چگونه در رشد و غنی تر شدن ویکی پدیا همکاری نمائیم؟

همه ی ما بنا بر نیازمان هر وقت که گیر میکنیم و محتاج اطلاعات می شویم یکی از بهترین گزینه هایی که سراغ داریم برای کسب اطلاعات ویکی پدیاست، یعنی اساسا اگر کسی به منظور کسب اطلاعات وارد عرصه ی اینترنت بشود محال از ممکن است که سراغ ویکی پدیا این دانشنامه ی آزاد، رایگان و آنلاین نرود و از آن کسب اطلاعات نکند. تا اینجای قضیه بخش عمومی است و خود من هم تا همین چند وقت پیش به ویکی پدیا به عنوان یک منبع اطلاعاتی نگاه میکردم و همیشه از آن لذت میبردم اما یک قسمت از این دانشنامه برای خیلی از ما به صورت یک راز ناگفته و مخفی باقی مانده، این دانشنامه با این وسعت و این همه اطلاعات توسط چه کسانی ویرایش می شود؟ منظورم این است ادیتور ها یا ویرایشگران ویکی پدیا چه کسانی هستند؟ شک نکنید ادیتورهای ویکی پدیا من و شما هستیم به شرطی که هر وقت که نیاز است از کلید eidt یا همان ویرایش در ویکی پدیا را که در بالای هر مقاله قرار دارد استفاده کنیم و دین خودمان را به ویکی پدیا بپردازیم.
راستش من خودم با درک این مطلب و اینکه مدیون ویکی پدیا هستم بعد از مدتی و البته با خواندن پست های وسوسه انگیز جناب جادی که هر از گاهی بحث جدیدی را به ویکی پدیای فارسی اضافه می کند همین چند وقت پیش تصمیم گرفتم بالاخره کمی از دین اطلاعاتی که این دانشنامه بر من دارد را ادا کنم و وقتی برای اولین بار سعی کردم که مطلبی به یک مقاله اضافه کنم از اینکه دنیای ویرایشگران ویکی پدیا چقدر جذاب و در عین حال ساده است متحیر شدم و امروز به ذهنم رسید چرا در این مورد ننویسم شاید شما هم ترغیب شدید چند خطی به ویکی پدیای فارسی اضافه کنید، این دانشنامه با همین شیوه غنی و غنی تر می شود.
● اصول اولیه:
ویکی پدیا یک سایت یا یک دانشنامه ی آنلاین رایگان است که به وسیله نرم افزاری با عنوان MediaWiki قدرت بخشیده شده است، این ابزار همان ابزار قدرتمند و منحصر به فردی است که کاربران از آن می توانند برای راه اندازی ویکی های شخصی استفاده کنند و به آنها این امکان را میدهد تا در صورت نیاز هر صفحه از ویکی را به سادگی ویرایش کنند. برای ویرایش یک صفحه حاوی مطلب و اطلاعات در ویکی پدیا کافی است دکمه ی ویرایش یا edit را در بالای همان صفحه کلیک کنید.
محتوای صفحه ی مربوطه بعد از کلیک بر روی گزینه ی ویرایش در یک ویرایشگر متن به نمایش در می آید، البته در لابه لای متون مرتبط به صفحه احتمالا یک سری کد و علائم دیگر هم مشاهده خواهید کرد، که به آنها هم خواهیم پرداخت. اما برای اصلاح یک اشتباه تایپی کوچک در یک مقاله که اصطلاحا در عالم تایپیست ها به آن typo می گویند، می توانید در لا به لای متون خیلی ساده آن بخشی از متن را که اشتباه تایپ شده را پاک کنید و بعد از نو به شکل صحیح تایپ نمائید و بعد هم برای اینکه تغییراتی را که داده اید را بدون ذخیره سازی مشاهده کنید تا در صورت نیاز مجددا آنها را اصلاح کنید کافی است در پائین همان ویرایشگر کلید Show Preview یا پیش نمایش را کلیک کنید. (توصیه شخصی من این است که حتما از این کلید استفاده کنید تا مطمئن شوید خود شما در ویرایش یک مقاله اشتباه نکرده اید). وقتی به نظرتان همه چیز کامل آمد کلید Save this Page یا این صفحه ذخیره شود را فشار دهید، تا اصلاحاتی که شما در آن مقاله اعمال نموده اید برای عموم بلافاصله به نمایش درآید.
وقتی در یک مقاله تغییراتی دادید پیش از آنکه آن را ذخیره کنید بهتر است در یک باکس که در پائین ادیتور با عنوان summarize یا خلاصه گنجانده شده است خلاصه ی از آنچه که بر روی مقاله انجام دادید را وارد نمائید تا دیگران وقتی تاریخچه ویرایش مقاله را دنبال میکنند متوجه شوند که چه کسی چه تغییری در این مقاله اعمال کرده است.
