فجایع جنگ عراق درون خانواده های امریکایی

پل هیگیس پس از سال ها نویسندگی برنامه های تلویزیونی، در حالی که در سینما نامی شناخته شده نبود در سال ۲۰۰۵ با نوشتن فیلمنامه «دختر میلیون دلاری» برنده جایزه اسکار شد و یک سال بعد یعنی سال ۲۰۰۶ اولین فیلم خود را با عنوان «تصادف» نوشت و کارگردانی کرد. این فیلم با استقبال زیادی از سوی منتقدان روبه رو شد و توانست جایزه بهترین فیلمنامه و بهترین فیلم را در مراسم اسکار نصیب خود سازد.
هیگیس در آخرین تجربه فیلمسازی اش با ساخت فیلم « در دره الاه» مضمونی را دستمایه ساخت فیلم قرار داده که این روزها به شدت مورد توجه فیلمسازان امریکایی و حتی کل دنیا است. این روزها فیلم های امریکایی بسیاری علیه جنگ عراق ساخته شده اند که همه به نوعی، مستقیم و غیرمستقیم تلاش می کنند از دیدگاه های مختلف فجایع جنگ عراق را به تصویر بکشند و همه این فیلم ها یا کم و بیش بر پایه حقیقت اند (مثل فیلم هیگیس و فیلم اخیر دی پالما) یا لحظاتی از تصاویر مستندگونه یی از این جنگ را در دل خود دارند. فیلم «در دره الاه» ساخته پل هیگیس بر مبنای ماجرایی واقعی و مستند ساخته شده است ماجرایی که تحت عنوان گزارشی با نام «مرگ و رسوایی» سال ها پیش در مجلات به چاپ رسیده است.
فیلم ماجرای پدری را روایت می کند که به او خبر می دهند پسر سربازش پس از بازگشت از جنگ عراق مفقود شده است. پدر به دنبال پسرش به عراق می رود و سرانجام درمی یابد که پسر به دنبال ماجرای پیچیده یی به قتل رسیده است. او تلاش می کند به همراه کارآگاه پلیس جوانی از راز این قتل پرده بردارد. تاثیرگذار ترین لحظات فیلم، زمانی است که پدر تصاویر ضبط شده پسر را در جنگ و در اردوگاه سربازان تماشا می کند. واکنش های «هنک» (با بازی خوب تامی لی جونز) در ترکیب با این تصاویر بسیار دردناک و تاثیرگذارند. ما صحنه هایی از مایک و سایر افراد گروهان را در جنگ می بینیم. هیگیس در این فیلم با ظرافت خاصی مستقیم به جنگ عراق وارد نشده است. او در ابتدا ماجرای این پدر و پسر و مادر رنج کشیده اش و تلاش های امیلی (پلیس جوان) را به تصویر می کشد و سپس با ایجاد همذات پنداری حسی عمیق در مخاطب به سراغ جنگ عراق می رود و ما وقایع این جنگ و اوضاع سربازان را به همراه پدر از تصاویر ضبط شده از دوربین ویدئویی کوچکی می بینیم.
به این ترتیب دردناک بودن موقعیت این پدر و پسر، استرس های خانواده ها و نفس موضوع جنگ بیشتر به چشم می آید. پل هیگیس در فیلم «در دره الاه» تنها به ظاهر جنگ بسنده نمی کند بلکه آن را از درون و در دل یک خانواده و با نشان دادن ماجرای پیچیده پدری که فرزندش را از دست داده به تصویر می کشد.هنک به دنبال یافتن پسرش با رفتن به عراق وحشت این جنگ را از نزدیک لمس می کند و وقتی که او در حال تماشای تصاویر ویدئویی است این وحشت را در چشمانش به وضوح می توان دید. نکته بارزی که فیلم هیگیس را از سایر فیلم هایی با این مضمون جدا می کند پرداختن به آثار جنگ عراق و آسیب های روانی جنگ روی سربازان است؛ چیزی که شاید خانواده های امریکایی را با دیدن آن به شکلی جدی ترغیب کند تا در مقابل ادامه این جنگ بایستند و اعتراض کنند.
● راجر ایبرت منتقد شیکاگو سان تایمز
«تامی لی جونز» در «در دره الاه» با خطوط دور چشمانش در نقش پدری رنج کشیده که مدام سکوت می کند، به نظر می رسد واقعاً تحت فشارهای عصبی است و اگر به صورتش دقیق نگاه کنید، هیجانات دردناک و عمیق و حقیقی را می بینید. او هرگز نمی خندد اما وقتی بالاخره یک بار لبخند می زند انگار ابر ها از جلوی خورشید کنار می روند.
