زنان و بورس‏

همه ما لغاتی چون بورس، سهام و اوراق مشارکت را شنیده‏ایم و نمودارهای ارزش سهام شرکت‏های مختلف را در رسانه‏های مختلف دیده‏ایم، اما آیا واقعاً در این زمینه اطلاعات کافی داریم؟ یا اینکه آیا ما هم می‏توانیم به این میدان وارد شویم؟
بورس به معنای بازار است. هر فضا یا مکانی که برای خرید و فروش کالا باشد بورس نامیده می‏شود.
در فرهنگ محاوره‏ای ما، چنانچه واژه بورس به تنهایی به کار رود، منظور بورس اوراق بهادار است. بورس سهام یا اوراق بهادار، بازاری است که در آن سهام و دیگر اوراق بهادار شرکت‏ها خرید و فروش می‏شود. شرکت‏هایی که در این بازار معامله می‏شوند، طبق ضوابط سازمان بورس و اوراق بهادار باید دارای حداقل معیار و استانداردهای سودآوری و ... باشند که امکان معامله آنها در این بازار فراهم شود. معامله در این بازار بر خلاف بسیاری از بازارها از طریق واسطه یا همان شرکت‏های کارگزاری انجام می‏شود و خریدار و فروشنده، مستقیماً به معامله نمی‏پردازند.
خرید سهام یک شرکت به معنای سرمایه‏گذاری است، بنابراین بازار سهام (بورس اوراق بهادار) نقش مهمی را در هدایت پس‏اندازهای اقشار مختلف جامعه به سوی سرمایه‏گذاری شرکت‏ها و تأمین منابع مالی مورد نیاز آنها برای تولید ایفا می‏کند.
▪ تاریخچه ایجاد بورس در ایران چه سالی بوده است؟
در ایران تاریخچه ایجاد بورس اوراق بهادار به سال ۱۳۴۶ برمی‏گردد. این سازمان از پانزدهم بهمن ماه آن سال فعالیت خود را با انجام چند معامله بر روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی آغاز کرد و به تدریج بر تعداد شرکت‏های قابل معامله در بورس افزوده شد. بورس ایران طی این دوران فراز و نشیب‏های زیادی را پشت سر گذاشت. سال‏های ۶۷ - ۵۷ از جمله دورانی بود که بورس ایران یک دوره خاموشی را سپری کرد. پس از آن از سال ۱۳۶۸، در چهارچوب برنامه پنج ساله اول، تجدید فعالیت بورس اوراق بهادار به عنوان زمینه‏ای برای اجرای سیاست خصوصی‏سازی مورد توجه قرار گرفت. بازار سهام در ایران هنوز هم یک بازار نوظهور است به طوری که در حال حاضر کمتر از ۵/۰ درصد مردم ایران سهامدار هستند در حالی که این نسبت در امریکا به ۴۰% و در انگلستان به ۵۰% می‏رسد.
▪ سرمایه‏گذاری در بازار سهام نسبت به سرمایه‏گذارهای دیگر چه مزایایی دارد و به طور کلی ویژگی‏های بازار سهام چیست؟
خرید سهام این بازار علاوه بر آنکه امکان سرمایه‏گذاری را در بخش‏های اقتصادی فراهم می‏آورد امکان نقد کردن سرمایه‏گذاری انجام شده را نیز به راحتی میسر می‏سازد. به عبارتی بازار این امکان را برای سهامدار فراهم می‏کند که هر زمان به سرمایه نقدی خود نیاز داشته باشد، از طریق این بازار، سهام را فروخته و در ظرف مدتی که بستگی به نقدینگی بازار و هم چنین نقدینگی آن سهام خاص دارد، پول نقد را دریافت کند. اما باید توجه داشت در شرایطی که با بحران‏های سیاسی - اقتصادی مواجه باشیم، قدرت نقدینگی بازار کاهش می‏یابد و انتظار می‏رود فرآیند درخواست فروش آن به زمان بیشتری نیاز داشته باشد.
افزایش ارزش سهام بیش از قیمت خریداری شده آنکه به عایدات سرمایه‏ای موسوم است، سود دیگری است که سهامدار می‏تواند از آن بهره‏مند شود. در کنار این افزایش قیمت، کاهش قیمت سهام نیز پدیده‏ای است که در بازار سهام رخ می‏دهد و بدین ترتیب سهامدار متضرر می‏شود و این همان ریسک سرمایه‏گذاری در بازار سهام است. طبیعتاً هر چه بازدهی و سود سرمایه‏گذاری بیشتر باشد، ریسک سرمایه‏گذاری نیز بیشتر خواهد بود.
