رعایت اصول مهم در اجرای کاتا

● اصول مهم در اجرای کاتا
علی‌رغم این‌که هنر اصیل کاراته سال‌های بسیار از ابداع آن می‌گذرد از طریق انتقال کاتاهای غنی و پربار آن از نسلی به نسلی دیگر از تحریف و تنزل مصون مانده است.
کاتاها میراث به‌جای مانده از اساتیدی است که طی سالیان متمادی پس از ممارست و انجام تمرینات سخت و طاقت‌فرسا و مبارزات واقعی آنها را ابداع و یا به مرور زمان تصحیح و تکمیل نموده‌اند. کاتا انجام مایش تأتر نیست بلکه می‌بایست بر طبق اصول سنتی و ارزش‌های نهفته در آن اجرا شود تا بیننده احساس کند کاتا رو در حال مبارزه با حریف یا حریفان فرضی است. تحرک بدن، کنترل تنفس، آرامش فکر و تمرکز همه از طریق اجرای کاتا امکان‌پذیر است. در اجرای کاتا می‌بایست اعتماد به نفس داشت و این اعتماد به نفس نیز نتیجه تمرین و تلاش بسیار مستمر می‌باشد.
سن سی گیچن فوناکوشی پدر کاراته مدرن و اولین معرفی کننده کاراته به مردم ژاپن در کتاب ارزشمند خود به نام کاراته راه زندگی من می‌گوید: چگونه می‌توان با چند ماه تمرین در کاتا استاد شد حتی اگر برای یک سال هر روز تمرین کرده باشید حرف مهملی است. اگر کسی لب به اعتراض بگشاید و بگوید چرا پس از چند ماه تمرین در کاتائی مهارت کافی را به‌دست نیاورده است، جواب این است که تمرین کاتا بایستی با تمام وجود انجام شود نه با حرف زندن، دیگران در همین کاتائی که شما تمرین می‌کنید استاد شده‌اند بیائید به قدری تمرین کنید تا از شدت خستگی از پا بیفتید، بنابراین هیچ‌گاه نباید در اجرای کاتا ناامید شد. در اثر تمرینات مستمر و روزانه هنرجو به اصول نهفته در کاتا پی می‌برد همواره اساتید صاحب نام تمرینات روزانه کاتا را به‌صورت جدی توصیه می‌نمایند.
در ابتدا، کاتا برای هنرجوی مبتدی همانند تکه آهنی سرد می‌باشد که هرچه بیشتر تمرین شود در دراز مدت به خنجری تیز تبدیل می‌گردد هنرجویان و اساتیدی که در فراگیری و انجام کاتا سهل‌انگار کرده و به‌صورت کمرنگ به آن پرداخته‌اند و یا سبک آنها فاقد کاتا بوده است پس از طی دوره جوانی و با فرا رسیدن میان‌سالی مجبور به ترک دوجو شده‌اند، زیرا در آن شرایط سنی نه از تکنیک خوبی برخوردار هستند که اجرا کنند و نه از تحرک و چابکی جوانی بهره‌مند می‌باشند.
یکی از دلایلی که در سبک‌های آزاد مربیان زودتر از صحنه کنار می‌روند عدم توجه به کاتا می‌باشد به قول سوسای اویاما بنیانگزار سبک‌های آزاد کاراته کائی که کاتا کار نمی‌کند به‌مثابه کسی است که در مسیری می‌رود ولی انتهای این مسیر به بن‌بست منتهی می‌گردد. البته ما به استثناها کاری نداریم زیرا هر قاعده‌ و اصل کلی استثناء نیز دارد و طبق قاعده النا در کل معدوم آن استثناها قابل اعتنا نیستند زیرا ما باید کارائی یک سبک را در کلیه افرادی که در سراسر جهان به آن سبک می‌پردازند را مورد محاسبه قرار دهیم افرادی که به کاتا اهمیت می‌دهند در سنین بالا حتی بعد از ۷۰ سالگی هم‌چنان با سرعت و قدرت به اجرای تکنیک می‌پردازند که هر بیننده‌ای را به تحسین وا می‌دارد. اما افرادی که به تمرین کاتا نپرداخته‌اند چون از انعطاف لازم برخوردار نیستند چاره جز ترک دوجو ندارند و در سنین بالا دیگر بدن قادر به اجرای تکنیک‌های پرشی نیست و دیگر از آن سرعت لازم خبری نیست. از طرف دیگر معمولاً هنرجویان از اساتید خود توقع دارند تکنیک‌هائی که آنها قادر به انجام آن نیستند آن اساتید بتوانند به خوبی اجرا نمایند، لذا در این‌جا نیز توجه و تمرین بر روی کاتا ضرورت خود را نشان می‌دهد.
با ذکر مقدمه فوق به اجرای اصول مهم در کاتا می‌پردازیم:
الف) صحت تکنیک
داچی (ایستادن)، در حین اجرای کاتا پس از انجام هر تکنیک داچی را محکم روی زمین حفظ کنید. همیشه در هنگام کاتا و حرکت از یک داچی به داچی دیگر باید تصور کنیم زیر پای ما روزنامه پهن شده و نباید روزنامه‌ها در حین حرکت پاره شود. باید از کوبیدن پا بر روی زمین خودداری کرد (جز در موارد استامپ و امثالهم) در هنگام حرکت از یک داچی به داچی دیگر عضلات باید آزاد باشد و پس از استقرار عضلات پا منقبض می‌شود. در هنگام اجرای تکنیک باید پاها به روی زیمن بی از ۶۰ درصد انرژی از زمین حاصل می‌شود. کشش لازم در شکم (هارا) ایجاد می‌شود و ارتفاع داچی در هنگام حرکت تغییر نمی‌کند سر را بالا نگه داشته و سینه جلو باشد.
