تاریخچه رویکرد ایرانیان به پدیده اینترنت، تاریخ اینترنت در ایران اسلامی

● چشم انداز ایرانیان دیروز
وقتی از چشم انداز ایرانیان دیروز، که حضور ایران در فضای اینترنت را در خارج از ایران شروع کردند، به افق ایرانیان امروز، که از داخل ایران و با نیروی انسانی بمراتب قویتری به این حضور ادامه می دهند، نگاه می کنم اقیانوسی مملوّ از وب نویسان جوان می بینم که هر روز و هر دمی در زورق های مستقل و مخلص خود بی پروارانه و بزرگوارانه پارو میزنند. من سخت معتقدم حرکت ایرانیان درون مرزی امروز دنباله حرکت ایرانیان برون مرزی دیروز است. این یعنی صحّت یکی از رسالت های اینترنت که بنا به تعریف به مکان و زمان بخصوصی بستگی ندارد ولی ارتباط با مردم و تبادل افکار بین آنان را امکان پذیر میسازد. امیدم اینست که این تاریخچه کوتاه پلی شود برای پیوستگی ایرانیان دیروز، که هنوز هم در اینترنت حضوری فعّال دارند، و ایرانیان مشتاق امروز.
● شباهت های دیروز و امروز اهالی دنیای مجازی ایرانی
طرز عمل این دو گروه شباهت های زیادی بایکدیگر دارد. البته این وجه تشابه احتیاج به تحلیل در یک مقاله جداگانه دارد ولی همینقدر بسنده می کنم که ایرانیان امروز با وبلاگ نویسی با هم ارتباط برقرار می کنند، و ایرانیان دیروز نیز با حضور در بولتن های اینترنتی (Newsgroups) با یکدیگر آشنا شدند. وبلاگ نویسان در ایران همایش برگزار می کنند، بولتن نویسان هم چنین همایش هائی (معروف به «دیدار») با حضور گسترده شان براه انداختند. تازگیها شایعه تشکیل باندهای مافیائی و جینگولی بر سر زبان ها افتاده است. دیروز هم چند نفر ادعا میکردند که گَنگ مافیائی لانه کرده در دانشگاه استانفورد میخواهد بقیه ایرانیان حاضر در اینترنت را تحت الشعاع اعمال و افکار خود قرار دهد! چه جالب که انتقاد هر دو ادعا بر مبنای این واقعیت است که چند نفر از طریق اینترنت با هم آشنا میشوند، با هم قرار ملاقات میگذارند، و بعداً شرح حال این دیدار را در اینترنت مینویسند.
● آغاز تفکر در ایران
در این وقایع نگاشت به نام های بسیاری برمیخوریم که به فراخوان اینترنت لبیک گفته و بنا بر فراخور خویش بدعت گذار پدیده ای و بنحوی مبشّر حرکت و نهضتی بمنظور پیوستگی مردم بوده اند، حالا چه در صحنه بین المللی و چه در مقطع ایران. من در آرشیو خود از آنان بعنوان «آرزوساز» نام میبرم. در مقابل این آرزوسازان به چند تن از بازیگران صحنه اینترنت برمیخوریم که بنا بر تعصّبات شخصی سعی کردند پدیده اینترنت را انحصاری کنند و مایل بودند دیگران را از فوائد آن محروم کنند. من آنان را «آرزوشکن» مینامم. در اینجا باید تذکّر دهم که بهیچوجه هدف انسان سالاری و بهمان نسبت انسان سرکوبی ندارم. تاریخ خودش نقش ها را تعیین میکند. شکی نیست که دیر یا زود غارنشینی آتش را کشف میکرد. بدیهی است که سرانجام عدد «صفر» تعریف میشد، حالا اگر یک هندی با الهام گرفتن از مفهوم «دنیای تهی» در فلسفه دیانت بودائی آنرا برای علوم ریاضیات به ارمغان می آورد.
