«IR» دامنه‌هایی که ملی نیستند!

بیش از ۱۲ سال است که مرکز پژوهش‌های بنیادی ایران به عنوان تنها Registrar ایرانی، دامنه‌های مربوط به کشور ایران به پسوند (ir) را ثبت می‌کند.
مدیران این مرکز همیشه ادعا کرده‌اند که این مرکز اولین ارایه دهنده خدمات اینترنتی در ایران بوده است و اینترنت توسط این مرکز وارد ایران شده است. هر چند در آن زمان و با توجه به غفلت شرکت مخابرات ایران در زمینه گسترش فناوری اطلاعات، این ادعا چندان گزاف نیست، اما ارائه خدمات اینترنتی به تنهایی نشان‌دهنده قابلیت یک مرکز برای در اختیار داشتن دامنه‌های ملی نیست!
اواخر سال ۱۳۸۴ و با تصویب اساسنامه سازمان تنظیم مقررات در هیئت وزیران، کنترل دامنه‌های اینترنتی در کنار سایر مجوزهای مخابراتی در حوزه اختیارات این سازمان قرار گرفت. اختیاری که تاکنون از آن استفاده نشده است و به نظر نمی‌رسد با توجه به مشغولیت‌های سازمان به اموری مانند دقیقه‌ای یا ثانیه‌ای شدن تعرفه‌های اپراتور دوم، مجالی برای رسیدگی به آن باقی مانده باشد!
با تمام این مسائل مرکز پژوهش‌های بنیادی با اقتدار کامل، کنترل دامنه‌های ملی را در دست گرفته و دامنه‌ها را با قوانین خودش ثبت، انتقال و تمدید می‌کند.
مشتری ثبت کننده دامنه برای هر سال ثبت می‌بایست مبلغی بین ۵ تا ۱۲ هزار تومان به این مرکز یا نمایندگان فروش آنها پرداخت کند و در ازای پرداخت این هزینه انتظار هیچگونه پشتیبانی فنی را نباید داشته باشد.
تلفن‌های مرکز تنها از ساعت ۱۰ تا ۱۲ ظهر پاسخگوی مشتری خواهند بود( هرچند تلاش نگارنده در طول هفته برای تماس با این شماره‌ها در ساعت‌های اعلام شده به دلیل شلوغی خطوط ناممکن شد!)
در طراحی جدید سایت، قسمت پشتیبانی آنلاین در نظر گرفته شده است( آن هم تنها در ساعت ۱۰ تا ۱۲ ظهر)، اما اگر سوال فنی داشته باشید یا مشکلی برای شما پیش آمده باشد، مطمئنا پشتیبان محترم سایت شما را بدون پاسخ از گفت‌وگوی زنده اخراج خواهد کرد!
بهتر است بگذریم از مشکلات مربوط به تنظیمات DNS های دامنه‌ها در این مرکز که تقریبا تمامی دست‌اندرکاران این بخش بدان آشنا هستند!
جالب اینجاست که بدانید برای ثبت دامنه‌های «com» یا «net» در حال حاضر سالانه مبلغی حدود ۷ تا ۱۰ هزار تومان پرداخت می‌کنیم و حتی ارزان‌ترین شرکت ارایه دهنده این خدمات( شرکت چینی onlinenic با قیمت ۵/۶ تا ۸ دلار ) پشتیبانی تلفنی‌، Ticket base و آنلاین را در اختیار شما قرار می‌دهند!
نکته جالب‌تر اینجاست که این شرکت‌ها به ازای ثبت هر دامنه .com یا .net مبلغ ۶ دلار به شرکت verisign پرداخت می‌کنند و تنها ۵/۰ تا ۲ دلار از این هزینه متعلق به شرکت‌های registrar می‌باشد!
سایت اینترنتی مرکز ثبت دامنه‌های ملی ایران تا پیش از ۱۰ شهریور ماه سال جاری، در ابتدایی‌ترین وضعیت ممکن بود.
وضعیت control panel دامنه‌های ملی نیز دست کمی از طراحی آن نداشت. اما سایت مرکز در روز ۱۰ شهریور ماه سال جاری تغییر پیدا کرد و حتی امکان مدیریت دامنه‌های ثبت شده امکان‌پذیر نبود و کلیه کاربران می‌بایست اقدام به دریافت handlerجدید می‌کردند!
