دوشنبه, ۲۴ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 13 May, 2024
مجله ویستا
کثرت گرایی و حدود آن در قرآن و کتاب مقدس
دیگرانی را که متدین به دینی غیر از دین مایند، چگونه باید دید؟ در تورات، انجیل و قرآن چه نامهایی به دیگران داده شده است؟ آیا این نامها مدلولات مذموم دارند یا از همدلی حکایت میکنند؟ فلاح دیگران چگونه دیده شده است؟ چگونه میتوان به دیگران توجه داشت و در عین حال کاملاً خود ماند؟ اینها پرسشهایی هستند که نویسنده مقاله در پی پاسخگویی بدانها است.
بورمنز بدین نکته مهم توجه داده است که کتاب دینی هر دین مخاطب خود را متدینان به آن دین میداند و بنابراین در آنها توجه به دیگران و مسأله تنوع و تکثر ادیان کمتر دیده میشود. در تورات، دوازده قبیله بنی اسرائیل مردمان برگزیده شناخته میشوند و از دیگران با نامی که طنین مذموم دارد، یاد میشود. در تاریخ یهودیت، خداوند ابتدا به وصف حسود شناخته میشده و بنابراین ملی گرایی دینی در بین آنان غلبه داشته است.
سپس در دوران تبعید، پیامبران بنی اسرائیل نسبت خدمت به همه مردمان تأکید داشتند و به همین دلیل در این دوران روحیه کثرتگرایی رواج مییابد و دوباره پس از آن دین یهود بر تشخص و تبرز خود تأکید میکند. در قرآن نیز، علی رغم آنکه پیام هدایت برای همه آمده، کسانی آن را دریافت میکنند و بنابراین «مسلمان» نامیده میشوند، یا مؤمنان و حزب خدا ؛ دیگران متهم به کفر و شرک هستند. البته مقام خاصی برای یهودیان و مسیحیان به عنوان اهل کتاب مد نظر گرفته شده است.
اما مخاطب پیام انجیل «همه آدمیان با حسن نیت» است، قطع نظر از تعلقات نژادی، فرهنگی سیاسی یا دینیشان. در ملکوت الهی تبعیضی نیست، اما مکانی ممتاز برای گمنامان و فروتنان وجود دارد. دیگران غالباً «همسایه» خوانده شدهاند. خداوند پدر همه است و «به نحو یکسان خورشید را شامل نیک و بد میکند». مسیح گفته است:
«هر کس به مشیت الهی عمل کند، برادر، خواهر و مادر من است.» پولس نیز گفته است: «بین یهود و غیر یهود، یونانیان و بربرها، رمیها و دیگران، بین عبد و آزاده و زن و مرد تفاوتی نیست و همه در مسیح یکی هستند.» فرمان اساسی این است:
«دشمنان خود را دوست بدار و برای آنان که در آزار تو میکوشند دعا کن. بدین ترتیب تو پسر پدرت در آسمانها خواهی بود».
در تورات، فلاح به ایمان به خدای واحد و عمل به شریعت بستگی دارد. اما باید پذیرفت که در آن جا برای غیر یهودیان فلاح نیز هست. در کتاب یونس نبی به ربوبیت عمومی خداوند توجه داده شده است. در کتاب ایوب آمده است که اولیای خدا را میتوان در میان عادلان و حکیمان ملل غیر یهود یافت. در مزامیر داوود میخوانیم:
«بگذار اقوام گوناگون ترا حمد گویند، جمیع اقوام تو را حمد گویند، امتها شادی و ترنم کنند. زیرا تو با آنان به انصاف واقعی حکم خواهی کرد، تو آدمیان را مشمول عدل خود خواهی کرد.»
در قرآن بهشت به مؤمنان و جهنم به عاصیان نسبت به خدا و پیامبران وعده داده شده است. هر چند آیاتی مانند «ان الذین عند الله الاسلام» و «من یبتغ غیر الاسلام دینا فلن یقبل منه» طبق نظر برخی ناسخ آیه «ان الذین آمنوا و الذین هادوا و النصاری و الصابئین من آمن بالله و الیوم الاخر و عمل صالحا فلهم اجرهم عند ربهم و لا خوف علیهم و لا هم یحزنون» است، اما بسیاری بر آنند که این آیه مؤید فلاح غیر مسلمانان، خصوصاً یهودیان، مسیحیان و صابئین است. این آیه توجیه کننده مسأله «ذمه» است که شروع تاریخی پلورالیزم دینی است.
در انجیل نیز با توجه به تعالیم مسیح، امکان فلاح غیر مؤمنانی که ایمان واقعی دارند مطرح شده است: «خداوند میخواهد که همه نجات یابند». در یهودیت بر هویت مستقل داشتن تأکید بسیار شده است. منع از ازدواج با غیر یهودیان یکی از نمونههای این گرایش اکید است.