صدای «تامی لی جونز» در نقش «هنک» سرشار از قدرتی کوبنده است و شخصیت پدری نظامی را نشان می دهد که تجربه های سختی را پشت سر گذاشته است. اگرچه من نمی دانم این خصوصیات تا چه حد منطبق با شخصیت اصلی «تامی لی جونز» است اما «پل هیگیس» در فیلم «در دره الاه» آن چنان با مهارت کاراکتر «هنک» را پرداخت کرده است که بسیار خوب و جذاب از کار درآمده و شاید اگر «تامی لی جونز» تلاش اغراق آمیزی می کرد تا به شخصیت هنک شکل دهد حاصل کار کاراکتری پیش پاافتاده و معمولی می شد اما نکته اینجاست که تامی لی جونز با نقش به راحتی کنار آمده و اصلاً تلاش خاصی نمی کند تا به شخصیت هنکس حس و حال خاصی ببخشد ولی با وجود همه اینها او در فیلم فوق العاده است.
«پل هیگیس» در شخصیت پردازی «هنک» کاراکتری را خلق کرده است که اتوریته خاصی دارد و دیگران به راحتی حرف او را می پذیرند و او هر کاری که خودش صلاح بداند انجام می دهد. او نقش یک سرباز کهنه کار جنگ ویتنام را بازی می کند که حالا در ایالت تنسی است و وقتی خبر گم شدن پسرش را می شنود به عراق می رود. صحنه یی که او این خبر را به همسرش می دهد، فوق العاده است. او در یک جمله به همسرش خبر مفقود شدن پسرشان را می دهد و به او می گوید که به دنبالش خواهد رفت. «جوان» (با بازی ساراندون) به او می گوید که باید روزها در راه باشی و او به تلخی جواب می دهد که همه راه را رانندگی خواهم کرد. «پل هیگیس» بازی خوبی از بازیگران گرفته است؛ «تامی لی جونز»، «چارلیز ترون»، «سوزان ساراندون» و «جیسون پاتریک» در نقش افسر پلیس و سربازان بسیاری که در واحد مایک بوده اند همه و همه در نقش هایشان بسیار خوب ظاهر شده اند. «چارلیز ترون» به معنای واقعی نقش خود را کامل اجرا کرده است. او تمام ویژگی های زنانه و جذابیت های یک ستاره را پشت سر گذاشته و تلاش کرده در این نقش کاملاً واقعی ظاهر شود. او به سادگی تمام به عنوان یک کارآگاه تازه کار پلیس در کنار هنک به دنبال مایک می گردد.
گمان نمی کنم بازیگری در این فیلم جای انتقادی داشته باشد حتی ساراندون نیز چنان قوی و واقعی است که به خوبی توانسته شخصیت مادری که فرزندش را در جنگ از دست داده است تصویر کند به خصوص در لحظه یی که او با هیجاناتی تلخ و فروخورده به گفته های همسرش از پشت تلفن جواب می دهد.
این فیلم درباره اراده و سرسختی آدم هاست در مورد وظایف انسانی و اینکه چطور جنگی مثل جنگ عراق روحیه انسان ها را تغییر می دهد.
در پایان فیلم نقطه اوج و رهایی و آسایشی در کار نیست و همه چیز همچنان ادامه دارد و تنها چیزی که به یاد می ماند چهره غمگین و پر از تاثر «هنک» است. این فیلم در بین فیلم هایی با مضمون جنگ عراق، ساختار و فیلمنامه قابل ملاحظه یی دارد. هنک موضع چندانی درباره جنگ ندارد. او که خودش سال ها قبل سرباز جنگ ویتنام بوده است به قدر کافی این فجایع را از نزدیک شاهد بوده و حالا تنها به دنبال کشف راز قتل پسرش می گردد.پل هیگیس به عقیده من پس از اولین تجربه فیلمسازی خود (فیلم تصادف) فیلم خوبی ساخته است و راه روشنی در پیش دارد. «در دره الاه» فیلمنامه، ساختار، و کارگردانی قابل توجهی دارد و هیگیس شخصیت های قابل باور و جذابی خلق کرده است.