▪ آیا خانواده‏ها و بخصوص زنان می‏توانند به طور مستقیم وارد بورس شوند؟
خانوارها به عنوان صاحبان پس‏اندازهای خرد نقش مهمی را در بازار سهام ایفا می‏کنند. طبیعتاً خانواده و زنان با پس‏اندازهای محدود توانایی راه‏اندازی یک شرکت و یا یک کارخانه تولیدی و به عبارتی سرمایه‏گذاری اولیه و مستقیم را ندارند. این امر مستلزم سرمایه کلان، مدیریت، صرف وقت و تخصص لازم، همچنین داشتن اطلاعات کافی از شرایط اقتصادی یا سیاسی در فعالیت تولیدی خاص است. از سوی دیگر هدایت تمامی سرمایه در یک فعالیت خاص می‏تواند مخاطرات زیادی را داشته باشد. چه بسا سرمایه‏گذاری در آن فعالیت سودآوری نداشته باشد و در نتیجه تمامی سرمایه از بین خواهد رفت. اما در بازار سهام تنوع شرکت‏های مختلف امکان انتخاب یک یا چند شرکت را برای سرمایه‏گذاری میسر می‏کند.
طبیعی است بازارهای مختلفی برای سرمایه‏گذاری وجود دارد: بازار طلا، ارز، سهام و ملک از جمله این بازارها است که می‏توان گفت آنچه بیشتر به صورت یک عادت فرهنگی از گذشته با زن ایرانی همراه بوده خرید طلا برای پس‏انداز و پشتوانه‏ای برای آینده است. در گذشته‏های دور چنین سرمایه‏گذاری می‏توانست بهترین نوع سرمایه‏گذاری برای یک زن ایرانی باشد. زیرا اولاً زن ایرانی در اجتماع حضور فعال نداشت، ثانیاً از دانش کافی برای سرمایه‏گذاری برخوردار نبود و مسئله دیگر اینکه بازارهای رقیب طلا وجود نداشت یا بی‏رونق بود.
عدم حضور زن ایرانی در اجتماع گذشته، جسارت و پذیرش خطر را نیز درون او پنهان کرده بود. سرمایه‏گذاری در سهام اگر چه فعالیتی سودآور می‏باشد و لیکن به دلیل ریسک سرمایه‏گذاری نیازمند جسارت بیشتر و پذیرش خطر در سرمایه‏گذار است. نوسانات روزانه قیمت سهام در بازار و لزوم آگاهی و به‏روز بودن سرمایه‏گذار از وضع بازار، همگی از جمله عواملی است که علاوه بر ایجاد هیجان در معامله‏گر سهام، استرس‏زا نیز خواهد بود و در مجموع زنان و مردان، کسانی که توانایی بیشتری در قبول ریسک دارند، قدم به این وادی می‏گذارند.
از تنش‏زا بودن و ریسک سرمایه‏گذاری در بازار سهام که بگذریم، باید گفت، این فعالیت علاوه بر آنکه سودآور است می‏تواند بخشی از درآمد خانوار را نیز تأمین کند. از طرفی زنانی که به این بازار وارد می‏شوند لاجرم باید دانش خود را نسبت به اقتصاد کشور، وضعیت شرکت‏ها و سیاست داخلی و خارجی اثرگذار در بورس بالا ببرند. این ویژگی بخصوص برای زنان خانه‏دار به دلیل مشغله کمتر بسیار مناسب است و بدین وسیله امکان دنبال کردن اخبار و وقایع اقتصادی و سیاسی و حتی فرهنگی - اجتماعی تأثیرگذار بر بورس را پیدا می‏کنند. خوشبختانه در حال حاضر، بر خلاف سال‏های پیش که صرفاً امکان آگاهی از وضعیت بازار سهام و قیمت‏ها با حضور فیزیکی ممکن بود، اینترنت و روزنامه‏ها و تعدد بورس‏های منطقه‏ای و کارگزاری‏ها، امکان بهره‏مندی از این اطلاعات را در مناطق مختلف و حتی در منزل فراهم کرده است. حتی معامله onlineاز طریق برخی کارگزاری‏ها، دسترسی به بازار و سرمایه‏گذاری در آن را تسهیل کرده است.
▪ کسی که می‏خواهد برای اولین بار وارد این بازار شود و در بورس سرمایه‏گذاری کند، در چه مواردی نیاز به اطلاعات دارد و این اطلاعات را از چه طریق باید به دست آورد؟
گرچه سودآوری در این بازار می‏تواند قابل توجه باشد، ولیکن تصمیم‏گیری در خرید نوع سهام، قیمت خریداری شده، زمان معامله، مدت نگهداری از سهام برای کسب بیشترین سود، تعیین استراتژی سرمایه‏گذاری، خرید و فروش مستمر و یا خرید و نگهداری برای دوره میان‏مدت یا بلندمدت، از جمله مواردی است که نیاز به کسب آگاهی و دانش کافی دارد.
