تاثیر انتخابات پارلمانی روسیه در رابطه با اتحادیه اروپا

روابط فعلی روسیه با اتحادیه اروپا براساس واقعیت های راهبردی و مناسبات استراتژیک و قواعدی پراگماتیک تنظیم یافته است. دلایل قبول این منطق همچنین قرارداد سال۲۰۰۳ روسیه با اتحادیه اروپا در چهار زمینه اقتصادی، امنیت داخلی، امنیت خارجی و مسائل انسانی دلیل دیگر برای گسترش همگرایی روسیه با اتحادیه اروپا بوده است. حال پرسش آن است که نتایج انتخابات پارلمانی روسیه چه تاثیری را در روابط این کشور با اتحادیه اروپا بر جای می گذارد؟ پاسخ احتمالی به پرسش فوق آن است که نتایج انتخابات پارلمانی روسیه، سطح روابط این کشور با اتحادیه اروپا را از نرم قبلی آن خارج و در سطحی نسبی منجر به کاهش مناسبات راهبردی و واگرایی، در روابط دو کشور خواهد کرد.
در گذشته روابط روسیه با اتحادیه اروپا، نشانه هایی وجود داشته که موید گسترش مناسبات راهبردی و قواعد پراگماتیکی دو کشور بوده است. برای نمونه موضع گیری مشترک و همسوی روسیه و اتحادیه اروپا در مقابله با گسترش یکجانبه گرایی امریکا دلیلی بر این مدعا است. در باب مقابله با یکجانبه گرایی امریکا روسیه بدان جهت برای اتحادیه اروپا واجد اهمیت بوده است که این کشور می توانست به جهت تعریف جدید خود در نظام کنونی بین الملل، در مسائل گوناگون از امریکا سر باز زند و علیه تثبیت هژمونی امریکا در سطوح منطقه یی و جهانی مانع ایجاد کند. از دیگر سو پاره یی از ملاحظات اتحادیه اروپا در برخورد با امریکا برای روسیه جذابیت خاصی داشت که موجب همگرایی شده بود. آن اینکه اتحادیه اروپا کوشیده است در کنار قدرت و هژمونی شکننده امریکا و توازن به وجود آمده نظام بین الملل، دیپلماسی خود را از مدار امریکا خارج کند. نشانه دیگر همگرایی روسیه با اتحادیه اروپا در ملاحظات امنیتی بود که در شرکت این کشور در مبارزه با تروریسم نمود یافت و متضمن نتایج قابل ملاحظه یی برای روسیه در قبال اروپای غربی شد. دیدگاه های مشترک اتحادیه اروپا و روسیه در باب کنترل دوجانبه تسلیحات هسته یی و نیز گسترش سلاح های هسته یی را باید در راستای ملاحظات امنیتی دو کشور ارزیابی کرد. اما در این میان ملاحظات دو کشور پیرامون مسائل اقتصاد و انرژی نقش محوری را در همگرایی روسیه و اتحادیه اروپا بازی کرده است چرا که برای اتحادیه اروپا بحث انرژی از اهمیت اساسی برخوردار است و روسیه به عنوان کشوری صاحب انرژی تامین کننده نیازهای انرژی اروپاست.
لذا بحران احتمالی انرژی در برخی از کشور های اروپایی دستمایه یی برای همگرایی بیشتر اتحادیه اروپا با روسیه است. برای نمونه بحران انرژی بهار کی یف (اوکراین) در ژانویه ۲۰۰۵ نشان داد که کشور های اروپایی چه میزان از مجازات روسیه در باب انرژی آسیب پذیرند. نکته قابل توجه در باب ملاحظات اقتصادی روسیه و اتحادیه اروپا آن است که پوتین با مکانیسم و ابزار های سیاسی موجود کرملین خواهان بازگذاشتن در های اقتصاد روسیه در برابر سرمایه کشور های اتحادیه اروپاست تا شاید بتواند از این طریق هزینه های بالقوه گسترش اتحادیه اروپا را در تجارت روسیه جبران کند.
نشانه دیگر این تغییر در مناسبات را باید در فضای کنونی موجود حاکم بر نظام بین الملل ارزیابی کرد. تردیدی نیست که فضای کنونی حاکم بر نظام بین الملل به ویژه بعد از جنگ سرد، برای روسیه یک فرصت بود تا تهدید و روسیه توانست به مدد تفکر ناسیونالیست روسی و نیز به مدد تفکر رهبر پراگماتی چون پوتین تا حد زیادی قدرت از دست رفته خود را بازیابد.
چنین موقعیتی از ارتقا به ویژه در شرایط حاضر فرصتی را برای روسیه به وجود آورده است که بتواند خود را در مقابل یکجانبه گرایی امریکا عرضه کند و در تعقیب سیاست های چندجانبه گرایی مستقل و بی نیاز از مساعدت اتحادیه اروپا باشد. نکته آن است که با توجه به تعریف نظم جدید روسیه در نظام کنونی بین الملل، این کشور حاضر به تداوم الگو چون گذشته با اتحادیه اروپا در مناسبات نیست و خواهان آن است که مستقل عمل کند. طبیعی که اتخاذ چنین مواضعی از سوی روسیه مورد مطلوب اتحادیه اروپا نباشد و منجر به واگرایی در مناسبات شود. نشانه دیگر تغییر در مناسبات روسیه با اتحادیه اروپا را باید در فضای موجود قبل و فرآیند برگزاری انتخابات پارلمانی روسیه دانست. قراین موجود حاکم بر فضای انتخابات پارلمانی نشان داد که شرایط حاکم و نتایج آن می خواهد مستمسکی برای افزایش قدرت پوتین باشد. البته پوتین این افزایش قدرت را مرهون برخی از برنامه های از قبل تمهید یافته می دانست که زمینه هایش به دست خود او فراهم آمد.
برای نمونه تغییر در آرایش نیروهای سیاسی آن هم در سطح نخست وزیری و انتخاب زوبکف به جای فرادکف، ایجاد جنگ روانی میان دو رقیب احتمالی قدرت (مدودوف و ایوانف)، در انزوا و محاق قرار دادن کمونیست های معتدل و اپوزیسیون های موجود روسیه به رهبری زوگانف و گاسپاروف، عدم رعایت حقوق بشر، کیش شخصیت و عدم پذیرش ناظران بین المللی و اتحادیه اروپا در نظارت بر انتخابات تمهیدات و فصلی جدید در صحنه کاملاً کنترل شده سیاست در روسیه بوده؛ امری که به وسیله پوتین به اجرا درآمد تا به صورت تلویحی زمینه برای پیروزی حزب متحد ملی در انتخابات پارلمانی فراهم آید.

صلاح الدین هرسنی

منبع : روزنامه اعتماد