کارشناسان از آسیب شناسی تصویر زن در سینما گفتند سیمای «زن» در سینما «ایرانی» شود

سومین جشنواره فیلم کوثر با هدف آسیب شناسی تصویر زن در سینمای ایران و همچنین شناخت جایگاه زن در سینما از ۲۰ تا ۲۳ آذرماه سال جاری در مشهد مقدس برگزار خواهد شد.
به گزارش خبرنگار کیهان، این جشنواره برای تبیین نظری اهداف خود، پیش از برگزاری، اقدام به برپایی نشست هایی تخصصی نمود. نشست هایی که برخلاف سایر جشنواره ها، نه به صورت برنامه ای جنبی و حاشیه ای، بلکه به شکلی مستقل و در قالب یک همایش، با حضور حدود ۲۰ نفر از چهره های سرشناس سینمای ایران و کارشناسان این عرصه، روزهای ۱۱ تا ۱۳ آذرماه در دانشگاه هنر برگزار شد.
آنچه در پی می آید، گزارشی از بخشی از سخنرانی های انجام شده در این همایش است:
● چرا سینمای زن؟
پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی شاهد حضور گسترده و متفاوت زنان در همه عرصه ها و به خصوص حوزه های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی بوده ایم، اما در عرصه سینما کمتر به این ابعاد توجه شده است. محمد تقی فهیم، منتقد سینما و مدیر نشست های تخصصی آسیب شناسی زن در سینما، درباره اهداف برپایی این نشست ها، با بیان این مطلب گفت: زنان کشورمان هم از نظر کمی و هم کیفی در عرصه های مختلف جامعه رشد کردند، اما علی رغم این امتیازات و تحولات که انقلاب پیش روی ما نهاد و همچنین تلاش هایی که زنان انجام دادند، توجه سینما را ندیدیم. سینما در زمینه پرداختن به زن دچار افراط و تفریط شد به طوری که یا به بیوه زن های آسیب دیده پرداخت، یا به زنان معترض. خصوصاً سینمای به اصطلاح روشنفکری ما تحت تأثیر الگوهای بیرونی مدل های خود را کسب کرد. وی تصریح کرد: از خارج از کشور هم در معرض هجوم تبلیغات منفی هستیم و بسیاری از فیلم های ایرانی که در خارج از کشور حضور یافتند نتوانستند واقعیات موجود در جامعه ایران را منعکس کنند.
فهیم تصریح کرد: بنابراین، جشنواره کوثر و این نشست های تخصصی قرار است به صورتی علمی به این مسائل بپردازد.
● تحقیر زن در سینمای غرب
مبدأ هنر- صنعت سینما، مغرب زمین است و سینما را باید مولود فرهنگ و تمدن اومانیستی و مدرن غرب دانست. حتی سینمای کشور ما نیز، کالایی وارداتی است و حیات یک قرنی سینما در ایران، بیش از هر چیز تحت تأثیر الگوهای غربی بوده است. برهمین اساس محمد علی رامین (استاد دانشگاه) و جواد شمقدری (کارگردان و مشاور هنری رئیس جمهور) به آسیب شناسی سینمای زن براساس الگوهای غربی پرداختند.
شمقدری گفت: در فرهنگ کهن غرب و در کتاب های تحریف شده و متون مذهبی، زن سراسر تحقیر شده است و به همین دلیل امروزه به نگاهی افراطی، زن مدارانه و «فمنیسم» رسیده است.
وی افزود: زن در سینمای غرب «زن» نیست، بلکه برای ارتقای ]سطحی و کاذب[ جایگاه زن، او را هم پای مرد و به موازات او قرار می دهند و نقش و تشخص مردانه به او می بخشند. این کار باعث ایجاد تصویری خشن، بی رحم بی عاطفه و فاقد زیبایی های زنانه شده است. این بلایی است که بر سر زن در غرب آمده و انعکاس این نگاه بیمار و ناقص در سینمای غرب دیده می شود. مشاور هنری رئیس جمهور، «لذت جویی» و «فردگرایی» را مبانی فرهنگی سینمای غرب عنوان کرد و گفت: این سینما با الهام از این دو شاخصه به خلق تصاویر و شخصیت های زن می پردازد. به همین دلیل نگاهی ابزاری، بهره جویانه، لذت طلب و در استخدام سرمایه داری و فردگرایی به زن دارد.
کارگردان «توفان شن» به سینماگران ایرانی توصیه کرد: تماشای برخی از آثار بیمارگونه به زیبایی شناسی فکری، خلاقیت و نگاه تأثیر منفی می گذارد، فیلمسازان ما با تکیه بر بینش و جهان بینی اسلامی می توانند الگوهای جهانی و تأثیرگذاری خلق نمایند و آن را به سمت موضوعات و مضامین انسانی و جایگاه واقعی زنان در جلوه ها و شئونات مختلف اجتماعی در مقام ها و موقعیت های مختلف سوق دهند.
