جامعیت شخصیت علمی امام جعفر صادق (ع )

حضرت امام جعفر صادق (ع ) دارای شخصیت جامع علمی و نظرات متقن و ژرف در رشته های مختلف علوم و معارف بود به گونه ای که در دوران زندگی و حیات فرهنگی خویش بسیاری از راه های دانش و بینش را گشود و بیراهه های نادانی و ناآگاهی را مسدود نمود و زمینه های رشد و نمو و کمال علمی را برای جامعه اسلامی مساعد و مهیا ساخت .
امام صادق (ع ) بهترین لحظات زندگی خویش را وقف تعلیم علوم و دانش های گوناگون نمود و در انجام این تکلیف و مسئولیت الهی تا آنجا به پیشرفت و موفقیت نائل آمد که آوازه دانایی و دانش او همه جا را فرا گرفت و نه تنها علما و دانشمندان مذاهب تشیع و تسنن که حامیان تفکرات الحادی در برابر عظمت شخصیت علمی آن پیشوای الهی خاضع و معترف گشتند.
دانشمندان شیعه عموما به این حقیقت دست یافته اند که مذهب تشیع با تلاش های وقفه ناپذیر علمی حضرت امام جعفر صادق (ع ) رونق و گسترش یافت و از همین رو به « مذهب جعفری » مشهور گشت که این اشتهار حکایت از نقش این پیشوای معصوم در تکمیل و تنظیم و نشر فرهنگ و معارف و دانش های شیعه دارد که تا آن زمان به صورت مدون و منظم و طبقه بندی در موضوعات مختلف اعتقادی عبادی اخلاقی تربیتی کلامی حدیثی تفسیری فقهی قضایی سیاسی و حکومتی برای بهره وری جامع و بهینه ثبت و ضبط نگردیده بود و امام (ع ) این مهم را به نیکوترین وجه به مرحله عمل درآورد.
دانشمند بزرگ شیعی مرحوم « شیخ مفید » اعتراف می نماید : « به اندازه ای که علمای اسلام از حضرت امام جعفر صادق (ع ) در موضوعات مختلف حدیث نقل کرده اند از دیگر افراد اهل بیت (ع ) روایت نقل نشده است . »
« ابوزهره » که از دانشمندان مذهب تسنن می باشد درباره جامعیت شخصیت علمی و فرهنگی حضرت امام جعفر صادق (ع ) اعترافات شگفت انگیزی دارد که نمونه های ذیل از آن جمله است :
علمای اسلام با تمام اختلاف نظرها و تعدد مشرب هایشان در فردی غیر از امام صادق (ع ) و علم و دانش او اتفاق نظر ندارند.
دانش آن حضرت منحصر به حدیث و فقه نبود بلکه علم کلام نیز تدریس می نمود.
بالاتر از همه این علوم امام صادق (ع ) در زمینه علم اخلاق دانش های ارزنده ای داشت .
مورخین نیز در آثار تاریخی خویش به عظمت شخصیت علمی و دانش وسیع و گسترده حضرت امام جعفر صادق (ع ) اذعان و اعتراف دارند. « ابن خلکان » از مورخین مشهور در این باره چنین نظر می دهد :
« امام صادق یکی از ائمه دوازده گانه امامیه و از بزرگان اهل بیت رسول خدا(ص ) بود. او به جهت صدق سخنانش به لقب صادق شهرت یافته است و فضل و دانشش مشهورتر از آن است که احتیاج به توضیحی داشته باشد. »
همچنین « شهرستانی » نویسنده کتاب مشهور « ملل و نحل » درباره مقام والای علمی امام جعفر صادق (ع ) اینگونه اعتراف می کند :
« او از دانشی بی پایان و نظری بسیار عالی در حکمت برخوردار بود. »
در عصر حضرت امام جعفر صادق (ع ) مکتب های الحادی همچون سایر مکاتب و مسلک های انحرافی و گمراهی زا به فعالیت های مخرب اهتمام داشتند و اقشار مختلف مردم جامعه به ویژه نسل جوان را در معرض آفات و آسیب های فکری مغشوش خود قرار می دادند.
