حیوانات و انسان انتقال یابد در موقعیتی استثنایی قرار دارند با توجه به سکونت انسان در مجاورت با حیوانات اهلی و وحشی، کنترل بیماری های مشترک در انسان و کنترل این بیماری ها در حیوانات وابسته است تاثیر خدمات دامپزشکان در کنترل بیماری های مشترک در ارتباط با کاهش میزان بروز بیماری هایی چون سل، هاری و بروسلوز (تب مالت) به خوبی نشان داده شده است.
۲) محافظت از مواد غذایی:
از نقطه نظر مسائل مربوط به بهداشت عمومی اهمیت بیماری های ناشی از موادغذایی به خوبی آشکار است .موفقیت در کنترل برخی بیماری ها که منتقله از طریق موادغذایی (چون سل) بحد زیادی مدیون دامپزشکی است. با وجود این تغییر تکنولوژی، شرایط اجتماعی و روش های تولید موادغذایی در بهداشت موادغذایی مورد مصرف قابل اهمیت بوده ضمن اینکه مخاطرات جدیدی نیز ایجاد می گردد. از چند دهه قبل استفاده از حشره کش ها، علف کش ها و آنتی بیوتیک ها به حد وسیعی در تولید موادغذایی متداول بوده، که در حال حاضر بقایای آنها می تواند زیان آور باشد. اگرچه اکنون تولید موادغذایی بطور عمده ای در وضع معمول درآمده لیکن برخی از مشکلات بهداشت موادغذایی پیچیده تر شده و نیاز به قضاوت از طریق افرادی آموزش دیده دارد.
در تولید موادغذایی دامپزشکان نقشی استراتژیک ایفا می نمایند، مشکلات مربوط به آلودگی موادغذایی در مرکز پرورش دام و طیور به بهترین وجهی با دخالت دامپزشکان برطرف خواهد شد. فعالیت آنها در ماورای تشخیص و درمان بیماری های حیوانی است به عنوان مثال دامپزشک در جلوگیری از مصرف دارو در حیوانات نزدیک کشتار با اثرات زیان بار برای بهداشت و سلامتی انسان نقشی استراتژیک دارند به عبارت کوتاه مسئولیت دامپزشک تامین موادغذایی سالم و عاری از آلودگی برای جلوگیری از مخاطره سلامتی انسان در هر شکل خواهد بود. و در محافظت از موادغذایی در تمام مراحل از مرکز دامداری تا مغازه خرده فروشی دخالت دارند. گروه عمده ای از دامپزشکان که در خدمات نظامی مشغول انجام وظیفه می باشند به طور مستقیم با محافظت و بهداشت موادغذایی ارتباط دارند.
۳) کشف و کنترل مخاطرات محیطی
بسیاری از فاکتورهای محیطی به عنوان تهدیدی جدی برای سلامت انسان شناخته شده اند. برخی از فاکتورهای محیطی برای سلامتی انسان د رحد غیرقابل توصیفی بسیار زیاد است به عنوان مثال دخالت فاکتورهای محیطی در ۷۰ تا ۸۰درصد از موارد سرطان انسان تخمین زده شده است.
استفاده از حیوانات در کشف مخاطرات محیطی اختصاصاً به دامپزشکان به عنوان کارشناسان بیماری های حیوانی و اثرات آنها ارتباط می یابد. غالباً نتایج زیان بار مواد شیمیایی در محیط به وسیله دامپزشکان مشاهده می گردد به عنوان مثال تهدیدات بهداشت عمومی در نتیجه (بی فنیل های پلی کلرینه) یا (بی فنیل های پلی برومینه) و نفتالین هایی با کلر زیاد و در محیط ابتدا در بیماری های حیوانات یا به صورت رسوبات شیمیایی در حیوانات از جمله ماهی ها و پرندگان وحشی تشخیص داده می شود. دامپزشکان به عنوان بخشی از سیستم اخطاردهنده اولیه برای جلوگیری از مخاطرات سلامتی انسان عمل می کنند.
۴) پژوهش در پزشکی مقایسه ای
دامپزشکان در نقش های عمومی و تخصصی در تحقیقات زیست پزشکی (بیومدیکال) شرکت دارند این مشارکت آموزش جامع بیومدیکال کسب شده به وسیله دامپزشکان را منعکس نموده و گاهی از طریق آموزش عالی تر و کسب درجات علمی بالاتر یا گواهی بوردهای تخصصی تقویت شده است.
پژوهش در مسایل بهداشتی انسان بوسیله دامپزشکان بسیار گسترده است، مشارکت در طراحی های تحقیقاتی به منظور درک بهتر از تمامی علل برجسته میزان ابتلا و مرگ ناشی از بیماریها به عنوان بخشی از گروه یا تیم تحقیق سابقه ای دیرینه دارد قوانین و مقررات جدید محدود کننده تحقیق بر روی انسان، اتکا به حیوانات را به عنوان مدل هایی برای تحقیق بیماریهای انسان در حال حاضر (و آینده) افزایش داده است، اهمیت بهداشت انسانی موجب شده که بودجه تحقیقاتی دانشکده های دامپزشکی ایالات متحده ۷.۵ برابر بیش از دانشکده های کشاورزی بوده باشد.
۵) آموزش اجتماعی و حرفه ای
فعالیت های آموزشی دامپزشکان در دو حوزه شرکت در آموزش حرفه ای بهداشت (و از جمله آموزش پزشکی) و فعالیت های آموزش اجتماعی (و از جمله بهداشت فردی) مشخص می گردد در ارتباط با نوع اول اهمیت همکاری دامپزشکان براساس اهمیت تامین نیروی انسانی ذخیره آموزش دیده قرار گرفته است. همچنین تقریبا دامپزشکان در تمامی دانشکده های پزشکی و نیز در دیگر دانشکده های علوم بهداشتی اشتغال دارند.
مقدار زیادی از اوقات دامپزشکان، پزشکان، پرستاران و دیگر حرفه های بهداشتی در جهت آموزش انفرادی یا گروهی صرف می شود. مشکل اصلی در کاربرد امور بهداشتی آموزش مصرف کننده است.
۶) اداره خدمات بهداشتی
اصلاح شرایط بهداشتی و دست یابی تندرستی در سطح ملی به پیشرفت سیستم های موثر اجرای خدمات بهداشتی وابسته است، هیچ حرفه دیگری همانند دامپزشکی درصدی از اعضایش در بخش عمومی بهداشت شرکت ندارند، حداقل ۲۵ درصد دامپزشکان با حدود نیمی از آن ها در موقعیت رهبری اداری اشتغال دارند. برخی از پست های اداری در سازمان های عمومی اختصاصی دامپزشکان بوده لیکن تعداد بیشتری از موقعیت ها نیز اختصاصی نیست. برای مثال دامپزشکان به عنوان اپیدمیولوژیست یا مدیر کنترل بیماری ها در دپارتمانهای بهداشت اشتغال دارند.
عمده امور درمانی در بخش خصوصی سازمان می یابد لیکن بسیاری از خدمات اصلی پیشگیری به وسیله آژانس ها و سازمان های عمومی انجام می شود. از آنجایی که اساسا دامپزشکی در جهت پیشگیری از بیماریها و حفظ سلامتی فعالیت داشته دامپزشکان قادر خواهند بود در تعدادی از موقعیت های اداری و اجرایی سازمان های بهداشت عمومی مشارکت داشته باشند.

منبع : روزنامه کیهان