زندگی دشوار ماهی و ماهیگیر

چندی پیش در خبرها آمده بود که سازمان محیط زیستی صلح سبز، نوزده نهنگ گوژپشت را طی سفرشان از جنوب اقیانوس آرام به آب های قطب جنوب، با ماهواره ردیابی می کند. هدف صلح سبز از این کار اثبات این نکته به ژاپن بوده است که برای تحقیق درباره این جانوران نیازی به کشتن آنها نیست. گفته می شود ژاپنی ها که سابقه طولانی در شکار نهنگ دارند، امسال نیز قصد دارند در فصل تابستان نیمکره جنوبی، ۵۰ نهنگ گوژپشت را در سواحل قطب جنوب شکار کنند. قرار است ۹۳۵ نهنگ مینک نیز به منظور انجام تحقیقات علمی شکار شوند. صلح سبز معتقد است برای هیچ یک از تحقیقاتی که روی نهنگ ها صورت می گیرد، نیازی به کشتن یا آزار آنها نیست.
ردیابی این نهنگ ها اطلاعاتی در مورد نحوه حرکت، عادات و ساختار جمعیتی آنها به دست می دهد و علاقه مندان می توانند موقعیت هر نهنگ را از طریق یک وب سایت دنبال کنند. محل این نهنگ ها با نصب فرستنده روی بدن آنها و از طریق ماهواره های موقعیت سنج، روی نقشه اینترنتی گوگل از جهان تعیین می شود. چگونه دانشمندان می توانند از راه دور به اطلاعاتی دسترسی پیدا کنند که در ظاهر تنها با اسارت یا کشتن حیوان به دست می آید؟ امروزه پیشرفت های شگرفی در «دورکاوی» به دست آمده که موضوع اصلی این مقاله است.
پیش از آنکه اقیانوس ها را به عنوان چیزی همانند یک جعبه سیاه در نظر بگیرند، به سختی می شد گفت که تغییرات صورت گرفته در فون و فلور اقیانوس ها، کجا و چگونه به وقوع پیوسته اند. نمونه هایی ناپدید می شوند و نمونه هایی جایگزین آنها می شوند، اما آنچه که در فاصله میان این دو روی می دهد، نامشخص است. به گفته پژوهشگرانی که نتایج بررسی های خود را در نشست انجمن پیشبرد علوم امریکا (AAAS) در سیاتل واشنگتن اعلام کردند، این وضعیت در حال تغییر و دگرگونی است.
امروزه هنگامی که زیست شناسان دریایی قهوه صبحانه خود را سر می کشند و نامه هایشان را دانلود می کنند، ای میل های ویژه یی را درباره موضوع تحقیق خود دریافت می کنند. این نامه ها که به وسیله ماهواره ها برای آنها ارسال می شود، حاوی اطلاعاتی در مورد محل دقیق جانوران موضوع پژوهش آنهاست. همه اینها حاصل پیشرفت های صورت گرفته در علامت گذاری الکترونیکی موجودات دریایی است که خود زمینه مهمی از «دورکاوی» است. این شیوه علامت گذاری به واقع انقلابی را در زیست شناسی دریایی به وجود آورده است.
در طول تاریخ، زندگی به شیوه ماهیگیران هرگز آسان نبوده است. به نظر می رسد کاهش مکرر و پی در پی ماهی ها بیش از پیش عرصه را برای ماهیگیران تنگ تر کرده است. اما این کاهش مکرر و پی درپی تنها در ماهی ها دیده نمی شود، بلکه این مساله گریبانگیر تمامی جانوران دریایی بوده است. به عنوان مثال، طی بیست سال گذشته، نود درصد از لاک پشت های پشت چرمی و ماهی های صیاد مانند کوسه ها از بین رفته اند. بنابراین اگر با استفاده از «دورکاوی» اطلاعات ما در مورد نحوه انتشار یا تردد جانوران آبزی افزایش یابد، شاید بتوان بر این اساس اقداماتی را برای حفاظت از آنان انجام داد.
