کارآفرینی دوای درد این همه فارغ التحصیل

بین سا ل های ۱۹۷۰ تا ۱۹۹۲ بیش از ۹۶ درصد نوآوری صنعتی که توانست موقعیت ژاپن را در اقتصاد جهانی به یک موقعیت برجسته و ممتاز تبدیل کند، توسط کارآفرینان صورت گرفت.بررسی رشد اقتصادی کشورهای شرق و جنوب شرقی آسیا نشان می دهد که یکی از دلایل توسعه اقتصادی در این کشورها توجه جدی به مقوله کارافرینی بوده است. امروزه بسیاری از دانشجویان و محصلین در مراکز علمی منتظرند تا با پایان یافتن تحصیلات وارد بازار کار شوند بلوغ سیاستهای صنعتی کشور آن موقع خواهد بود که دولت به جای انبوهی از کمکهای پراکنده و مستقیم به بنگاه ها، به گروهی از زنجیره های صنعتی که می توانند رقابت پذیری خود را در سطح جهانی اثبات نمایند توجه نشان دهد.اقتصاد دانان نخستین کسانی بودند که در نظریه های اقتصادی خود به تشریح کارآفرین و کارآفرینی پرداختند.« ژوزف شومپتر» از اقتصاددانان مکتب آلمان و پدر کارآفرینی، در سال ۱۹۳۴ کار آفرینی را این گونه تعریف کرد: «هر فرایندی در شرکت که منجر به کالای جدید، ایجاد روش جدید، بازار جدید و منابع جدید می شود،می گوییم کار آفرینی رخ داده است.» در کشور ما نیز چند سالی است که به تبع مباحث توسعه اقتصادی و صنعتی موج جدیدی در مورد این مفهوم در حال شکل گیری است و این واژه در محافل علمی و اداری زیاد شنیده می شود. کارآفرین با نو آوری و شناخت فرصت از طریق ایجاد و یا تحول کسب و کار اقدام به تولید ثروت برای خود و جامعه می کند. نوآوری می تواند محصول جدید، شیوه ای نو در فرایند تولید و یا راهکارهای جدید مدیریتی و بازرگانی یک شرکت باشد.
کارآفرین با شناخت فرصت های جدید بازار و صنعت و هچنین ریسک و خطرپذیری زنجیره ارزش آفرینی جدیدی را برای تولید و یا خدمات طراحی می کند که این زنجیره های ایجاد ارزش در نهایت منجر به اشتغال و توسعه اقتصادی می شود..درمجموع می توان استنباط کرد که کارآفرین فعالیت های ذیل را انجام می دهد:
▪ نوآوری در محصول،
▪ فرایند تولید،
▪ بازار و صنعت،
▪ راهکارهای بازرگانی و مدیریتی،
▪ شناخت فرصت ریسک و خطرپذیری،
▪ ایجاد و یا تحول کسب و کار،
▪ اشتغالزایی و رشد اقتصادی
● نگاهی به تجربه چند کشور
اولین کشورهایی که در این زمینه کار کردند آلمان، انگلیس و آمریکا بودند. در آلمان در سال های ۱۹۳۳ تا ۱۹۳۵ مطالعه و شناسایی بر روی افراد با انگیزه و نوآور که دارای محدودیت های مالی بودند، آغاز شد. اولین سیاست ها، سیاست های حمایتی ازاین افراد بود. به دنبال آن دانشکده هایی برای تربیت این افراد دراین کشور ایجاد شد. بعد از مدتی انگلیس و آمریکا نیز چنین دانشکده هایی را دایر کردند. در این دانشکده ها آموزش ها عمدتا به صورت کلاسیک نبود، بلکه حالت آموزش و سمینارگونه داشت. افراد دراین آموزشکده ها مسایل خودشان را می گفتند و از تعدادی روانشناس، رفتارشناس و جامعه شناس و استاد مدیریت استفاده می کردند.ژاپن در سال ۱۹۵۸ طرحی به نام «سربازان فداکار اقتصادی» در وزارت آموزش و پرورش اجرا کرد. بر اساس این طرح افراد از سطح دبیرستان با مسئله کارافرینی آشنا شده و آموزش می دیدند که چگونه با کسب سود کشورشان را از وابستگی نجات دهند. از طرفی آموزش کارافرینی را به صورت کلاسیک در دو سطح دبیرستان و دانشگاه قرار داد. این طرح ها باعث شد که بین سا ل های ۱۹۷۰ تا ۱۹۹۲ بیش از ۹۶ درصد نوآوری صنعتی که توانست موقعیت ژاپن را در اقتصاد جهانی به یک موقعیت برجسته و ممتاز تبدیل کند، توسط کارآفرینان صورت گرفت.