● مایکل رشتشافن منتقد هالیوود ریپورتر
«هیگیس» در کارگردانی و ساخت فیلم دومش با جسارت خاصی عمل کرده است و بدون اینکه نگران دیده نشدن فیلمش باشد آن را همانطور که می خواسته نوشته و ساخته است. برنده جایزه اسکار سال های گذشته حالا با جدیت و پشتکار خاصی با ساخت فیلم «در دره الاه» آمده است تا یک بار دیگر موفقیت های گذشته خود را تکرار کند. این فیلم ترکیبی از یک معمای قتل پرراز و رمز با وقایع داخلی جنگ عراق است و راز قتل پسر جوانی را با اتفاقات واقعی جنگ عراق همراه ساخته است. امیلی (با بازی چارلیز ترون) مانند پلیس های دیگر نیست.
او هنکس را حمایت کرده و با او همراه می شود.فیلم «در دره الاه» عمیقاً تاثیرگذار است و فیلمی منسجم با ساختاری قوی است. علاوه بر اینها حضور چشمگیر «تامی لی جونز» در نقش «هنک» به فیلم ابهت و اعتبار خاصی بخشیده است. این بازیگر میانسال امریکایی پس از شصت سال بازیگری پس از نمایش این فیلم در جشنواره های «ونیز» و «تورنتو» با تحسین بسیاری از سوی منتقدان روبه رو شد. هیگیس در دیالوگ نویسی در این فیلم بسیار موفق عمل کرده و جملات تاثیرگذاری را نوشته است به خصوص دیالوگ های «هنک» که مختصر اما بسیار تاثربرانگیزند. تامی لی جونز تا به حال در هیچ فیلمی چنین بازی تحسین برانگیزی به نمایش نگذاشته است. شخصیت هنکس ترکیبی از شجاعت، جسارت و غم و اندوه فراوان است.
چارلیز ترون نیز کاراکتری چندبعدی دارد. او علاوه بر اینکه مادر پسری کوچک است کارآگاه تازه کار و سرسخت پلیس است که تمام تلاش خود را می کند تا مایک را پیدا کند و امیلی با سرسختی و تلاش خود سبب می شود هنک دوباره نسبت به پلیس ها خوشبین شود. قسمت هایی از فیلم کاملاً منطبق با گزارش «رسوایی و مرگ» در سال ۲۰۰۳ است؛ وقایعی که هیگیس به خوبی در پرداخت فیلمنامه از آنها استفاده کرده است. شخصیت «هنک» نیز الهام گرفته از مردی است که در جریان همان اتفاق به دنبال کشف راز آن جنایت بود. فیلم در روند تولید خود بسیار خوب اجرا شده، تصاویر فیلم در فیلمبرداری از غنای بصری خوبی برخوردارند همین طور به طور کلی فیلم «در دره الاه» در اغلب سکانس ها طراحی صحنه موفقی داشته است.
● دیوید دنبی منتقد نیویورکر
فیلم « در دره الاه» ساخته پل هیگیس در کاراکتر اصلی فیلم «تامی لی جونز» خلاصه شده است. او درباره شخصیت «هنک» با بازی «تامی لی جونز» چنین می گوید؛ «هیگیس» کاراکتری قوی و منسجم و چندبعدی را در نقش یک سرباز سابق ویتنام نوشته و به تصویر کشیده است. «تامی لی جونز» در طول بازی خود حتی یک کلمه یا یک حس کوچک را به اشتباه ادا نمی کند. وقتی سکوت می کند، چشمان غمگین و لبخند فروخورده او انگار رازی را در خود دارند و وقتی حرف می زند به تک تک کلمات اندکش ابهت و معنای خاصی می بخشد.
هنک کاراکتری است که با او به سادگی نمی شود کنار آمد و تنها اوست که هر چه می خواهد می گوید و به آن عمل می کند. «تامی لی جونز» که یکی از خشک ترین و مقرراتی ترین ستاره های هالیوود است در این فیلم به خوبی ظاهر شده است. در لحظات تاثیرگذاری از فیلم وقتی که هنک تلفنی می شنود پسرش مفقود شده است به جز چند کلمه چیزی نمی گوید تا وقتی که به عراق می رسد و جسد پسر را پیدا می کند. «پل هیگیس» داستان را بر اساس واقعیت تلخی نوشته است؛ واقعیتی که بر مبنای مرگ ریچارد دیوی در سال ۲۰۰۳ توسط مارک بوال گزارش شد.