امام صادق (ع ) با افراد وابسته به این مکتب مناظره و مباحثه می نمود و آنان را اگرچه اهل عناد و کینه درونی نسبت به اسلام بودند و به حقیقت گرایش نمی یافتند مقهور و تسلیم براهین و استدلال های خویش می نمود. حاصل و ثمره این مباحثات برای ایجاد معرفت و آگاهی در مردم جامعه و استحکام پشتوانه های اعتقادی و فکری آنان بسیار موثر و سازنده بود و شبهات ایجاد شده در اذهان توسط عناصر الحادی را مرتفع می نمود.
ابن مقفع ابوشاکر دیصانی ابن ابی العوجا و عبدالملک بصری از جمله افراد وابسته به مکتب الحادی بودند که وجود خداوند متعال و توحید و نبوت و معاد را انکار می کردند.
هر کدام از عناصر مزبور که با امام صادق (ع ) مباحثه و مناظره می کردند به وسعت دانش و قدرت علمی و استدلاهای ژرف و عمیق آن پیشوای الهی به شگفتی می افتادند و در برابر این علوم و براهین متقن اظهار عجز می کردند.
« ابن ابی العوجا » امام جعفر صادق (ع ) را صاحب عقل و متانت و شکیبایی کامل می دانست و اعتراف می کرد که آن امام دلایل و استدلال های ما را با اندک سخن و برهانی باطل می نماید و ناتوانی ما را در مقام پاسخ گویی به دلایلش آشکار می کند.
وسعت علوم و دانش های حضرت امام جعفر صادق (ع ) به علومی همچون فقه و اصول و کلام و اخلاق و تفسیر و قضا و سایر رشته های معارف اسلامی محدود نمی شد بلکه آن حضرت علاوه بر این علوم در فیزیک شیمی طب نجوم ساختمان بدن انسان شناخت میکرب و امراض و بیماری ها مهارت داشت . چنان که در دانش های مزبور آثاری از آن پیشوای الهی ثبت و ضبط شده که شگفتی زا و نشان دهنده احاطه علمی و جامعیت دانش های آن حضرت می باشد.
یکی از عللی که منصور عباسی حاکم خلافت غاصبانه بر جامعه اسلامی را به ایجاد فشار و کنترل علیه امام جعفر صادق (ع ) راغب گردانید احاطه و شهرت علمی و استقبال گسترده گروه ها و اقشار مختلف مردم از محضر پرفیض آن امام بود. همین درخشش علمی و توجه و گرایش مردم جامعه اسلامی به امام صادق (ع ) مورد حسد و عداوت حکومت بنی عباس قرار گرفت .
آموزه های سیاسی و حکومتی اسلام و ظهور و بروز آن در سیره و روش حضرت امام جعفر صادق (ع ) عامل مهم دیگری بود که در کنار وجهه و جامعیت علمی شخصیت این پیشوای بزرگ خفاشان خون آشامی را که تاب دیدن انوار مقدس الهی را نداشتند برای خاموش کردن این نور با به شهادت رساندن امام (ع ) ترغیب نمود.
لکن انوار تابناک این امام معصوم و سایر ائمه اطهار با شهادت آنان نه تنها به خاموشی نگرائید که پرفروغ تر و تابنده تر گردید.
اشتهار « تشیع » به « مذهب جعفری » حکایت از نقش بنیادین امام جعفر صادق (ع ) در تکمیل و تنظیم و نشر فرهنگ و معارف و دانش های شیعه دارد که تا آن زمان به صورت مدون و منظم و طبقه بندی در موضوعات مختلف اعتقادی عبادی اخلاقی تربیتی کلامی حدیثی تفسیری فقهی قضایی سیاسی و حکومتی برای بهره وری جامع و بهینه ثبت و ضبط نگردیده بود و امام (ع ) این مهم را به نیکوترین وجه به مرحله عمل درآورد .

منبع : روزنامه جمهوری اسلامی