● آموزش عالی و کارآفرینی
یکی از آرزوهای دیرینه نظام آموزش عالی تعداد زیاد فارغ التحصیل در راستای رشد کشور بوده است. هم اکنون این آرزو تاحدی برآورده شده است اما مشکلات جدی تری مانند بیکاری و عدم فعالیت فارغ التحصیلان در رشته تحصیلی خود گریبانگیر دولت شده است. امروزه بسیاری از دانشجویان و محصلین در مراکز علمی منتظرند تا با پایان یافتن تحصیلات وارد بازار کار شوند و «بازار کار» در ذهن بسیاری از آنان شغل های آماده ای است که منتظر آن هاست. این نوع تفکر باعث کاهش نیروی اشتغال مولد شده است و همه منتظرند دیگران پیشگامان ایجاد اشتغال و تولید ثروت برای حرکت به سمت توسعه اقتصادی باشند. گام اول برای حل این مشکل ترویج کارافرینی می باشد. ایجاد و تقویت ارزش ها و رفتارهای کارافرینانه تحت عنوان فرهنگ کارافرینی باید از مولفه های اصلی در توسعه کارافرینی باشد که در قالب سیاست ها و برنامه های تشویقی و ترویجی در کلیه سطوح و ساختارهای اجتماعی پیگیری شود. رسانه های جمعی می توانند نقش مهمی در این زمینه ایفا کنند. با انتشار کتب و نشریات مختلف، برگزاری همایش های کاربردی و موثر و استفاده از رسانه های مدرن مانند اینترنت باید این فرهنگ را در دانشجویان نهادینه کرد که هر فارغ التحصیل خود را یک کارافرین بالقوه ببیند و نه یک کارمند. عدم فرهنگسازی در این موضوع باعث شده است که بسیاری از دانشجویان با مقوله کارافرینی آشنا نباشند و کارافرینی را یک امر ذاتی و غیر اکتسابی بدانند. دومین گام برنامه ریزی مناسب آموزشی دز سطح دبیرستان، دانشگاه و مراکز علمی، صنعتی می باشد. یکی از مهمترین رویدادهای مرتبط با ترویج و آموزش کارآفرینی در کشور، تصویب و اجرای «طرح توسعه کارآفرینی در دانشگاه های کشور»(کاراد) است. این طرح جهت اجرای سیاست های مربوط به کارآفرینی برنامه های توسعه توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تدوین شده است. بر اساس این طرح چندین مرکز کاآفرینی در دانشگاه ها ایجاد شده است که وظیفه اجرای طرح را به عهده دارند. با این وجود به نظر می رسد برای توسعه آموزش کارافرینی باید سیاست های ذیل در نظر گرفته شود.تقویت ارتباط صنعت با دانشگاه و ایجاد رابطه نزدیک بین مراکز علمی و صنعتی،ایجاد و تقویت موسسات انکوباتوری در دانشگاه،تدوین برنامه های آموزشی بلندمدت در چهارچوب مقاطع تحصیلی مختلف و مراکز آموزشی،قراردادن واحدهای اجباری و اختیاری متناسب با هر رشته تحصیلی و تدوین دوره های آموزشی کارافرینی متناسب با هر رشته از جمله این سیاست هاست.
● موانع قانونی و سیاست های حمایتی
▪ فرایند اخذ مجوز:
فرایند طولانی اخذ مجوز و بروکراسی شدید اداری، تغییر دائمی ضوابط و قوانین، عدم سازگاری قوانین با عوامل محیطی و منطقه ای موجب شده است تا بسیاری از کارافرینان در ابتدای راه با مشکلات زیادی مواجه شوند.امروزه در کشورهای توسعه یافته این فرایند قانونی به شدت تسهیل شده است. به عنوان نمونه در کشور کره جنوبی دولت ترتیبی اتخاذ نموده است که تمامی مراحل راه ندازی یک کسب و کار جدید از طریق مقامات محلی و با یکبار مراجعه قابل حل باشد.