● دنیای اینترنت و یک آقای تیم برنرز-لی
در دنیای اینترنت یک آقای تیم برنرز-لی انگلیسی سر از سوئیس در می آورد و تور جهان گستر را اختراع میکرد. یک فرهاد شاکری پیدا می شد که اوّلین کامپیوتر را که محتوایش مطالب مربوط به ایران بود به شبکه اینترنت وصل میکرد، و وی نیز اوّلین وب سایت ایرانی را بعنوان یک پایگاه اطلاعات و منابع ایرانی در تور جهان گستر مستقر میکرد که هنوز پس از ده سال چون ستاره ای تابناک در کهکشان این تور نامتناهی میدرخشد. یک علی مؤیدیان تیزهوشی (متخلّص به مش چراغ علی&#۶۴۸۳۰; متن ساز «گردسوز» را با آن فونت جالب بنام «میخی-۱۰» میساخت تا ایرانیان در اینترنت بتوانند فارسی را بشکل حروف فارسی ببینند. حروف لاتین را قاطی کن و از ترکیب آنها حروف فارسی بساز. وه، چه فکر اصیلی! چرا به عقل من نرسید؟ در سال ۱۳۷۱ گردسوز یک ابزار همگانی بود. امروز، بخاطر گزینش مجموعه نویسه (Charater Set) فارسی در استاندارد یونیکد که امکان نشر فارسی در اینترنت را به آسانی مقدور میسازد، گردسوز بسان خطوط میخی منقوش بر دیوارهای کاخ تخت جمشید به اسطوره تاریخ پیوسته تا نامش همیشه جاودانی بماند.
● ایران دومین در خاورمیانه و حضور در اینترنت
بلی، خواهی نخواهی استادانی چون ابراهیم مشایخ و سیاوش شهشهانی می آمدند و پاها را در یک کفش میکردند که ایران را به شبکه اینترنت وصل کنند در حالیکه در آن زمان بسیاری از سازمان های خارجی از کمک به ایران خودداری کردند. بعدها دکتر شهشهانی با غرور گفت «پس از اسرائیل، ایران دومین کشور در خاورمیانه بود که به شبکه اینترنت وصل شد. هیچکس بما کمک نکرد و این فقط از جانب کوششهای شبانه روزی چند جوان ۲۵ ساله دانشگاهی که سرشان را توی کتاب های فنّی غرق کرده بودند مقدّر شد.» شکی نیست یک انوشیروان حسینی ظهور میکرد تا درست در زمانی که هیچکس جرأت نمیکرد به ایران تکنولوژی ببرد مدیران ندا رایانه را ملاقات کند و برایشان وسائل ارائه سرویس های وب هوستینگ به شرکت های خصوصی و ادارات دولتی را فراهم کند.
● لیست ایمیل ایرانی
در راستای همین روند، جوانی هجده ساله بنام شهباز ثابتی در سال ۱۳۷۲ اوّلین لیست ایمیل ایرانی را براه می انداخت که مشترکانش یک مشت ورزشدوست پر التهاب و وطندوست دو آتشه بودند. پس خیلی هم عجیب نبود که از داخل همین لیست در شبی گرم و تابستانی یک مهرداد مسعودی نگران در کانادا به یک هوشیار نراقی خوره ورزشی در آمریکا نهیب میزد تا اوّلین طومار ایرانیان در شبکه اینترنت را براه اندازد تا هزاران ایرانی از سراسر دنیا بتوانند آنرا امضاء کنند، و بدان وسیله از فوتبالیست سرشناس علی دائی و سرمربی تیم ملّی محمد مایلی کهن بخواهند که در آن برهه فوق العاده حسّاس در تاریخ ورزش ایران، که بعداً فهمیدیم چه نقطه عطفی در تحوّلات اجتماعی ایران شد، دست از خودخواهی بردارند، و بخاطر مصلحت وحدت ملّی و برآورده کردن آرزوی ایرانیان پس از سالها انزوا، که همانا حضوری آبرومندانه در صحنه ای بین المللی چون جام جهانی بود، بقول معروف از خر شیطان پائین بیایند و با یکدیگر مدارا کنند.