سرمایه‏گذار می‏تواند این اطلاعات را با استفاده از خدمات مشاوره شرکت‏ها، شرکت در کلاس‏های آموزشی، تجزیه و تحلیل سهام، سرمایه‏گذاری سهام، مطالعه وضعیت قیمت سهام شرکت‏ها و تجزیه و تحلیل آنها از طریق سایت‏ها و وبلاگ‏های موجود و بررسی صورت‏های مالی شرکت‏ها به دست آورد و برای خرید خود از آنها استفاده کند.
توجه به نوع شرکت‏ها برای خرید سهام بسیار مهم است. طبیعتاً در قدم‏های اول برای سرمایه‏گذاری مطمئن‏تر توصیه می‏شود سهامدار اقدام به خرید سهام شرکت‏های سرمایه‏گذاری نماید. شرکت‏های سرمایه‏گذاری واسطه‏های مالی هستند که فعالیت اصلی آنها، خرید و فروش و یا نگهداری سهام دیگر شرکت‏هاست.
این شرکت‏ها دارای مدیران متخصص در امر تجزیه و تحلیل بازار سهام هستند، لذا ترکیب مناسبی از سهام شرکت‏ها را انتخاب کرده و خریداری می‏کنند. در حال حاضر از مجموعه حدود ۳۱۷ شرکت موجود در بورس حدود ۱۹ شرکت سرمایه‏گذاری وجود دارد. در نقطه مقابل آنها شرکت‏های تولیدی هستند که به یک یا چند فعالیت خاص مبادرت می‏ورزند و اگر چه می‏توانند سودآوری بیشتری را به همراه داشته باشند و لیکن ریسک سرمایه‏گذاری بیشتری را نیز به همراه دارند.
توجه به وضعیت اقتصادی - سیاسی کشور نیز عنصر مهمی است که باید همواره مورد توجه قرار گیرد. شرایط کشور در زمان تصمیم‏گیری برای ورود به بازار و انتظاراتی که در آینده از وضع اقتصادی و سیاسی داریم، باید به عنوان یک عامل مهم و اثرگذار مورد توجه سرمایه‏گذار باشد.
مسئله دیگر اینکه بازار سرمایه ایران بسیار محدود است و در حال حاضر شرکت‏های کمی در بورس پذیرفته شده‏اند و از سوی دیگر اوراق بهادار موجود در این بازار نیز بسیار محدود است. اخیراً برخی اوراق مشارکت نیز در بازار قابل معامله شده‏اند، و لیکن جای صندوق‏های سرمایه‏گذاری و اوراق بهادار صادره توسط آنها، که به اوراق مشاع موسوم است و امکان سرمایه‏گذاری غیرمستقیم را بدون لزوم به داشتن تبحر خاصی فراهم می‏آورد، بسیار خالی است. در کشور امریکا که حدود ۴۰% مردم‏شان سهامدار هستند، تنها یک درصد آنها مستقیماً به معامله سهام می‏پردازند و بقیه آنها از طریق شرکت‏های خدمات مشاوره، صندوق‏های سرمایه‏گذاری و نظایر آن به سرمایه‏گذاری در این بازار می‏پردازند.
اما در ایران درصد قابل توجهی از سهامداران (حدود ۴۰ هزار نفر) مستقیماً مبادله می‏کنند که در بحران‏های سه ساله اخیر، این تعداد کاهش یافته و این مسئله ریسک سرمایه‏گذاری را بسیار افزایش می‏دهد.
علت این امر را می‏توان فقدان صندوق‏های سرمایه‏گذاری کمبود شرکت‏های خدمات مشاوره و غنی نبودن فرهنگ سهامداری و سرمایه‏گذاری در ایران دانست.
بدیهی است ایجاد صندوق‏های سرمایه‏گذاری و توسعه بازار سرمایه نیازمند تدوین قوانین و مقررات خاص و شفافیت قوانین موجود می‏باشد. خوشبختانه در شرایط حاضر قوانین و مقررات کامل‏تری تدوین شده و امید می‏رود با اجرای صحیح آنها و نظارت بهتر، بازار ضابطه‏مندتر و شفاف‏تر گردد و بدین طریق تصمیم‏گیری در سرمایه‏گذاری تسهیل شود.

پریسا پورعلمداری‏

منبع : مجله پیام‌زن