گیاهان داروئی قربانی مدیریت‌های نابخردانه

کشور ما به علت تنوع اقلیمی و ویژگی‌های خاص ژئومورفولوژیک مناطق مختلف، دارای توان‌مندی‌ها و پتانسیل‌های فراوانی است که باید شناسائی شوند و زمینه‌های مناسب بهره‌برداری از آنها فراهم آید.
علی‌رغم آن‌که این سرزمین زرخیز یکی از گنجینه‌های بزرگ گیاهان داروئی و معطر دنیا محسوب می‌شود، سهم کشور ما در فرآوری، تولید و تجارت جهانی این محصولات ناچیز می‌باشد.
این موضوع در وهلهٔ اول، معلول معضلات متعددی است که در بخش منابع طبیعی (انهدام پوشش گیاهی، فرسایش خاک، هدر رفت منابع آب، بهره‌برداری بی‌رویه گیاهان داروئی ـ صنعتی و ...) با آن مواجه هستیم. و از طرف دیگر مربوط به بهای اندکی است که مدیریت کلان بخش کشاورزی به کشت و اهلی‌سازی گیاهان داروئی داده است.
اما علاوه بر موارد ذکر شده شاید بتوان گفت مهم‌ترین علت آن عدم وجود متخصصان گیاهان داروئی در کشور و در نتیجه عدم اطلاع‌ و شناسائی این گیاهان سحرآمیز بوده است. اگرچه در سال‌های اخیر تلاش‌هائی در راستای تربیت متخصصین این امر در کشور صورت گرفته است اما متأسفانه هنوز شاهد معضلات و مشکلات بسیاری در این راه هستیم.
یکی از مهم‌ترین این مشکلات که هم‌اکنون در کشور می‌توان به آن اشاره کرد، عدم امکان ادامه تحصیل در رشته تخصصی ”تولید و بهره‌برداری گیاهان داروئی“ است که بنا به آمار حدود ۹۴ درصد از فارغ‌التحصیلان این رشته امکان ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر از کاردانی را نیافته‌اند. هم‌چنین تقریباً حدود ۳ درصد از این دانشجویان برای ادامه تحصیل به ناچار، مجبور به تحصیل در رشته‌های غیر از رشته‌ تخصصی خود شده‌اند که این خود مشکلی بزرگ‌تر از مشکل اول است.
چون اکثر این افراد در رشته‌هائی مشغول به تحصیل می‌شوند که از لحاظ تعداد فارغ‌التحصیل در ظرفیتی بسیار بیشتر از اشباع قرار دارند. اما تنها ۳ درصد از فارغ‌التحصیلان رشته گیاهان داروئی در کشور امکان گرفتن مدرک کارشناسی را دارند که همین عده ناچیز هم توسط سازمان‌هائی هم‌چون مراکز آموزش جهاد کشاورزی و ... موفق به ادامه تحصیل می‌شوند.
متأسفانه با وجود این همه مسائل مسئولین ما هم چشم و گوش بسته!! اقدام به تأسیس رشته‌هائی در سطوح تحصیلات تکمیلی با نام ”گیاهان داروئی“ ـ (به‌عنوان نمونه ایجاد مقطع تحصیلی کارشناسی ارشد رشته گیاهان داروئی در دانشگاه تربیت مدرس) ـ و امثال آن می‌کنند و به قول معروف بدون ساختن پی و دیوار اقدام به ساختن سقف می‌کنند. اما غافل از این‌که این کار هیچ نتیجه‌ای جز فروریختن سقف بر روی سر خودشان نخواهد داشت.
هیچ عقل سلیمی نمی‌پذیرد که فارغ‌التحصیل رشته تخصصی گیاهان داروئی در مقطع کاردانی که بیش از ۶۰ واحد درس‌های مربوط به اکولوژی، شناخت، تولید، بهره‌برداری، فرآوری و... گیاهان داروئی را با موفقیت گذرانده است امکان ادامه تحصیل نداشته باشد اما فارغ‌التحصیلان رشته‌هائی هم‌چون زراعت یا باغبانی که در طول هشت ترم تحصیل خود فقط ۳ واحد و آن هم به‌صورت اختیاری ـ درس مربوط به شناخت بسیار جزئی از گیاهان داروئی را گذرانده‌اند به تحصیل در مقاطع بالاتر این رشته بپردازند.
و آیا این خود باعث دلسردی دلسوزان و فعالان این رشته نخواهد شد؟؟!! لذا از مسئولین امر انتظار می‌رود با تصمیم‌گیری‌های عاقلانه‌تر و آینده‌نگری بیشتر نسبت به تأسیس گاهی عجولانه رشته‌های دانشگاهی بپردازند تا در آینده شاهد کشوری مترقی و آباد از همه لحاظ باشیم.
البته در یک اقدامی بسیار جالب معاونت دانشجوئی فرهنگی پردیس علوم دانشگاه تهران، گروه طب سنتی دانشکده پزشکی شاهد و مؤسسه تحقیقات حجامت ایران با برگزاری کلاس‌ها و کارگاه‌های بازآموزی برای دانشجویان این رشته و ادامه راه و دستیابی به موفقیت در این زمینه را داشتند.
شاید که از این طریق بتوانند این میراث ارزشمند کشورمان را که قرن‌هاست نادیده گرفته شده بر سر کار بیاورند و تلنگری باشد برای مسئولان امر که در این زمینه دقت و اهمیت بیشتری به خرج دهند.
کارگاه آموزشی طب اسلامی و گیاهان داروئی از ۲۵ تا ۲۹ فروردین ۸۶ در دانشگاه تهران و با مفاهیمی در مورد علوم کل‌نگر چیست؟ چرا؟ چگونه؟ چه‌ گاه؟ چه‌ جا؟ چه کسی؟مورد بحث قرار گرفت.
در این کارگاه آموزشی که ۴ روزه برگزار شد دانشجویان می‌توانستند با ثبت‌نام در این کلاس‌ها شرکت کنند و در آخر هر کلاس از آنها امتحان پایان دوره گرفته می‌شد، پذیرفته‌شدگان این دوره‌ها می‌توانستند در قسمت دوم کارگاه ثبت‌نام کنند و در پایان هم به آنها گواهی پایان دوره اعطا می‌شد.
محی‌الدین جعفری دبیر اجرائی این کارگاه هدف از برگزاری کارگاه را آشنائی دانشجویان با گیاهان و شناخت خواص و کاربرد آنها بیان کرد، البته استقبال دانشجویان از این طرح را بسیار خوب ذکر کرد.
وی امیدوار بود که با برگزاری چنین کلاس‌هائی بتوانند گام‌های مؤثری در زمینه شناخت گیاهان و کاربرد آنها برای دانشجویان بردارند و مسئولان هم در این زمینه حمایت لازم را از دانشجویان و وارد شدگان در این راه نشان دهند.

گزارش: اشرف کریمی راه‌جردی

منبع : فصلنامه عطارنامه