هیات مدیره موثر

● مقدمه
نتایج یک تحقیق نشان داده سازمان‌هایی که با اتخاذ استراتژی‌های اقتضایی قدم برداشته‌اند به مراتب موفق‌تر از شرکت‌هایی بوده‌اند که این گونه نبوده‌اند. بنابراین سوال این است که چرا سازمان‌ها در پیاده‌سازی استراتژی با مشکل مواجهند. یکی از مشکلات این است که ارزش‌آفرینی سازمان‌ها در حال تغییر هستند ولی ابزارهای سنجش استراتژی‌ها پا به پای آن‌ها تغییر نکرده‌اند. مطالعات نشان داده که در پایان قرن بیستم ارزش دفتری دارایی‌های مشهود شرکت‌ها فقط ۱۰ تا ۱۵ درصد ارزش بازار شرکت‌ها را تشکیل داده است.
فرصت‌های ارزش‌آفرینی در حال جابه‌جایی از مدیریت دارایی‌های مشهود به مدیریت استراتژی‌های دانش پایه‌ای است که هدف آن‌ها به کارگیری دارایی‌های نامشهود یک سازمان است.
مطالعات در مورد شرکت‌هایی که روش کارت امتیازدهی متوازن (یکی از مدل‌های تسری اهداف و استراتژی‌ها در تمامی سطوح سازمان) را با موفقیت به کار بسته‌اند، مانند شرکت نفت موبیل، شرکت کانادا ای‌تی اند تی CANADA AT & T دانشگاه سن‌دیه گو کالیفرنیا و... نشان‌دهندهء یک الگوی مشخص و یکسان در نیل به تمرکز و همسویی استراتژیک است. اگر چه هر یک از این سازمان‌ها به این چالش به طرق متفاوت، آهنگ متفاوت و توالی متفاوت برخورد کرده‌اند، ولی پنج اصل یکسان در همهء آن‌ها مشاهده شد که آن را اصول سازمان استراتژی محور نام نهاده‌اند.
این پنج اصل به شرح زیرند:
▪ اصل ۱: استراتژی را به اصطلاحات عملیاتی ترجمه کنید;
▪ اصل ۲: سازمان را در جهت استراتژی همسو سازید;
▪ اصل ۳: استراتژی را کار هر روز هر شخص سازید;
▪ اصل ۴: برنامه‌ریزی استراتژیک را به یک فرآیند مستمر تبدیل کنید;
▪ اصل ۵; تحول را از جانب مدیریت ارشد به حرکت درآورید.
به این منظور و با توجه به نقش و اهمیت هیات مدیره در سازمان‌ها و تاثیری که بر سرنوشت و آیندهء کسب و کار یک سازمان می‌گذارد و لزوم توجه به جایگاه آن فراتر از نقش رسیدگی‌کننده به مسایل جاری و همچنین دست و پنجه نرم کردن با مشکلات محیطی که بعضا ناگهان سازمان را احاطه کرده‌اند مولف را بر آن داشت تا با مطالعهء پیرامون موضوع، به یکی از منابع ارزشمند در این زمینه( The Effective Director اثر Chris Pierce ) دست یابم. مطالب ذیل ترجمه‌ای است از بخش‌هایی از این کتاب که با امید سودمند بودن تقدیم می‌شود.
● هدف اصلی از تعیین هیات مدیره
هدف اصلی از تعیین هیات مدیره، جهت‌دهی و هدایت منسجم تمامی فعالیت‌ها به منظور تضمین کارآمدی و موفقیت‌سازمان در جهت دستیابی به انتظارات ذی‌نفعان است.
اعضای هیات مدیره به منظور حفظ بقا و موفقیت سازمان، در ارتباط با مسایل سازمانی به طور جمعی تصمیم‌گیری می‌کنند و هر یک به عنوان عضو هیات مدیره ‌باید از انطباق این تصمیمات با قوانین، الزامات و آیین‌نامه‌ها اطمینان حاصل کنند.
هیات مدیره یک قالب رهبری فراهم می‌کند به نحوی که سازمان دارای مسیر و جهت حرکت در راستای اهداف (Objectives) فرهنگ (Cultere) و اصول اخلاقی (Ethics) باشد.
● چهار وظیفهء کلیدی هیات مدیره
۱) تعیین اهداف، ماموریت ( Mission )، چشم‌انداز ( Vision ) و ارزش‌ها ( Values )
۲) تعیین استراتژی‌ها و ساختار در راستای چشم‌انداز، ماموریت و اهداف
۳) تعیین مدیر عامل و تفویض اختیار
۴) پاسخگویی به سهام‌داران و سایر ذی‌نفعان
هیات مدیره به منظور انجام وظایف اشاره شده نیاز است که از بعد درونی، اجزای تشکیل‌دهندهء مجموعهء سازمان (واحدها، محصولات و خدمات، فرهنگ سازمانی و ...) و از بعد بیرونی، محیط کسب و کار و تجارت را به خوبی شناخته و آیندهء سازمان را رقم زنند.
درجدول، به طور خلاصه و هدفمند به این وظایف دسته‌بندی شده اشاره شده است:
به غیر از وظایف کلیدی ذکر شده، سایر وظایف و مسوولیت‌های هیات مدیره به این شرح است:
۱) هیات مدیره همواره باید آگاهانه و با احتیاط کسب و کار سازمان را رو به سمت جلو هدایت کند.
۲) هیات مدیره باید آگاهی کافی دربارهء فعالیت‌هایی که در داخل سازمان انجام می‌شود داشته و از همسو بودن این اقدامات در جهت اهداف بلندمدت ( Long-term objectives ) اطمینان حاصل کند. به همین منظور لازم است که اعضای هیات مدیره از تخصص‌های لازم متناسب با ماموریت سازمان ( Mission ) در جهت هدایت تمامی فعالیت‌ها برخوردار باشند.
۳) هیات مدیره نه تنها نسبت به نتایج کوتاه‌مدت بلکه، در بلندمدت نیز باید نسبت به روند شاخص‌ها توجه و حساسیت ویژه‌ای داشته باشد.
۴) هیات مدیره نه تنها باید نسبت به فرصت‌ها و تهدیدات محلی بلکه باید نسبت به فرصت‌ها و تهدیدات در سطح ملی و جهانی در حوزهء رقابت و سایر موارد تاثیرگذار هشیار و آگاه باشد.
۵) هیات مدیره باید توجه زیادی به نتایج اقدامات خود داشته باشد چرا که در برابر ذی‌نفعان خود از جمله کارکنان، شرکا، جامعه _و ... مسوول است.

پیمان نادری

منبع : روزنامه سرمایه