شمقدری در پایان نقش زن در سینمای امروز غرب را نقش «عروسک جنسی» دانست و اضافه کرد: در سینمای ایران نیز نقش و جایگاه زن به عنوان مادر، همسر و خواهر را فراموش کرده ایم، در حالی که می توان فضای تشویقی را به وجود آورد تا فیلمسازان به سراغ قصه ها، متون کهن، شخصیت ها و روایت هایی بروند که زن را در موقعیت ها و مقام های مختلف تصویر می کند.
به گزارش خبرنگار کیهان، دکتر محمدعلی رامین نیز با برشمردن عناصر اصلی سازنده محتوای فیلم های غربی گفت: «خشونت»، «ترس»، «خباثت و رذالت»، «سکس» و «وهم و خیال» عناصر سازنده سینمای غرب هستند که «زن» یک عنصر محوری در میان آن هاست. به طوری که همیشه زن نقش کلیدی دارد.
وی با بیان این که زن در سینما و تلویزیون غربی مظهر پلیدی و پلشتی نمایش داده می شود اضافه کرد: در تاریخ تمدن غرب، زن موجودی وسوسه گر و غیرانسانی است و این نگاه تا به امروز استمرار داشته است. امروز هم زنان را در لباس، آرایش و فرمی نمایش می دهند که نماد شیطان و علامت خطر و پرخاشگری است. این استاد دانشگاه تصریح کرد: سرمایه داران و تولیدکنندگانی که عوامل تولید این فیلم ها هستند، قصدشان این است که این نگاه از بین نرود. آن ها می خواهند که این نفرت بین زن و مرد ادامه داشته باشد.
رامین، زن را در سینمای غرب عنصری تحریک کننده و هیجان زا دانست و گفت: این روند منفی در غرب از عوامل انحطاط بشری است. این درحالی است که ما می توانیم این خلأ را جبران کنیم و ابعاد انسانی فرهنگ خود را عرضه نماییم. اما متأسفانه بیشتر فیلمسازان ما با فرهنگ و ارزش های دینی جامعه خودشان آشنایی ندارند.
● سینمای زن، دچار بحران معنویت و اخلاق
مهری سویزی، کارشناس مسایل زنان نیز با تعریف مبانی تاریخی از زن و اشاره به فمنیسم و اسلام گفت: اگر این مبانی و رخدادهای فکری و فرهنگی را درنظر داشته باشیم، سینما با ۵ عنصر تکنولوژی، سرمایه، هنر، دانش و آرمان به واگویه آن ها می پردازد.
به گزارش خبرنگار کیهان، وی افزود: هر سینمایی آرمانی دارد که این آرمان یا برای رشد، بالندگی، آزادگی و ایمان راستین است و یا برای آرمانی که به تعبیر روژه گارودی «بی هوشی عمومی» است تا مردم نتوانند بفهمند چه چیزی از آن ها به یغما می رود.
سویزی اضافه کرد: یک پای سینما سرمایه است و سرمایه باید برگردد، حتی بیشتر از آن چه اول بود.
وی با بیان این که این وضعیت سینما و فراز و فرود آن در مورد نحوه به تصویر کشیدن زن هم اتفاق می افتد تصریح کرد: در نتیجه این شده است که به قول ریچارد نیکسون؛ امروز سکس و خشونت کیفیت حیات ما را دگرگون کرده است و امروز فرزندان ما در برابر رسانه هایی کرخت و فلج کننده هستند. درحالی که در هفته ۵۰ الی ۶۰ ساعت در پای رسانه هستند، ۵ دقیقه با پدر و ۲۰ دقیقه با مادر حرف می زنند. این بحران معنوی و اخلاقی است که جوامع گرفتار آن هستند.
گزارش خبرنگار کیهان می افزاید: حبیب الله بهمنی، نویسنده و کارگردان سینما نیز گفت: سینمای ما هنوز زیر مجموعه غرب است و به آن استقلال ملی و هویت فرهنگی که بتواند بازتاب دهنده ما باشد نرسیده است. به همین دلیل برای نشان دادن زن در سینما نیز دچار اختلاط فرهنگی هستیم.
رخشان بنی اعتماد، کارگردانی که خود فیلم های زیادی با محوریت زن خلق کرده است، گفت: با تفاوت جشنواره زنان و مردان و تقسیم بندی جنسیتی مخالف هستم. بلکه این نگاه انسانی، تفکر، اندیشه و جهان بینی است که باید برای فیلمسازان اصل باشد و جشنواره به لحاظ مضمون می تواند کمک کند تا فضاسازی اجتماعی صورت گیرد.
وی یکی از معضلات اساسی در زمینه اصلاح سینما و به تبع آن تصویر زن در آن را، فیلم های تجاری و «نان به نرخ روز خور» دانست و تصریح کرد: نگرانی مان از فیلم هایی است که انبوه سازی می شود و عشق های نازل و بی مایه ای که خلق می شوند یا از فیلم هایی که باید باشد ولی ساخته نمی شود؟ آیا سینما نباید آیینه ای از واقعیت های اجتماعی باشد؟
بنی اعتماد همچنین با اشاره به تاثیر برنامه های سینما و تلویزیون روی زنان و دختران کشورمان گفت: یکی از عوامل خودکشی دختران در استان ایلام، دیدن تصاویری از زنان و دختران شهری و تهرانی در فیلم های تلویزیون است.

منبع : روزنامه کیهان