‌از این گذشته دریافت handlerجدید نیازمند در اختیار داشتن کد ملی اشخاص بود که در روزهای اول باعث دردسر کاربران در مدیریت دامنه‌های خود شد!
نکته دیگر اینکه با توجه به اهمیتی که کد ملی در آینده خواهد داشت، دریافت این اطلاعات از سوی مرکز فیزیک نظری قانونی نیست! چرا که در آینده امکان سوءاستفاده از این اطلاعات دور از ذهن نخواهد بود. دریافت این اطلاعات شخصی از طرف هیچ یک از registrar های بین‌المللی و کشوری در هیچ جای دنیا سابقه نداشته است! شاید دست و پا گیرترین قوانین ثبت دامنه مربوط به دامنه‌های .ca باشد که حتی در این مورد نیز تنها اعلام یک آدرس معتبر کافی است.
حال چرا چنین اطلاعاتی می‌بایست در اختیار این بنیاد قرار گیرد موضوعی است که پاسخ منطقی برای آن یافت نمی‌شود.
اما نکات جالبی نیز در سایت جدید و قدیم وجود دارد.
به نظر می‌رسد علیرغم اینکه این سایت قرار است دامنه‌های ملی ایران را ثبت کند، اما گردانندگان آن علاقه‌ای به زبان ملی ایرانی ندارند و ترجیح می‌دهند قوانین و مقررات ثبت دامنه را به زبان انگلیسی بر روی سایت خود قرار دهند! و جالب‌تر آنکه بازدید کنندگان با مراجعه به بخش FAQ این سایت متوجه می‌شوند که نه تنها بخش فارسی سایت کامل نیست بلکه مدیران این مرکز برای بسیاری از سوالاتی که خود طرح کرده‌اند جوابی ندارند.
حال اگر سوالاتی از این قبیل مطرح شود که «محدودیت‌های شکلی یک دامنه چیست؟ چگونه یک دامنه به ثبت برسانیم؟ چگونه پرداخت کنیم؟» باید بدانیم پاسخی نخواهیم داشت! چرا که طراحان سایت فرصت تکمیل این قسمت را نداشته‌اند.
جالب اینجاست که حتی درباره شرایط reseller شدن و شرایط پرداخت و تخفیف‌های در نظر گرفته شده برای Reseller ها نیز اطلاعاتی در سایت قدیم و جدید وجود ندارد.
این نوع پنهانکاری و عدم ارایه اطلاعات باعث برخی شایعه‌ها شده است که بررسی آنها نیاز به کمک نهادهای نظارتی خواهد داشت.
هر چند مرکز پژوهش‌های بنیادی چند سال پیش و در پی آزاد کردن دامنه‌های .ir و عدم اطلاع‌رسانی درباره این موضوع، رانتی را برای برخی افراد خاص ایجاد کرد که مطمئنا روزی قابل پیگیری خواهد بود.
ذکر این نکته حایز اهمیت است که حتی در بخش انگلیسی نیز کاستی‌های فراوانی دیده می‌شود.
برای مثال شرایط اشخاص حقیقی یا حقوقی برای ثبت دامنه‌های .ir بیان نشده است و این موضوع باعث دردسر فراوان ارایه دهندگان خدمات میزبانی شده است.
در حال حاضر بسیاری از سایت‌های ایرانی از کنترل پنل با نام تجاری Cpanel استفاده می‌کنند. در چند ماه اخیر شرکت Cpanel خدمات به برخی از سایت‌های ایرانی دارای دامنه‌های .ir را به بهانه استفاده دولت ایران از پسوند .ir ، محدود کرد.
جالب اینجاست که در تمامی سایت nic.ir شرایط ثبت این دامنه‌ها موجود نبود تا این اطلاعات در اختیار شرکت Cpanel قرار گیرد تا شاید به نحوی بتوان امکان استفاده از این خدمات این شرکت را به نحوی در اختیار کاربران ایرانی قرار داد!
