اسلام گرایی در ترکیه، اصلاح طلبی در ایران

هنوز چهره مجسمه های آتاتورک بنیانگذار ترکیه جدید در میادین شهرها رو به غرب است; جهتی معنادار و سمبلیک که آرزوهای نخبگان و سیاستمداران مختلف این امپراتوری ویران شده را به خوبی نشان می دهد.
اما پس از سال های دراز که قبله آمال ترکیه پیوستن به اتحادیه اروپا بود اینک از دل یک ساختار کاملا لائیک و دموکراتیک حکومتی یکدست از اسلامگرایان تشکیل و وزیر خارجه ای که با افتخار همسر محجبه اش را در مجالس رسمی شرکت می دهد با اکثریت آرای نمایندگان مجلس بر کرسی ریاست جمهوری تکیه می زند. حزب اعتدال و توسعه هم اکنون با اقتداری خیره کننده بر ترکیه حکومت می راند و در حالی که غول بزرگی به نام ارتش از استشمام دین گرایی در سیاست به پا می خیزد و حتی در مواقع لزوم درخت دموکراسی را از بن بر می کند بدون احساس خطر به شاهدی آرام و شاید راضی مبدل شده است.
اغلب شاخص های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی ترکیه در حال ترقی هستند و این خود نشان می دهد که این کشور دوران بحران ها و جدال های سیاسی و ایدئولوژیک را با موفقیت سپری ساخته است تا از طریق آن رشد و اعتلای خویش را با سرعتی متناسب و روز افزون پیش برد.
گام های مطمئن و بلند حزب اعتدال و توسعه در ابعاد مختلف داخلی و خارجی نشان می دهد که تئوریسین ها و استراتژیست های این حزب به خوبی قادر به شناخت جامعه ترک و شرایط بین المللی شده اند و از همین رهگذر است که از کنار خطرناک ترین بحران های داخلی و منطقه ای با اتکای به نفس عبور می کنند و بعضا تهدیدهای بالقوه را تبدیل به فرصت می کنند. دو نمونه از مواضع فوق را می توان ذیلا شرح داد:
- ترکیه امروز با حاکمیت اسلامگرایان با اسرائیل رابطه دارد ولی آنچنان به دامان آمریکا نمی غلتد که از دغدغه ها و تمایلات و باورهای میلیاردها مسلمان هم کیش خود غفلت کند، لذا مسوولان فلسطینی حماس را با آغوش باز می پذیرد تا نشان دهد که نگاهی عمیق و جامع و بلند مدت به منافع ملی خود دارد.
- هنوز مساله حجاب خانم ها در مراکز دولتی در ترکیه حل نشده است و ارتش مراقب است که اسلامگرایان حاکم این اصل لائیسیته را که بدان به شدت حساس هستند مورد خدشه قرار ندهند، اما حزب اعتدال نشان داده است که زمان و نوع هر جدالی را به خوبی می داند و بعید نیست که چند صباح دیگر پیشرفت ترکیه به وسیله این حزب اسلامگرا به چنان نقطه ای برسد که هیچ کس حتی ارتش توان و حتی انگیزه لازم جهت مخالفت با منویات رئیس جمهور و نخست وزیر را نداشته باشد، در واقع حزب اعتدال و توسعه بدون مواجهه مستقیم و شکننده مسائل را دور می زند و از جایی که تصورش نمی رود آرام و مطمئن به سر وقت مشکلات خویش می رود و در حل آن از خود عجز و عجله ای نشان نمی دهد.