در قرآن با برخوردهای متفاوتی مواجه هستیم: «لکم دینکم و لی دین»، و از سوی دیگر «و قاتلوا فی سبیل الله الذین یقاتلوکم... و اقتلو هم حیث ثقفتموهم و أخرجوهم من حیث أخرجوکم و الفتنه اشد من القتل». شکی نیست که این آیه در باب دشمنان اسلام است، اما آیاتی دیگر هست که معنای مشابهی را درباره اهل کتاب دربر دارد (مانند سوره ۱۰۶: ۱- ۶، ۲: ۱۹۰ - ۱۹۱، ۹: ۲۹ و ۱۳، ۵: ۸۲). این حقیقت که غیر مسلمانان نمیتوانند وارد مکه و مدینه شوند، آیا چیزی جز ابراز و احراز هویت از راه جدا کردن خود است ؟
اما در عهد جدید داستان متفاوت است. در اینجا باب ملکوت الهی به روی همه باز است.
مسیح حتی برای شهری که وی را نپذیرفت، درخواست عذاب نکرد. از نظر او، عدالت باید از راه تطهیر دلهای آدمیان به دست آید. ملکوت خدا توصیه میشود، نه تحمیل. از نظر مسیح معیار قضاوت خداوند در روز جزا آن است که شخص تا چه حد به دو فرمان عشق به خدا و عشق به همسایه عمل کرده است.
در قرآن، یهودیان و مسیحیان اهل کتاب شناخته شدهاند و به پیامبر گفته شده که با آنان طبق شریعتشان رفتار کند.
از سوی دیگر «لا اکره فی الدین» و نیز «ادع الی سبیل ربک الحکمهٔ و الموعظهٔ الحسنهٔ» را داریم. اینها به ما کمک میکند تا آیه «و لو شاء الله لجعلکم امهٔ واحدهٔ ولکن لیبلوکم فی ما اتاکم فاستبقوا الخیرات الی الله مرجعکم جمیعاً فینبئکم بما کنتم فیه تختلفون» را بهتر بفهمیم. این آیه تندی برخی آیات پیشین را از بین میبرد.
آیا اکنون تفسیری نوین از این آیات برای تنظیم روابط بین مسلمانان و دیگران قابل توصیه نیست؟ این آیه اخیر صبر را به عنوان فضیلتی برجسته به همه ما توصیه میکند و همه ما را به احترام به فرهنگهای گوناگون میخواند. در قرآن همچنین آمده است: «و اتبع ما یوحی الیک و اصبر حتی یحکم الله و هو خیر الحاکمین».
در بخش نتیجهگیری مقاله، نویسنده بیان میکند که تأمل عمیقتر و تکیه بر آیات معنویتر قرآن و عهد جدید نشان میدهد که آنها نسبت به چشماندازهای نوین باز هستند. پاسخهای قرآن و عهد جدید باید با توجه به زمینه تاریخی نقل آنها مورد تفسیر تازه قرار بگیرند. آیات اساسیای در هر دو متن هست که میتوانند اصول کلی ارزیابی جدیدی از روابط بین ادیان را به دست دهند که در آن پلورالیزم تضمین شود و چار چوب حرکت یک دولت مدرن که در آن همه شهروندان برخوردار از حقوق بشر هستند، تدوین گردد.
موریس بورمنز
منبع : بلاغ
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
ایران رهبر انقلاب شورای نگهبان مجلس شورای اسلامی مجلس دولت صادق زیباکلام انتخابات دولت سیزدهم انتخابات مجلس انتخابات مجلس دوازدهم حجاب
هواشناسی تهران بارش باران شهرداری تهران قتل حج تمتع سیل سازمان هواشناسی سلامت پلیس زلزله وزارت بهداشت
خودرو قیمت دلار سایپا قیمت خودرو قیمت طلا بازار خودرو بانک مرکزی مسکن دلار گاز بورس حقوق بازنشستگان
نمایشگاه کتاب کتاب عربستان نمایشگاه کتاب تهران سالار عقیلی تلویزیون سینمای ایران نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران رضا عطاران دفاع مقدس تئاتر سریال
خورشید دانشگاه تهران کره زمین
رژیم صهیونیستی اسرائیل غزه فلسطین حماس جنگ غزه روسیه آمریکا افغانستان سازمان ملل نوار غزه اوکراین
استقلال فوتبال مهدی طارمی پرسپولیس فولاد خوزستان لیگ برتر رئال مادرید بازی لیگ برتر فوتبال ایران لیگ برتر ایران باشگاه پرسپولیس هوادار
هوش مصنوعی شفق قطبی نوآوری تبلیغات دبی ایلان ماسک ناسا اپل
ویتامین خواب کودک تجهیزات پزشکی شیر کاهش وزن افسردگی فشار خون درمان ناباروری بارداری سلامت روان