مرکز پژوهش‌های بنیادی دامنه‌های ملی ایران را ثبت می‌کند اما سوال اینجاست که اگر واقعا این دامنه‌ها ملی هستند؟ پس چرا تنها در اختیار این مرکز قرار دارند؟
درآمد ناشی از ثبت دامنه‌های ملی در اختیار چه کسانی است؟‌ مگر نه این است که تمامی منابع ملی کشور متعلق به تمام مردم است و اگر از آنها سودی حاصل می‌شود این سود در اختیار دولت به عنوان امین بیت‌المال قرار می‌گیرد؟
آیا مرکز پژوهش‌های بنیادی یک مرکز دولتی است؟‌ چرا که در صورتی که این بنیاد زیرمجموعه دولت بود می‌بایست تعرفه خدمات آن توسط شورای اقتصاد ابلاغ شود که در باره هزینه خدمات ثبت دامنه .ir به نظر می‌رسد مدیران این مرکز راسا تعرفه‌های مورد نظر را تصویب و ابلاغ کرده‌اند!
جالب‌تر اینجاست که به گفته یکی از reseller های nic ، این مرکز حتی حاضر به صدور صورتحساب برای این شرکت‌ها نبوده است! در صورت صحت این موضوع، حتی به خصوصی بودن این بنیاد نیز می‌بایست شک کرد!
آیا ایجاد اولین ISP در ایران این اختیار را به این مرکز داده است تا منابع ملی کشور را در اختیار داشته باشد؟ به خاطر داشته باشیم که در تاریخ ایران از این نوع «اولین»ها زیاد بوده‌اند، اما هیچ یک اختیاراتی تا این حد نداشته‌اند.
برای مثال اولین شبکه تلویزیونی ایران در آبادان و محل فعلی شبکه دوم صدا و سیما توسط یکی از سرمایه‌داران ایرانی در سال ۱۳۳۵ تاسیس شد، اما پس از ۱۳ سال دولت وقت با وجود حمایت‌های مختلفی که از سوی لابی‌های متفاوت از این شخص می‌شد، تمامی امکانات و تجهیزات و حتی ساختمان این ایستگاه را با کمک نیروی انتظامی به نفع ملت ضبط کرد ! حال چه اصراری است که دامنه‌های ملی در اختیار مرکزی قرار داشته باشد که وظیفه‌ای غیر از بحث فناوری اطلاعات در آن تعریف شده است، سوالی است که بهتر است توسط سازمان تنظیم مقررات پاسخ داده شود.
شاید اقدام مرکز پژوهش‌های بنیادی در ایجاد اولین ISP‌در ایران قابل تقدیر باشد، اما تا چه زمانی می‌بایست مردم و بیت‌المال هزینه ایجاد اولین ISP را پرداخت کنند؟
درحال حاضر سازمان‌ها و شرکت‌هایی در زمینه فناوری اطلاعات در ایران وجود دارند که از نظر میزان خدمات ارایه شده و سرمایه‌گذاری انجام شده و همچنین توانایی فنی در زمینه فناوری اطلاعات به مراتب شایسته‌تر از مرکز پژوهش‌های بنیادی هستند و سرویس‌هایی در حد کیفیت مطلوب به مشتریان خود ارایه می‌کنند.
شاید منطقی‌تر باشد که همانند سایر کشورها کنترل دامنه‌های ملی به یکی از نهادهای حکومتی فناوری اطلاعات سپرده شود و یا اینکه ارایه این خدمات در دوره‌های ۵ ساله به شرکت‌های خصوصی واگذار شود، نه اینکه بدون وضعیت مشخص در اختیار بنیادی نامربوط باشد!
نوشتن چنین مطالبی شاید بی‌دلیل باشد، قریب به اتفاق ثبت کننده‌های دامنه بر عدم ارایه خدمات مناسب فنی و تجاری توسط مرکز پژوهش‌های بنیادی اتفاق نظر دارند، اما این انتقادات راه به جایی نخواهد برد!
هیچ یک از نهادهای نظارتی از سازمان تنظیم مقررات تا سازمان بازرسی کل کشور و حتی نمایندگان مجلس توجهی به این وضعیت ندارند! اما امیدوارم تمامی مشتریان این شرکت مانند مشتریان فعلی باشند و هوس شکایت به سازمانی مانند ICANN را نکنند، چرا که با این وضع خدمات دهی، پروانه تنها Registrar ایرانی از سوی ICANN ملغی خواهد شد!
به بهبود کیفیت خدمات مرکز پژوهش‌های بنیادی نمی‌توان امیدی داشت، اما می‌توان امیدوار بود که لااقل یکی از نهادهای نظارتی، کنترل این دامنه‌ها را به سازمان یا شرکتی شایسته واگذار کند.

علی مولوی [e-mail]

منبع : اخبار فن‌آوری اطلاعات ایتنا