● اوّلین گروه مجازی اینترنت ایرانی:
بالاخره سر و کلّه یک سام قندچی بی غَل و غَش، ولی شدیداً متعهّد به حقوق بشر، در بولتن ایرانیان در اینترنت پیدا میشد که مجازات سنگسار زنان را عملی غیر انسانی بنامد و بی باکانه از آن انتقاد کند، و از آنطرف دنیا نیز یک حسین باقرزاده ظاهر میشد که شجاعانه به ندای قندچی پاسخ مثبت دهد. ناگهان در مقابل چشمان بهت زده مان در همان بولتن اینترنتی شاهد قیام دوازده نفر زن و مرد متقّن شدیم که آگاهانه و جسورانه «گروه ایرانی حقوق بشر» را تأسیس کردند. این اوّلین گروه مجازی اینترنت با اعضای ایرانی از سراسر دنیا بود که هدفش دفاع از حقوق مدنی و فردی ایرانیان درون مرزی بود. موج عدالت خواهی ایرانیان همیشه تابعی پیوسته بوده است و همیشه رهنورد یک ایده آل. حالا چه برون مرزی، چه درون مرزی. چه دیروز، چه امروز.
● وبلاگ و وبلاگ سازی
و بدیهی بود که عنقریب زمان موعود فرا میرسید و یک حسین درخشان نامی از گلستان جوانان ایران برمیخاست و ابزار وبلاگ سازی را به عموم مردم معرفی میکرد تا امروز ایرانیان بتوانند بدینوسیله حرف دلشان را با آزادگی بیان کنند، با یکدیگر در سراسر جهان ارتباط برقرار کنند، و به تبادل افکار در همه شئون بپردازند. پس دلیل ثبت نام این اشخاص اینست که به ابزار اینترنتی که در اختیار عموم مردم گذاشتند و یا به آثاری که در این فضا از خود باقی گذاشتند پی ببریم، و زحمات مخلصانه آن آرزوسازان را سپاس داریم. درست است که عهد تاریخ این است که این تحوّلات را سرانجام فراهم میسازد، ولی یکی باید سرش درد میکرد، یکی باید کَک در تنبانش می افتاد، و یکی هم باید حوصله اش از یکنواختی سر میرفت. این افراد به کمبودها و نارسانیهای موجود پی بردند. پس بپا خاستند و در برطرف کردن آن موانع همّت گماشتند.
● و اینک اینترنت
نقطه پروژه اینترنت در وزارت دفاع آمریکا بود و در بستر جنگ سرد بدنیا آمد. اینترنت قرار بود فقط چند کامپیوتر نظامی را، که بنا بر استانداردهای امروز قکسنی محسوب میشوند، بهم متصّل کند تا در صورت وقوع جنگ اتمی بین آمریکا و شوروی سابق کامپیوترها بتوانند کماکان اطلاعات نظامی را به یکدیگر بفرستند. چند سال قبل از اینترنت نیز آقای تد نلسون ایده اَبـَرمتن (Hypertext) را اختراع کرده بود ولی هیچکس، حتی خود وی، مورد استفاده ای برایش پیدا نکرده بود. سرانجام در سال ۱۳۷۰ مردم دنیا توانستند اطلاعات و مطالب گوناگون را به مشارکت یکدیگر در آورند و این وقتی میسّر شد که آقای تیم برنرز-لی با تلفیق اَبـَر متن و اینترنت پدیده تور جهان گستر را به جهانیان عَرضه کرد. وی در این مورد، در حالیکه نظریه مساعدت زمان را تأئید میکند، میگوید «من هم به اتفاق زمان، و علاقه و استعداد لازمه، به اینجا رسیدم، البته پس از اینکه اَبـَر متن و اینترنت بلوغ خودشان را کرده بودند. خب تنها کاری که برای من باقی ماند این بود که آن دو را به عقد یکدیگر درآورم!»

http://yazdit.mihanblog.com/More-۱۹۹.ASPX