یکی از پژوهشگرانی که در زمینه علامت گذاری موجودات اقیانوسی کارهای بسیاری انجام داده است، «باربارا بلاک» از ایستگاه دریایی هاپکینز کالیفرنیاست. او ماهی های تن باله آبی را علامت گذاری می کند. این ماهی ها از نظر اقتصادی بسیار ارزشمندند چرا که ۶۸۰ کیلوگرم وزن داشته و با سرعتی در حدود ۵۰ مایل در ساعت شنا می کنند. تاکنون گروه تحت سرپرستی او بیش از ۷۰۰ ماهی تن باله آبی را علامت گذاری کرده است. تعداد زیادی از این حلقه های علامت گذاری (که به تîگ معروف اند) با عمل جراحی و به دقت در بدن ماهی ها کار گذاشته می شوند. این حلقه ها کار خود را دقیقاً از زمانی که ماهی های علامت گذاری شده در آب رها می شوند، شروع می کنند. این حلقه ها اطلاعاتی را از محیط جمع آوری و در تراشه های حافظه خود ذخیره می کنند و در نهایت با صید دوباره ماهی و خارج کردن این حلقه از بدنش، اطلاعات ذخیره شده در این تراشه ها در اختیار پژوهشگران قرار می گیرد (این حلقه ها هیچ خطری برای ماهی ها ندارند).
انواع دیگری از حلقه ها وجود دارند که به قسمت بیرونی بدن ماهی وصل شده و پیش از زمان و تاریخ برنامه ریزی شده از بدن ماهی جدا می شوند و اطلاعات جمع آوری شده را در اختیار یک ماهواره قرار می دهند. تحقیقات دکتر «بلاک» نشان داده است که ماهی های تن باله آبی می توانند تا هزاران کیلومتر در طول اقیانوس اطلس شنا کنند. البته باید خاطرنشان ساخت که در این محاسبه، مرزهای تعیین شده برای حفاظت از ماهی های روغن اطلس غربی نادیده گرفته شده است.
علامت گذاری موجودات دریایی به «دیوید ولش» سرپرست برنامه حفاظت از ماهی های آزاد کانادا نیز کمک شایانی کرده است. وی با استفاده از این روش توانسته است به علت و محل از بین رفتن تعداد زیادی از ماهی ها دست یابد. وی از حلقه های اکوستیک کوچکی که درون حفره های بدن ماهی آزاد تعبیه می شود، استفاده می کند (این حلقه ها به اندازه یک کپسول مولتی ویتامین بزرگ هستند). این حلقه ها اطلاعات جمع آوری شده را به میکروفن های تعبیه شده در ساحل دریا مخابره می کنند.
دکتر «ولش» در حال حاضر می تواند مکانی که در آن یک ماهی آزاد زندگی خود را می گذراند، ردیابی کرده و با این روش تمایلات موجود در یک جمعیت را بررسی و مشاهده کند. در گذشته تصور بر این بود که ماهی های آزاد پس از ترک رودخانه و ورود به دریا می میرند، اما تحقیقات دکتر «ولش» نشان داد که این نظریه اشتباه است و بیشتر ماهی های آزاد طی این جابه جایی، جان خود را از دست نمی دهند. علاوه بر این، او متوجه شد که نوسانات اقلیمی، نقش مهمی را در برآورد جمعیت ماهی ها بازی می کنند.
دکتر «ولش» و هم دانشگاهی های او قصد دارند شبکه یی از میکروفن ها را از سواحل ایالت واشنگتن تا سواحل جنوب شرقی آلاسکا نصب کنند. هدف از این کار جمع آوری اطلاعاتی در خصوص مسیر حرکت، سرعت، عمق و وضعیت جابه جایی نزدیک به ۲۵۰ هزار ماهی است. در صورتی که نتایج حاصل از این کار مثبت برآورد شود، این شبکه میکروفنی از سواحل مکزیک تا دریای برینگ نصب خواهد شد. (در صورت عملی شدن این پروژه می بایست هزار ایستگاه دریایی در زیر دریا نصب شود).