▪ صحت تکنیک دست: در دفاع‌ها و ضربات دست مچ بایستی صاف باشد و دقت گردد حرکات صحیح انجام گردد.
▪ وضعیت قرار گرفتن سر: سر بایستی مستقیم باشد، زاویه بین چانه و گردن کمتر از ۹۰ درجه باشد.
▪ تکنیک پا: هنگام اجرای تکنیک پا، بدن باید حالت عمودی خود را نسبت به زمین حفظ کند و از خم کردن آن خودداری نمائید. در ضرباتی همانند مواشی و مائه‌گری زانو کاملاً جمع می‌شود و پس از اجرای تکنیک پشت پا مجدداً به ران اصابت می‌نماید.
▪ رعایت اصول مهم در هنگام گردش‌ها:
در گردش ابتدا کمر می‌چرخد و باید تصور شود کسی کمر ما را با طناب بسته است و می‌کشد، باید هنگام گردش به عکس‌العمل سازی توجه شود در داچی می‌بایست تکیه بر نقطه ثقل و بر روی پای جلو باشد. ستون فقرات در یک خط قرار گیرد، فشار را روی پای محور قرار دهید ضمن این‌که لحظه آخر مفصل ران رو به پائین قرار دارد.
▪ ذان شین:
هنگام اجرای کاتا حفظ هوشیاری ضروری است و بسیار مشاهده شده افراد پس از اجرای آخرین تکنیک کاتا از تمرکز خارج شده و بدون ذان شین در حالت یوی قرار می‌گیرند در حالی‌که در انتها می‌بایست با تمرکز در حالت یوی قرار گیریم، ضمناً دانستن فلسفه هر تکنیک (بونکای) از ضروریات می‌باشد در غیر این‌صورت اگر سال‌ها انسان به تمرین بپردازد به نتیجهٔ قابل قبولی نخواهد رسید.
▪ هماهنگی دست‌ها و پاها:
پاها همانند ستونی محکم روی زمین قرار می‌گیرد. بایستی بین تکنیک‌های دست و پا هماهنگی وجود داشته باشد. مثلاً در ابتدا کاتا، گوجوشیهو که در حالت یوی هستیم در همان زمان که پای راست به سمت پای چپ حرکت می‌کند، وزن بدن روی پای چپ قرار می‌گیرد، هم‌زمان نیز دست راست از داخل بدن در یک مسیر نیم‌دایره‌ای از کنار آرنج چپ عبور می‌نماید.
▪ عمل و عکس‌العمل سازی:
هنگام اجرای ضربه دست، دست عکس‌العمل (هی کیته) سریع به عقب کشیده می‌شود. مثلاً در اجرای ضربه گیاکو سوکی ابتدا کمر می‌چرخد سپس دست عکس‌العمل به عقب کشیده می‌شود، کلیهٔ ضربه‌ها و دفاع‌ها با شوک کمر (گردش مفصل ران) انجام می‌شود، کمر را هنگام اجرای تکنیک جلو می‌دهیم و با انقباض عضله شکم ضربه اجرا می‌گردد. بنابراین داشتن عضلات قوی در ناحیهٔ شکم ضرورت دارد.
ب) سرعت و کیمه
▪ تخلیه نفس
هنگام اجرای تکنیک، حفظ ذان شین ضروری است. تکنیک در نهایت سرعت با صرف حداقل انرژی انجام شود. هنگام اجرای کاتا عمل دم از بینی و بازدم از طریق دهان انجام می‌شود. استفاده صحیح از تنفس یک اصل مهم در تقویت کیمه می‌باشد.
▪ انقباض عضلات در هنگام اجری تکنیک
از ابتدا به انتهای تکنیک فکر می‌کنیم تا در هنگام اجرای تکنیک از ابتدا عضلات غیرضروری منقبض نشود تکنیک با نهایت سرعت انجام شود و در انتها عضلات مربوطه در یک لحظه منقبض سپس عضلات منبسط می‌شود تا به نقطه صفر برسد، زیرا با عضلات منقبض اجرای تکنیک به کندی انجام می‌شود ضمن این‌که موجب صرف بیهوده انرژی نیز می‌شود مثلاً اگر مسیر حرکت در تکنیک شوتو اوکه از نقطه A شروع و پس از گذشتن از نقطه B به نقطه C ختم می‌شود ما باید از ابتدا به نقطه C فکر کنیم تا از ابتدا عضلات غیر ضروری را منقبض نمائیم ما باید این تصور را داشته باشیم که مثلاً در نقطه C که پایان تکنیک است یک قالب ساخته شده از پنبه فشرده قرار دارد که دست داخل آن قالب فیکس و ثابت می‌شود با این ذهنیت دست با نهایت سرعت به آن نقطه حرکت می‌نماید.
▪ ریتم و آهنگ
اجرای تکنیک در کاتا سرعت‌های متفاوتی دارند هر تکنیک باید متناسب با سرعت خود اجرا شود و قسمت‌های مختلف کاتا ریتم و آهنگ خاص خود را دارد که در اجرا هر کاتا رعایت آن الزامی می‌باشد.

به قلم: علی‌رضا توفیقی یکتا

منبع : ماهنامه دنیای کاراته