شناخت خواص ”گیاهان داروئی“

● شوید (شبت)
Anethum graveoles L. (Umbelliferae) Dill
▪ ریخت‌شناسی گیاه:
گیاه یک‌ساله شوید، بدون کرک است و ارتفاع آن به ۷۵ سانتیمتر می‌رسد. این گیاه دارای ساقه‌ای بلند و ایستاده، برگ‌ها منقسم، پرمانند، گل‌ها به رنگ زرد، متعدد و به‌صورت چتر می‌باشند و میوه آن عدسی شکل و بسیار سبک است.
▪ محل رویش:
در تمام ایران کشت می‌شود و به‌صورت وحشی در آذربایجان تفرش و برخی نقاط ایران می‌روید.
▪ زمان برداست:
زمان محصول‌برداری برحسب زمان بذرافشانی (شوید زودرس، متوسط و دیررس) از اواسط تیر تا مهر و برحسب موقعیت آب و هوای محل کشت، از اواخر تیر تا اوایل شهریور می‌باشد.
▪ قسمت مورد استفاده:
برگ، دانه و اسانس.
▪ کاربرد درمانی:
مدر، ملین، هضم‌کنندهٔ غذا و مقوی معده است. این گیاه به‌طور سنتی جهت افزایش ترشح شیر، بادشن، قولنج نوزادان، سرفه، درد معده، بواسیر، بی‌خوابی، یرقان، اسکوربوت و درمان زخم‌ها به‌کار می‌رود.
▪ آثار فارماکولوژیک:
اثرات ضدالتهابی، آرامبخشی و دیورتیکی توسط اسانس گیاه گزارش شده است.
▪ ترکیبات شیمیائی:
اسانس (کاروون، دی‌هیدرو و کاروون)، فلاوونوئید، کومارین، گزانتون، تری‌ترپن.
▪ نحوه و میزان مصرف:
۱) دم‌کرده: ۲ قاشق مرباخوری دانه، در یک فنجان آب به مدت ۱۵ـ۱۰ دقیقه، هر بار نصف فنجان، یک تا دوبار در روز مصرف شود.
۲) میوه خشک گیاه به‌صورت خوراکی کاربرد دارد.
● گل ختمی
Alcea rosea L. (Malvaceae) Marsh-Mallo
قابل ذکر است که اغلب گونه‌های Althea به جنس Alcea انتقال یافته است.
▪ محل رویش:
در لاهیجان، رامسر و سایر نواحی ساحلی گیلان پراکندگی دارد.
▪ ریخت‌شناسی گیاه:
گیاه پایا سبزفام، گل‌ختمی پوشیده از کرک با ساقه‌ای نسبتاً ضخیم پوشیده از کرک‌های زبر، منتهی به یک خوشه طویل و کم‌گل است که برگ‌ها دمبرگدار، سبز پوشیده از کرک، قلبی شکل یا تقریباً مدون است و برگه شاخه‌های گلدار سه‌قسمتی، گل‌ها تقریباً بزرگ، به‌ رنگ صورتی ـ بنفش و دارای دمگل کوتاه می‌باشند.
▪ زمان برداشت:
گل‌ها در زمان شکفتن جمع‌آوری می‌شوند.
▪ قسمت مورد استفاده:
گل‌ها
▪ کاربرد درمانی:
خلط‌آور، نرم‌کننده، ملین مدر و برطرف‌کننده التهاب دهان، گلو و دستگاه تنفسی است. مادهٔ اصلی گل ختمی موسیلاژ است که دارای خاصیت نرم‌کنندگی می‌باشد. ریشه گیاه در پماد برای آبسه و سوختگی و به‌صورت دهان‌شویه به‌عنوان ضدالتهاب به‌کار می‌رود.
▪ ترکیبات شیمیائی:
نشاسته، موسیلاژ، پکتین، فلاوونوئید، اسیدهای فنلیک، ساکارز، آمینو اسید (آسپاراژین).
● ترنجبین (خارشتر ایران، خارشتر کاشانی)
Alhagi persarum boiss. & Buhse. (Papilionaceae) Camel&#۰۳۹;s-thorn
▪ ریخت‌شناسی گیاه:
گیاه پایا، ترنجبین دارای بوته‌های نیمه چوبی و نیمه درختچه‌ای بسیار خاردار و به رنگ سبز مات که ارتفاع آن به ۸۰ـ۵۰ سانتیمتر می‌رسد. این ساقه تقریباً چوبی، بسیار متعدد و با شاخه‌های فراهم و دارای خارهای فراوان است. برگ‌ها کامل و سبز مات، غالباً واژ تخم‌مرغی، با گل ارغوانی‌رنگ، بدون دمگل یا دمگل بسیار کوتاه می‌باشد.
▪ محل رویش:
در مناطق البرز و اطراف تهران، بخش مرکزی، شمال‌شرقی، شرق، جنوب‌شرقی، شمال و شمال‌غربی ایران می‌روید.
▪ زمان برداشت:
در اواخر تابستان گل‌های خشک‌شده ترنجبین‌دار را روی سفره‌ای تکان می‌دهند تا قطرات سخت و خشک شده روی گیاه از آن جدا شوند و سپس آنان را جمع‌آوری می‌کنند.
▪ قسمت مورد استفاده:
مان گیاه
▪ کاربرد درمانی:
ملین و خلط‌آور است و در تب‌های عفونی کودکان و سرخک به‌کار می‌رود.
▪ آثار فارماکولوژیک:
تزریق وریدی پروآنتوسیانیدین جدا شده از گیاه به میزان ۱۰ـ۵ میلی‌گرم بر گردش عمومی خون و انقباضات قلب موش صحرائی و خرگوش که داروئی دریافت نکرده بودند اثری نداشت. اما در حیواناتی که به‌طور تجربی دچار انفارکتوس میوکارد بودند، سطح فسفات ـ کراتینین سرم و پراکسیدهای لیپید را هم در میوکارد و هم در سرم کاهش داد که این مواد به‌وسیله مقدار مالونیک دی‌آلدئید و کثروگه‌های دی‌ان، ارزیابی شدند که اسیدهای چرب آزاد و طیف فسفولیپیدهای قلب عادی شدند و همزمان اندازه منطقه نکروزه نیز کاهش یافت.
▪ ترکیبات شیمیائی:
ساکارید (فروکتوز، ساکارز، ملزیتوز).

منبع : ماهنامه سرزمین سبز