هیگیس در نوشتن فیلمنامه « در دره الاه» این داستان غم انگیز را با داستان های فرعی دیگری از جنگ عراق و وقایع ویتنام ترکیب کرده و تا ساختار نهایی فیلمنامه «در دره الاه» شکل گرفته است. او این کار را (با توجه به پیشینه درخشانی که در فیلمنامه نویسی دارد) چنان با ظرافت و مهارت خاصی انجام داده که حاصل کار بسیار تاثیرگذار است.
فیلم در لحظاتی که هنک و امیلی به دنبال کشف راز قتل پسر جوان هستند بسیار پلیسی و پیچیده و سرشار از تعلیق است و با ساختاری محکم و منسجم پیش می رود. سکانسی که «هنک» تصاویر ضبط شده از جنگ را تماشا می کند تماشاگر را به یاد فیلم «انفجار» آنتونیونی می اندازد. این ویدئوی کوچک تمام چیزی است که از جنگ عراق می بینیم و همین اندازه مثل حجم فشرده یی است که تاثیر آن بسیار بیشتر از دیدن تصاویر مفصلی از جنگ است. این تصاویر قدرتی تخریب کننده و توهمی دارد و مثل تصاویری سوال برانگیز، دردناک و رمزگونه از جنگ عراق است.
● رابرت کولر منتقد نشریه ورایتی
این فیلم در ادامه رویکرد جدید فیلمسازان امریکایی به مضامینی در رابطه با جنگ عراق، افغانستان و... است. فیلمسازان هالیوودی اخیراً در اعتراض به جنگ ویران کننده عراق شروع به ساخت فیلم هایی حاوی تصاویر دلخراشی از جنگ کرده اند و «در دره الاه» یکی از همین فیلم هاست. این فیلم با اشاره به سوابق جنگ ویتنام در گذشته و نشان دادن سربازان امریکایی در عراق نوعی اعتراض به جنگی است که بهای سنگین آن را سربازان و خانواده های آنها می پردازند. فیلم سرنوشت تراژیک یک پدر و پسر است و برگرفته از داستانی واقعی. تمام پیام فیلم در این جمله نهفته است که تاوان سنگین این جنگ را پسران و دختران امریکایی خواهند داد و آنها هستند که در طول این جنگ دچار آسیب های جدی روانی و جسمی خواهند شد. مضمون این فیلم بی شباهت به فیلم «خانه شجاعت» نیست و مانند آن فجایع جنگ را در درون خانواده های امریکایی نشان می دهد.
در بخش عمده یی از فیلم «تامی لی جونز» را می بینیم که با تاثر بسیار در حال تماشای فیلم ویدئویی پسرش در عراق است. در این تصاویر که مایک و سایر سربازان گروهان تصویر شده اند مایک، نمونه یی از یک شخصیت سرسخت و متعصب امریکایی تصویر می شود. هنک در نقش پدر مایک شخصیتی کم حرف و باجذبه دارد که بسیار شجاع و حتی سنگدل است و در راه رسیدن به پاسخ پرسش هایش حتی جان خود را هم به خطر می اندازد.
امیلی (ترون) بازی خوبی در مقابل رئیس پلیس «بوچ والد» دارد و این دو با کمترین کلمات و با میمیک های خوب و گویایی در مقابل هم ظاهر شده اند. فیلم از ساختار بصری مناسبی برخوردار است و این ماجرای غم انگیز و دراماتیک پلیسی - خانوادگی با فیلمبرداری و تصاویر درخشانی همراه شده است که به طور حتم تماشاگران را راضی خواهد کرد. فیلمبردار فیلم به شیوه معمول و حرفه یی خود جزئیات فیلم را طوری به تصویر کشیده که تصاویر فیلم را دیدنی کرده است. موسیقی فیلم حال و هوای خاصی به آن بخشیده و عنوان خاص«در دره الاه» احتمالاً کمک بسیاری به فروش فیلم خواهد کرد.
● رنه رودریگوئز منتقد میامی هرالدتریبون
بازیگران بزرگ گاه چنان قدرتی دارند که می توانند سبب درخشش و موفقیت یک فیلم شوند و گاه حضورشان چنان تاثیری بر کل ساختار فیلم دارد که می تواند تمام فیلم را تحت الشعاع خود قرار دهد و این کاری است که حضور «تامی لی جونز» در فیلم «در دره الاه» انجام داده است. او درنقش سرباز سابق جنگ ویتنام به همراه افسر پلیسی به دنبال فرزند گمشده اش می گردد. «تامی لی جونز» در نقش خود بسیار قدرتمند ظاهر شده است و تمام ویژگی های ظاهری و رفتاری اش با کاراکتری که دارد تطبیق می کند.