البته اگر ویرایش سطحی در یک مقاله انجام دادید مثلا یک typo را اصلاح کردید علاوه بر نوشتن خلاصه می شود گزینه ی minor edit یا ویرایش جزئی را نیز تیک بزنید، فقط توجه داشته باشید برای اینکه باکس ویرایش جزئی و همینطور پی گیری این مقاله برای شما فعال باشد بایستی قبلش با نام کاربریتان به ویکی پدیا Login کرده باشید.
زمانی که شما تغییراتتان را در یک صفحه از ویکی پدیا اعمال کردید و آن را ذخیره نمودید این تغییرات و فعالیت اخیر شما در قسمت Wikipedia&#۰۳۹;s Recent Changes یا تغییرات اخیر ویکی پدیا (اولی ویژه تغییرات اعمال شده در ویکی پدیا انگلیسی دو دومی ویژه تغییرات اعمال شده در ویکی پدیا فارسی است) به نمایش در می آید، که در این صفحه همیشه هزاران تغییری که در هر ساعت در این دانشنامه اعمال می شود لیست میگردد. هر تغییری در هر مقاله یا صفحه از ویکی پدیا قابل برگشت است یعنی همیشه می توان مقاله را به نسخه ی قبلی که در آن تغییرات آخر اعمال نشده بود برگرداند و از طرفی هر تغییر در هر صفحه در بخش History یا تاریخچه آن صفحه به همراه زمان و خلاصه ای از آنچه که اعمال شده است ذخیره میگردد. با این توصیفات اگر کسی مقاله ای که فاقد اشکال بوده است را به عمد دستکاری کند و یا به هم بریزد یا هر چیزی دیگری به سادگی قابل برگشت است و در عین حال یک Log کامل از مجموعه ی فعالیت همه ی ویرایشگران آنهم با ثبت زمانی دقیق قابل مشاهده است و این زیبایی ویکی پدیا می باشد. بنابراین هرگز در ویکی پدیا فکر شیطنت نکنید چون فقط نام خودتان را خراب میکنید و تعداد افراد سالم و عاقل خیلی خیلی بیشتر از افراد بداندیش است.
سرعت تغییر و اصلاح محتوا در ویکی پدیا غیرقابل باور یا در اصطلاح امروزی خودمان وحشتناک است و برای اثبات این موضوع کافی است در یک ساعت چند بار صفحه ی تغییرات اخیر را در ویکی پدیا چک کنید تا متوجه شوید من چه میگویم.
برای اینکه بیشتر در مورد نحوه ویرایش صفحات و مقالات ویکی پدیا اطلاعات کسب کنید صفحه ی How to edit a page یا راهنمای ویرایش صفحات را مطالعه کنید و بعد کمی در Sandbox یا گودال ماسه بازی تمرین کنید :-). گودال ماسه بازی صفحه ای است که به منظور تمرین کردن تازه واردان به دنیای ویرایشگران ویکی پدیا طراحی شده است - و در آن هر کاری بکنید و هر بلایی سر مقالات ویکی پدیا بیاورید کسی از شما شکایتی نخواهد داشت ;-).
● فرمت و لینک کردن مقالات و صفحات
لینکها و فرمت نمایش صفحات بایستی با زبان خاص ویکی پدیا و علائم مخصوص خودش ایجاد شوند. مثلا برای درج یک تیتر به شکل بزرگ بایستی آن را به شکل زیر وارد کرد:
== تیتر ==
یا برای ساخت یک لینک خروجی مثل UpdateBlog.net بایستی به شکل زیر عمل کرد:
[http://updateblog.net UpdateBlog.net]
لینک به صفحات داخلی ویکی پدیا هم به صورت زیر بایستی تعریف شود، مثلا اگر بخواهید به صفحه یی که حاوی تعریف و اطلاعات در مورد واژه ی گیک در ویکی پدیا است بایستی به شکل زیر عمل کنید:
[[گیک]]
که البته در راهنمای ویرایش صفحات همه ی این موارد خیلی خوب و دقیق توضیح داده شده است و می توانید آنها در حین ماسه بازی یا ویرایش عملی یک مقاله به مرور به خاطر بسپارید.
● ممنوعه های ویکی پدیا:
ویکی پدیا مکانی برای نظریه پردازی، جانب داری، ابراز وجود کردن، اسپم هوا فرستادن، پخش شایعات و یا حرفهای بی اساس نیست. مثلا اینکه نباید جانب داری کرد و بایستی در ویکی پدیا دیدگاهی بی طرف داشت از نظر این دانشنامه به چه معنی است را در زیر می توانید ببینید، دیدگاه بی طرف:
مقاله‌ها باید بدون جانب‌داری نوشته شده و دیدگاههای اکثریت و اقلیت‌های قوی را منصفانه پوشش دهد. این سیاست دیدگاه بی‌طرف است.