«اندرو رد»، زیست شناس علوم دریایی از دانشگاه داک در کارولینای شمالی، ۴۵ لاک پشت کله شق را علامت گذاری کرده و اطلاعاتی را که از این راه به دست می آورد در اختیار همگان قرار می دهد. لاک پشت های کله شق معمولاً برای تنفس به سطح آب می آیند. هنگامی که آنها به سطح آب می رسند، حلقه های متصل شده به بدن آنها (این حلقه ها معمولاً به لاک آنها متصل می شود) اطلاعات ذخیره شده در خود را به نزدیک ترین ماهواره در دسترس، مخابره می کنند. به گفته دکتر «ولش»، اطلاعاتی که او جمع آوری می کند، آنلاین بوده و صیادان می توانند با استفاده از این اطلاعات، جابه جایی لاک پشت ها را تعقیب کرده و در صورتی که مایل باشند، می توانند محل استقرار تورهای خود را تغییر داده و آنها را در مسیر حرکت لاک پشت ها پهن کنند. «بیل فاستر» ماهیگیر اهل هاتراس در کارولینای شمالی و دکتر «رد» به اتفاق هم این پیشنهاد را ارائه کرده اند. علتش آن است که شهر «پاملیکاساوند» که در نزدیکی هاتراس واقع شده، طی چهار ماه از سال در محاصره شبکه یی از تورهای ماهیگیری است (این تورهای ماهیگیری همچون پرده یی در عقب قایق های ماهیگیری کشیده می شوند) و طی این مدت لاک پشت هایی که با این قایق ها تصادف می کنند در این تورها گرفتار می شوند. در حال حاضر ماهیگیران به پژوهشگران کمک می کنند و پس از اطمینان از سلامت لاک پشت هایی که با قایق آنها تصادف کرده اند، حلقه هایی را که پژوهشگران در اختیار آنها قرار داده اند، به لاک آنها متصل می کنند.
با استفاده از این اطلاعات می توان نقشه بزرگراه های دریایی مورد استفاده توسط گونه های خاص و همچنین نقشه زیستگاه های منحصربه فرد آنها را تکمیل کرد. علاوه بر این، می توان به دقت مشخص کرد که جانوران ترجیح می دهند در کجا به سطح آب بیایند و در کجا به اعماق آب شیرجه بزنند. به عنوان مثال در مورد لاک پشت هایی که دکتر «رد» بررسی می کند، می توان گفت اطلاعاتی که بدین شیوه جمع آوری می شود، این امکان را فراهم می کند که دانشمندان راه هایی را برای حفاظت از گونه های نادر ابداع کنند. این روش با راه هایی که برای حفاظت از گونه های فراوان به کار می رود، تفاوت دارد.
دکتر «لاری کراودر» از دانشگاه داک متوجه شد که لاک پشت های کله شق و پشت چرمی اقیانوس آرام به خطوط ماهیگیری ماهیگیران نزدیک شده و طعمه های آویخته شده به قلاب های ماهیگیری را می بلعند. وی اکنون قصد دارد با شناسایی مکان هایی که بیشترین خطر را برای لاک پشت ها دارد، به نوعی این مکان ها را به عنوان مکان های حفاظت شده معرفی کند. به گفته وی «اعلام واژه حفاظت شده برای این مکان ها به معنی قدغن کردن ماهیگیری در آنها نیست، بلکه ماهیگیران می توانند در این مکان ها از قلاب ها و ابزارهایی استفاده کنند که کمترین خطر را برای لاک پشت ها داشته باشند.» علاوه بر این، با توجه به اینکه لاک پشت ها، ۹۰درصد از وقت خود را در ۴۰ متری سطح آب می گذرانند بهتر است ماهیگیران، قلاب ها و تورهای خود را در عمقی بیشتر از ۴۰ متر پهن کنند تا شانس گرفتار آمدن لاک پشت ها در تورهای ماهیگیری آنها را کاهش دهد.
در حال حاضر، حفاظت گرایان به شدت از نظریه «طبقه بندی اقیانوس» حمایت می کنند. به عقیده آنها بخش هایی از دریا (مانند بزرگراه های جابه جایی لاک پشت ها) را نیز می بایست همانند زمین به عنوان مناطق حساس در نظر گرفت. در صورتی که این نظریه درست از آب درآید، اطلاعات حاصل از علامت گذاری موجودات دریایی بسیار حیاتی و مفید خواهد بود. با توجه به اینکه اطلاعات حاصل از علامت گذاری موجودات دریایی بارها و پی درپی به دست می آید، می توان چنین استنباط کرد که مناطق حساس اقیانوسی نیز در طول زمان و مکان تغییر خواهند یافت. شاید قبولاندن چنین مناطقی به عنوان مناطق حساس، به جوامع علمی مشکل باشد، اما حداقل این مزیت را دارد که به ماهی ها و موجودات دریایی دیگر امکان می دهد که نفس راحتی کشیده و راحت تر زندگی کنند. علاوه بر این، با یک مدیریت مناسب می توان باعث موفقیت ماهیگیران در کار ماهیگیری و آسان تر کردن زندگی آنها شد.

ترجمه؛ زینب همتی

منبع : روزنامه اعتماد