او در نقش «هنک» مردی قدرتمند و آگاه است و بیشتر از دیگران مسائل را درک می کند و به ندرت آنچه را که می داند به زبان می آورد مگر در جایی که مجبور باشد. هنک به شدت به خودش مطمئن است و اعتماد به نفس زیادی دارد چون به قدرت ها و قابلیت ها و همچنین محدودیت هایش به خوبی آگاه است. او در جریان جست وجوی پسر گمشده اش به سختی به کارآگاه پلیس جوانی اعتماد می کند. در جریان این جست وجو حقایقی برایش روشن می شود که دیگر تنها به مایک مربوط نیست بلکه با دیدن تصاویر جنگ پی به اتفاقاتی می برد که از آنها بی خبر است و فجایع بسیاری را درباره جنگ عراق درک می کند. او روز به روز زندگی سربازان را در فیلم از نزدیک می بیند.
این فیلم شباهت چندانی به فیلم قبلی هیگیس (فیلم تصادف که برنده اسکار شد) ندارد اما کاری تاثیرگذار است و بخش عمده یی از این تاثیرگذاری به حضور پررنگ «تامی لی جونز» بر می گردد. بازتاب احساساتی که در چهره تامی لی جونز هنگام تماشای فیلم هاست شاید از دیدن خود فیلم ها ترسناک تر است و آنچه فیلم را به یادماندنی می کند صحنه آخر فیلم است که به رغم اینکه عده یی آن را کاملاً ضدامریکایی می دانند اما پایان مناسبی را برای فیلم رقم زده است.
● مایکل فیلیپس منتقد مترو میکس شیکاگو مووی
فیلم های خوب سرشار از جزئیاتی دقیق و تاثیرگذارند. جزئیاتی که کاملاً در جای خودشان قرار گرفته اند و این دقیقاً همان چیزی است که فیلم ها را منحصر به فرد می کند. حضور بازیگران قدرتمند در کنار کارگردانی مناسب طبعاً باعث ساخته شدن فیلم چشمگیری مثل «در دره الاه» به کارگردانی «پل هیگیس» خواهد بود.
هیگیس که پیش از این با نگاهی هوشمندانه و موشکافانه فیلم موفق تصادف را با مضامین اجتماعی و... نوشته و کارگردانی کرده بود این بار مضمون جنگ عراق را دستمایه فیلمی خوش ساخت کرده است. من با اینکه از طرفداران او نیستم اما معتقدم هیگیس مسائل و واقعیت های موجود را که همه می بینند جوری مطرح می کند که به واقع تاثیرگذار است.
فیلم «در دره الاه» لحظات کوتاهی دارد که نزدیک به حال و هوای فیلم تصادف است مثل صحنه پایانی فیلم با حضور قدرتمند تامی لی جونز. البته این دو فیلم در کل کاملاً با هم متفاوتند.بازیگران فیلم کاملاً واقعی به نظر می رسند و تامی لی جونز در نقشی محوری بسیار درخشان است.«جوان» همسر تامی با بازی خوب «سوزان ساراندون» یکی از معترضان به جنگ عراق است که به شدت از ادامه این جنگ ناراضی است. او که قبلاً یکی از پسرانش را در جنگ از دست داده، حالا مادر داغداری است که پسر دومش که سرباز جنگ عراق بوده، پس از بازگشت از جنگ، ناپدید شده است.
ساراندون در ایفای این نقش کاملاً خوب و موثر ظاهر شده و بازی خوبی از خود به نمایش گذاشته است.«هنک» با تماشای تصاویر تلفن شخصی پسرش مایک از جنگ عراق با فضای دیگری آشنا می شود و باقی وقایع همگی تحت تاثیر این تصاویر شکل می گیرند. بازی «ترون» در برابر جونز به گونه یی است که به نظر می رسد کاملاً تحت تاثیر اوست و جونز که اغلب سکوت می کند چشم هایش گویای خیلی از مسائل است. هیگیس با فیلم خود اختلالات استرسی در اثر جنگ درازمدت عراق را مطرح می کند و اعلام می کند که این موضوعی است که از زمان انتخاب بوش به عنوان رئیس جمهور تاکنون مورد توجه قرار نگرفته است.

ترجمه؛ الهام طهماسبی

منبع : روزنامه اعتماد