▪ سیاست های مالی و اعتباری:
تامین اعتبار مالی برای اجرای ایده های نو در قالب کسب و کار کوچک باید یکی از کلیدی ترین سیاست های حمایتی دولت باشد. در این راستا اقدامات مناسبی در کشور صورت گرفته است. وزارت صنایع با پرداخت وام های کم بهره در قالب طرح هایی به توسعه کارآفرینی کمک می کند. دفتر همکاری های فناوری ریاست جمهوری نیز با راه اندازی «شبکه مالی سرمایه گزاری ریسک پذیر ایران» می تواند اطلاعات مالی را در اختیار کارآفرینان قرار دهد. با یان وجود متاسفانه هنوز سیستم بانکی کشور در جهت تامین اعتبار کسب و کارهای کوچک با سیاست های توسعه کارآفرینی هماهنگ نیست.
▪ سیاست های توسعه و انتقال تکنولوژی:
تکنولوژی های جدید در جهان امروز بستر فعالیت بسیاری از کارافرینان است. از طرفی باید به روشنی بدانیم که تکنولوژی های جدید بدون بومی کردن و سیاست های دقیق انتقال تکنولوژی نه تنها موجب توسعه کارافرینی می شود بلکه مشکلات متعددی را به وجود می آورد. برای انتقال تکنولوژی باید به نکات ذیل توجه کرد:
▪ تسهیل صادرات و واردات:
فراهم نبودن زمینه مناسب صادرات و واردات کالاها یکی از دلایل عدم رشد صنایع کوچک و به تبع آن کارافرینان می باشند. بی ثباتی قوانین صادرات و واردات، تشریفات طولانی اداری برای دریافت ارز، بی ثباتی نرخ ارز از جدی ترین موانع صادرات و واردات کالا می باشد. از طرفی به نظر می رسد برای حمایت از ایده های جدید در صادرات کالاهای صنایع کوچک دولت برنامه مدونی ندارد. بسیاری از بنگاه های کوچک توان تولید محصولات صادراتی دارند اما قادر به ارائه محصول در سطح بین المللی نیستند.
نقش اطلاع رسانی دولت:اطلاعات برای بقای کسب و کار و در عین حال رشد و توسعه آن اهمیت حیاتی دارد. فقدان اطلاعات می تواند به هزینه کردن بیش از حد سرمایه منجر شود. هرچه کسب و کار پیچیده تر باشد و کارافرین ایده جدیدتری داشته باشد سیستم اطلاعاتی اهمیت بیشتری پیدا می کند. با توجه به اهمیت موضوع در بسیاری از کشورها دولت و سازمان های وابسته چنین رسالتی را به عهده می گیرند. تشکیل بانک های اطلاعاتی مورد نیاز کسب و کارها و ارائه خدمات و حمایت های اطلاعاتی می تواند به رونق کسب و کارها کمک کند.از طرفی توسعه زیرساخت های فناوری اطلاعات و آموزش شیوه های نوین مانند تجارت الکترونیک می تواند به کارافرینان کمک کند تا ایده های خود را به صورت کشوری و جهانی مطرح کنند
حمایت از شبکه کارآفرینان نه بنگاه های ایزوله:امروزه بحث شبکه سازی و خوشه سازی میان بنگاه های کوچک و متوسط در اولویت سیاستهای توسعه صنعتی کشورها قرار گرفته است. منطق آن این است که در دنیای کنونی نوآوری و کارآفرینی در یک صنعت نمی تواند منتزع از سایر بنگاه ها و نهادهای مرتبط با آن باشد. به عبارت بهتر به جای تمرکز بر ایجاد بنگاه ها، باید بر ایجاد زنجیره ها تآکید نمود. بلوغ سیاستهای صنعتی کشور آن موقع خواهد بود که دولت به جای انبوهی از کمکهای پراکنده و مستقیم به بنگاه ها، به گروهی از زنجیره های صنعتی که می توانند رقابت پذیری خود را در سطح جهانی اثبات نمایند کمک کند.

مجید عسگری

منبع : روزنامه ابتکار