افغانستان پس از ۱۱ سپتامبر

نومحافظه کاران آمریکا که در سال ۲۰۰۰ با ریاست جمهوری بوش وارد کاخ سفید شدند دکترین خود را براصل حمله پیش دستانه استوار ساختند. این سیاست که براساس دو اصل سخت افزاری و نرم افزاری تدوین شده بود موجب گردید تا پس از حوادث ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ که در آن برج های دوقلو و مرکز سازمان تجارت جهانی در نیویورک و واشنگتن در حادثه ای انتحاری تخریب شدند، تحرکاتی اساسی در سیاست خارجی آمریکا اجرا شود.
در شرایطی که واشنگتن در بخش نرم افزاری به ترویج مبارزه با اسلام و تقابل مسیحیت با آن - براساس اجرای اصول دموکراسی- می پرداخت در بخش سخت افزاری (نظامی) آنها با ائتلافی جهانی به اشغال افغانستان پرداختند. هر چند که آنها از واژه های مبارزه با تروریسم و امنیت بین المللی سخن به میان می آوردند اما اکنون پس از ۶ سال از اشغال افغانستان روند تحولات، سرنوشتی دیگر برای این کشور ونظام بین المللی را نشان می دهد. در بررسی وضعیت افغانستان در این سالها چند نکته قابل تامل می باشد.
۱) ساختار دولتی: حامد کرزای که پس از اشغال افغانستان ریاست دولت موقت، انتقالی و سپس اولین رئیس جمهوری افغانستان را برعهده داشت به رغم تمام تلاش های صورت گرفته اکنون با چالشهای بسیاری مواجه است به گونه ای که در برخی مقاطع زمانی از ناکارآمدی و اضمحلال آن سخن به میان آمده است. عدم وجود دولت مرکزی مقتدر، استمرار نظام قبیله ای که خواستار استقلال از مرکز می باشند، افزایش تولید مواد مخدر به دلیل سیاستهای اشغالگرایی که اعمال فشار بین المللی بر کرزای را به همراه داشته، اختلافات با پاکستان، عدم اجرای تعهدات بین المللی در باز سازی افغانستان به رغم دهها اجلاس جهانی و فعالیت های گسترده دیپلماتیک کابل و ... از مهمترین چالش های کرزای پس از ۶ سال می باشد. این در حالی است که اگر اشغالگران و مجامع جهانی بر تعهدات خود عمل می کردند وی می توانست دولتی مقتدر را رهبری کند.
۲) گروههای معارض: نکته دیگر در تحولات کنونی افغانستان، نقش و جایگاه گروههای القاعده و طالبان می باشد. هر چند که اشغالگران به بهانه مبارزه با این گروهها به افغانستان وارد شدند اما در سالهای اخیر به دلیل، اولا جنایات فزاینده اشغالگران علیه مردم افغانستان، ثانیا ناتوانی دولت در تحقق وعده های داده شده، ثالثا تحرکات برخی بازیگران خارجی نظیر پاکستان برای حفظ منافع در افغانستان، نه تنها این گروهها متزلزل نشده اند بلکه در قالبهای جدید سازمان دهی شده اند. روند تحولات بگونه ای است که اکنون دولت مرکزی و اشغالگران برای حل بحران های امنیتی از یک سو به مذاکره با طالبان روی آورده اند و از سوی دیگر با اعمال فشار بر پاکستان و برخی کشورهای فرامنطقه ای برای مقابله با این گروهها فعالیت می کنند.
۳) اشغالگران: آمریکا و متحدانش که به بهانه های امنیتی و مقابله با تروریسم افغانستان را اشغال کردند، اکنون با گذشت ۶ سال عرصه ای از ناکامی را در پیش روی دارند. در شرایطی که ناتو، این حضور را ماموریتی بزرگ در خارج از خانه می دانست که آینده ای روشن برای آن رغم خواهد زد اما در مجموع نتوانست به اهداف خود دست یابد. انتشار گزارش های متعدد از جنایت اشغالگران علیه غیر نظامیان افغان، ناتوانی در مقابله با طالبان و گروه های معارض، شکست ائتلاف که باب خروج بسیاری را از افغانستان منجر می شود، انزجار جهانی از ناتو و کشورهای حاضر در افغانستان، توسعه تروریسم بر سراسر جهان بویژه در اروپا، دور شدن اشغالگران اروپایی از روند توسعه سیاسی و اقتصادی به دلیل مشغولیت در افغانستان، افشای جنایات اشغالگران در زندان های مخفی و... مهمترین دستاوردهای ائتلاف در افغانستان است.
آنها که تلاش داشتند بدون همکاری با سازمان ملل و براساس دکترین حمله پیش دستانه آمریکا به اهداف بزرگی در افغانستان دست یابند در نهایت دچار چنان تزلزلی شده اند که خروج و یا حضورشان در افغانستان چالشی بزرگ برای آنها است. در صورت ادامه حضور، آنها با تلفات بیشتری مواجه می شوند و در صورت خروج، شکست آنها در برابر مجامع جهانی قطعی خواهد بود. براین اساس آنها تلاش دارند تا تحت هر شرایطی وضعیتی نسبی و تعادلی را در افغانستان ایجاد کنند که از یک سو نشانگر موفقیتهای آنها باشد و از سوی دیگر زمینه را برای ادامه اشغالگری هموار سازد.
در نهایت کارنامه ۶ سال اشغال افغانستان را می توان در تزلزل دولت مرکزی، تشدید بحران امنیتی، توسعه گروههای افراطی و معارض و شکست طرح های ائتلاف دانست که نتیجه ناکارآمدی و سیاست های نادرست اشغالگران می باشد. در این وضعیت ، امنیت و ثبات منطقه و محیط جهانی به مخاطره می افتد. این در حالی است که مقامهای افغانی می گویند اگر اشغالگران خارج شوند مردم افغان می توانند خود به اداره بهتر کشورشان مبادرت ورزند.

علی تتماج

منبع : سایت بصیرت