سیاست دیدگاه بی‌طرف به سادگی مورد کژفهمی قرار می‌گیرد. این سیاست فرض نمی‌کند که می‌توان مقاله‌ای از یک دیدگاه ثابت، غیر جانب‌دارانه و عینی نوشت. بلکه در عوض می‌گوید باید منصفانه جوانب مختلف موضوع مورد مناقشه را با عدم اظهار مستقیم یا غیر مستقیم به صحت یک دیدگاه مشخص پوشش داد.
از افتخارات مهم ویکی‌پدیا آن است که ویکی‌نویسان در نوشتن مقالات بی‌طرف همکاری می‌کنند.
نوشتن مقالات غیرجانبدارانه نیاز به تمرین دارد. از ویکی‌نویسانی که در هنر دبط استاد شده‌اند دعوت می‌شود که در گسترش تمرین دیدگاه بی‌طرف همکاری کنند.
گاهی اوقات شخص وسوسه می‌شود که مقاله‌ای به ظاهر جانبدارانه را با نوشتن مقاله‌ٔ جانبدارانه‌ٔ دیگری در همان موضوع اما از دیدگاهی دیگر متعادل کند. به این مقاله‌ها معمولا POV FORK می‌گویند. لطفاً چنین نکنید. به جای آن سعی کنید در بحث مربوط به مقالهٔ جنابدارنه شرکت کنید و کمک کنید که دیدگاه‌های دیگر هم پوشش داده شود. [بیشتر]
بنابراین اگر میخواهید در ویکی پدیا فعالیت مثبتی داشته باشید و آنچه به ویکی پدیا می افزائید مفید باشد فکر میکنم خواندان راهنمایی برای نوشتن مقاله های بهتر در ویکی پدیا جز واجبات است. البته ذکر یک نکته ی دیگر هم ضروری است و آن اینکه اگر نمی خواهید آنچه در ویکی پدیا وارد میکنید توسط دیگران دستکاری، اصلاح و ویرایش شود آن مطلب را هرگز روانه ی ویکی پدیا نکنید چون آنچه شما دوست ندارید با ذات ویکی پدیا در مغایرت است.
● صفحه ی کاربری شما در ویکی پدیا
وقتی مصمم شدید که شروع به ادیت کردن ویکی پدیا بکنید، بهتر است برای خودتان در این سایت یک اشتراک کاربری ایجاد نمائید. از مزایای داشتن اشتراک کاریری این است که کم کم شما در بین سایر ویرایشگرهای ویکی پدیا شناخته می شوید و می توانید با آنها تبادل نظر کنید و حتی موارد جدیدی بیاموزید، از طرف دیگر همه ی مقالاتی که شما ویرایش کرده اید را سایربن می توانند در یک لیست مشاهده نمایند.
کسانی که در ویکی پدیا عضو باشند و شناسه کاربری منحصر به فرد خودشان را داشته باشند به گزینه های بیشتر و مناسب تری برای ویرایش کردن صفحات و همینطور سفارشی سازی محیط ویکی پدیا مطابق میلشان دسترسی دارند. هر چند ویرایش ویکی پدیا به صورت ناشناس هم امکان پذیر است ولی مزایای داشتن شناسه کاربری و وارد شدن با آن به ویکی پدیا غیر قابل چشم پوشی است، اگر می خواهید باز هم بیشتر در مورد اینکه چرا بهتر است در ویکی پدیا عضو شوید بدانید بد نیست این صفحه را مطالعه نمائید.
● در کجا می توانیم مفید تر باشیم؟
بد نیست اگر می خواهید در ویکی پدیا بیش از حد مفید باشید سری به ویکی پروژه بزنید و البته ویکی پدیا از طریق صفحاتی خاص سعی میکند فعالیت ویرایش گرانش را جهت بدهد. برای مثال می توانید سری به بخش صفحات مورد نیاز بزنید، در این بخش مواردی را مشاهده خواهید کرد که در سایر مقالات ویکی پدیا به آنها اشاره شده ولی در ویکی پدیا مقاله یی در موردشان وجود ندارد این موارد بر اساس اهمیت شان یعنی اینکه در چند مقاله آورده شده اند لیست می شوند و شما می توانید شروع کنید به مطلب افزودن در رابطه با آنها به ویکی پدیا. یا یک مثال دیگر اینکه ابتدا معنی و مفهوم صفحات خرد را درک کنید و بعد اینگونه صفحات را بیابید و مطالب موجود در آنها را بهبود ببخشید.
و حرف آخر اینکه بد نیست روزی چند دقیقه یا به صورت هفتگی یا ماهانه چند خطی به ویکی پدیای فارسی اضافه کنیم چون قطره قطره جمع گردد وانگهی دریا شود، و در این زمینه مطالعه ی خودآموز ویکی پدیا می تواند بسیار مفید باشد.

سینا پسران افشاریان