- ترکیه امروز در حالی یک حاکمیت یکدست اسلامگرا را تجربه می کند که منطقه خاورمیانه در سخت ترین و شدید ترین چالش ها و بحران ها و منازعات منطقه ای و فرامنطقه ای فرورفته است و بحران هایی که حتی دورنمایی از حل و فصل را نشان نمی دهند و هر آن با جرقه ای ممکن است به گستره ای فاجعه بار مبدل شوند، از همین رو پیشرفت ها و موفقیت های سیاسی و اقتصادی ترکیه برای خاورمیانه از اهمیت فوق العاده ای برخوردار خواهد بود، اسلامگرایان روشنفکر منطقه از این پیروزی چه از نظر سیاسی و چه از نظر روانی تقویت خواهند شد. موج خشونت گرایی که پس از حمله آمریکا به افغانستان و عراق در منطقه زمینه بسیار پیدا کرده بود با علامت سوال جدی از سوی توده های مسلمان روبه رو خواهد شد و از همه مهم تر روش مقرون به نتیجه اعتدال و آرامش، هواخواهان کوچک و بزرگ خود را زیر نفوذ خود قرار خواهد داد، اما افزون بر نتایج مستقیم و غیرمستقیم داخلی و خارجی رئیس جمهور شدن عبدالله گل تاثیر این پیروزی در کشور خودمان از اهمیت خاصی برخوردار است.اصلاح طلبان مسلمان ایرانی که در دوم خرداد ۷۶ ناگهان و بدون هیچ پیش زمینه ذهنی با سرعتی عجیب به پیروزی عظیمی دست یافتند و با همان سرعت هم آن کامیابی را از دست دادند، باید بیش از هرکس و جناح سیاسی دیگری در منطقه تحولات بزرگ و شاید تاریخ ساز این روزهای ترکیه را زیر نظر داشته باشند. اسلامگرایان عاقل نتایج حرکت بدون برنامه و به تعبیری تند نجم الدین اربکان پس از به دست گرفتن قدرت را در انبان تجربه خود داشتند که وقتی بر کرسی ریاست نشستند اصلاحات را با انقلاب اشتباه نگرفتند. آنها با شناخت جامعه خویش نگذاشتند که ارتش انگیزه و زمینه کودتا بیابد و هرگز به این هم فکر نکردند که در صورت کودتا مردم به مقابله با ارتش می پردازند.
از نگاه دیگر اصلاح طلبان ایرانی مثل همتایان شان در ترکیه نباید به سراغ ساختاری می رفتند که حتی در صورت اصلاح آن جامعه هنوز زمینه پذیرفتنش را نداشت. نفس اصلاح طلبی در ضدیت عجیبی با ساختارشکنی تند و بی زمینه قرار دارد. در واقع درخت اصلاحات در تغییر ساختار سیاسی خیلی دیر میوه رسیده می دهد و کسانی که با عجله میوه کال آن را بچینند حتما در اولین گاز زدن متوجه تلخی اش خواهند بود.در کشور ما و در موضوعات مختلف از کوچک تا بزرگ، از اصلی و اساسی تا فرعی و حاشیه ای کار ممتد و آرام و تدریجی و همیشگی و خستگی ناپذیر کمتر دیده می شود. هر کس ظهور می کند درصدد پیاده کردن انقلابی بزرگ تر از انقلاب پیشین است و چنان می شود که هر روز انقلابی برپا می شود، و ثبات و طمانینه و آرامشی دائمی برپا نمی گردد تا از قبل آن جامعه به دستاوردی متوسط و نهادینه دست یابد. عبدالله گل در ترکیه رئیس جمهور شد ولی در کشورش که در آن ارتشی مقتدر و مدافع اصول لائیک وجود دارد بحرانی به وجود نیامد. این پیروزی نه سطحی و خنثی است که به کسی برنخورد و نه چنان زیر و رو کننده است که احساس خطرها به منازعه و درگیری و بحران مبدل شود.
در واقع شاید بتوان از تحولات ترکیه این نتیجه بزرگ را برای اصلاح طلبی داخلی خودمان بگیریم که هیچ کس در اثر اصلاحات نباید احساس خطری در حد بودن و نبودن بکند. اصلاحات اصلا نباید کارهای بزرگ بکند. اصلاحات باید تغییرات مثبت را دائمی و مستمر و تدریجی اما همیشگی و بدون بازگشت به پیش برد و آنها را به «روند» تبدیل کند.

منبع‌: وبلاگ جعفر گلابی

منبع : روزنامه مردم سالاری